کرونا به عنوان چالشی برای حکومت دینی ایران

برای شیعیان معتقد در ایران این خبری ناامید کننده است که امسال اجازه حضور در چهلمین روز عاشور یا مراسم اربعین در عراق را ندارند. شیعیان هر سال چهل روز پس از عاشورا در شهر کربلای عراق مراسم ویژه ای برگزار می کنند که به نام «راهپیمایی اربعین» یاد می شود.

مراسم اربعین امسال به روز هفتم ماه اکتوبر برگزار می شود و قرار بود امسال نیز مانند هر سال دیگر زائران ایرانی برای شرکت در این مراسم به عراق سفر کنند. اما حسن روحانی، ‌رئیس جمهور ایران در اوایل ماه سپتمبر اعلام کرد که زائران ایرانی امسال در مراسم اربعین شرکت نخواهند کرد.

خامنه ای از کارشناسان صحی حمایت می کند

مقام های ایرانی در ارتباط به برگزاری مراسم عاشورا در داخل ایران به رعایت احتیاط لازم توصیه کرده بودند. برای مردم اجازه برگزاری مراسم عاشورا مشروط به رعایت توصیه های بهداشتی داده شده بود. به این ترتیب، مراسم تاسوعا و عاشورا به روز ۲۸ و ۲۹ ماه آگست در حالی برگزار شد که در آن باید تمامی توصیه های کارشناسان امور صحی رعایت می شد.

 آیت الله خامنه ای، رهبر مذهبی ایران در آغاز ماه محرم گفت: «اصول و قواعدی که برای جلوگیری از ویروس کرونا از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا وضع شده است، باید عملی گردد.»

او خاطر نشان ساخته بود:«من برای همه عزاداران توصیه می کنم که اصول و قواعد صحی را رعایت کنند، در غیر آن یک فاجعه به میان خواهد آمد.»

 رسانه های دولتی تصویری از خامنه ای را در سالن خالی محل ملاقات های عمومی خانه اش موسوم به «حسینیه امام خمینی» نشر کرده بودند که ماسک پوشیده است و تنها نشسته و به روضه محرم گوش می دهد.

حکومت برای مشروعیت به مراسم مذهبی نیاز دارد

اما وضع محدودیت های ناشی از ویروس کرونا برای رهبران ایران کار ساده ای نیست. زیرا برای این کشور زیر نام «جمهوری اسلامی ایران» مذهب یک بنیاد اساسی را تشکیل می دهد. قانون اساسی این کشور به شریعت استوار است و کرسی های مهم دولتی به دست رهبران مذهبی است.
بهروز خسروزاده، کارشناس امور سیاسی و استاد انستیتوت تحقیقات دموکراسی دانشگاه گوتینگن آلمان می گوید که دین به صورت اجباری بر زندگی عامه در ایران تحمیل شده است، هرچند که اغلب شکل نمایشی دارد.

این کارشناس می گوید که از مراسم عاشورا همواره به عنوان سندی برای ثبوت اصالت تشیع استفاده می شود. روزنامه نزدیک به حکومت «تهران تایمز» در شماره چهارم سپتمبر مراسم عاشورا را «اوج قاعده‌های اخلاقی» توصیف کرد که در آن «کمال شخصیت‌ انسانی، عضمت شکیبایی و مشعل رهبری» تجلیل می‌شود.

اما خسروزاده تردید دارد که ابزارسازی دین هدف مورد نظر را برآورده سازد. او می‌گوید که هدف این گردهمایی‌های بزرگ این است که دین و قدرت سیاسی مستحکم گردد، اما این تلاش‌ها تنها بر یک اقلیت کوچک موفقیت‌آمیز است.

بسیاری ایرانیان خواستار جدایی دین از سیاست اند

بر بنیاد یک نظرسنجی انستیتوت گامان دانشگاه تیلبورگ، بسیاری ایرانیان خواستار جدایی سیاست از دین اند. یافته های نظرسنجی این انستیتوت نشان می دهد که ۶۸ درصد ایرانیان به این نظر اند که اصول و موازین دینی باید از قانونگذاری دولتی جدا شود. آن‌ها به این نظر اند که این مساله حتی در صورتی که باورمندان به دین در پارلمان اکثریت داشته باشند، نیز معتبر باقی بماند. در این نظر سنجی تنها ۱۴ درصد پاسخ دهندگان گفته اند که قوانین ملی باید مطابق با موازین دینی باشند.

نزدیک به نیمی از پاسخ دهندگان به این نظر اند که کودکان شان در مکاتب با عقاید و مذاهب گوناگون آشنا شوند. افزون بر این ۷۲ درصد پاسخ دهندگان این نظرسنجی مخالف حجاب اجباری در مکان های عمومی اند.
پویان تمیمی عرب، کارشناس ایرانی الاصل هالندی دانشگاه اوتریخت می گوید که احتمالاً بحران کرونا دیدگاه های سیاسی مخالف حکومت دینی را تقویت خواهد کرد. به گفته او، به هر اندازه که روشن گردد برای مبارزه علیه این پاندمی به دیدگاه‌های علمی و منطقی نیاز است، به همان اندازه تعبیرهای دینی از پاندمی اعتبار خود را از دست می‌دهند و به این ترتیب به صورت غیرمستقیم مشروعیت دینی رهبری کشور کمرنگ‌تر می‌شود.

بهروز خسرو زاده نیز نظر مشابهی دارد و در آغاز سال در کتاب منتشر شده اش به نام «ایران عامل بی ثباتی: ۴۱ سال جمهوری اسلامی، چه مدت دیگر؟» این موضوعات را بازتاب داده است. به گفته او با آنکه رهبران مذهبی توانستند با وجود محدودیت‌های ناشی از ویروس کرونا مراسم عاشورا را برگزار کنند، اما امید آنان در درازمدت به ناامیدی مبدل خواهد شد. 

دویچه وله