محمد رفیع چگونه بهترین آواز خوان بالیوود شد؟
۱۴۰۱ آبان ۷, شنبه
محمد رفیع به سادگی به این موفقیت نه رسیده است، بلکه پیش از این که در آسمان هنری ممبئی بدرخشد، شب های زیادی بیدار خوابی کشیده است.
سال ۱۹۴۴ در تاریخ موسیقی فلم های هندی به دلیل دو رویداد از اهمیت ویژه ای برخوردار است، یکی این که فلم «راتن» نوشاد علی نوازنده موسیقی در سینماها اکران شد و دیگری این که محمد رفیع لاهور را به قصد ممبئی ترک کرد.
جاوید اختر یکی از شاعران معروف درباره نخستین محل اقامت رفیع در ممبئی می گوید: «اتاق یا خانه کوچکی در منطقه پرجمعیت بازار بهندی ممبئی اولین محل اقامت او بوده است. هیچ کس نمی دانست که اینجا هنرمندی بسر می برد که صدایش به گوشه گوشه هندوستان خواهد رسید.»
بیشتر بخوانید: سلمان خان از مار گزیدگی نجات یافت
نوشاد در مصاحبه ای گفته است، روزی از "کاردار پرودکشن هاوس" به بیرون برآمده، ناگهان جوانی را دیده است که نامه ای را که از نزد پدرش از لکنهو آورده بود، به او داد. نوشاد در ادامه می گوید که پس از خواندن نامه نگاهی به این جوان انداخته و جوان بسیاری ساده برایش گفته است: «به من یک فرصت بده»
در آن زمان فلمی به نام «پهلی آپ کی نام» ساخته می شد. در این فلم محمد رفیع هم با "ج.م. درانی و علاء الدین که بعدها ستاره مشهور سینمای پاکستان شد" فرصتی برای خواندن آهنگی پیدا کرد. مطلع آهنگ "ما از هند هستیم، هند ازماست" بود..
اما تلاش محمد رفیع فایده چندانی نداشت.
بر اساس فرهنگ لغت آهنگ های فلم هندی، سورجیت سینگ، یک سال پس از این فلم، به رفیع فرصت ضبط آهنگی را داد که نیمی از آن ها آهنگ های ترکیبی یا گروهی (کورس) بود و برای ثبت یک ترانه دیگر با نوشاد به مدت دو سال، چشم به راه ماند.
از سوی دیگر طلعت محمود و موکیش به سرعت به پله های موفقیت دست یافتند. طلعت محمود پیش از این با خواندن غزلیات «میر، داغ، جگر» و دیگر شاعران مشهور در همه اسپات های رادیویی «آل اندیا لکنهو» بسیار مشهور شده بود.
پس از رسیدن رفیع به ممبئی، انیل بسواس برای وی یک آهنگ جالبی داد، او هم در اندک زمانی آنگونه این آهنگ را آماده ساخت که مردم مدت ها آن را گوش می کردند. مطلع این آهنگ "ای عزیزم! مرا به جایی ببر، که آنجا کسی نباشد.» بود.
داستان مکیش نیز مشابه به این بود، انیل بسواس برای او آهنگ زیبای «دل جلتاهی تو جلنی دی» را داد که حتی مورد تمجید آهنگ خوان معروف همچو "سهگل" نیز قرار گرفت. انیل بسواس در زمینه موسیقی هند یک نام خاص زمان خود بود، اما رفیع نتوانست اعتماد او را به دست آورد.
در آن زمان دلیپ کمار و راج کپور مانند قهرمانانی در صنعت سینما می درخشیدند. همین سبب شد که ترکیب رفیع، نوشاد و دلیپ کمار به عنوان مثلث هنری دشوار بود.
اما در سال ۱۹۴۸ فلم مشترک دلیپ کمار و نوشاد به نام "میله" ساخته شد، که هنوز آواز خوان صدای اصلی موکیش بود.
در سال ۱۹۵۱ میلادی در فلم «دیدار» ستاره بخت رفیع جوان درخشید. آهنگ معروف «هوی هم جن کیلی رسوا، نصیب دریه تری او میری کهانی بهولنی والی» آهنگی است که راه های بسیاری را در کارنامه هنری او گشود.
این همان سال های بود که جی شنکرجی کیشن، موکیش را برای راج کپور در فلم «آواره» استفاده کرد به گونه ای که در نهایت موکیش به صدای راجکپور مبدل شد.
در همان سال فلم "ترانه" اکران شد که موسیقی بسواس و صدای آتشین طلعت با جادوی خود، شنوندگان را مجذوب می کرد.
اما در سال ۱۹۵۲میلادی دل ها سرشار از امیدهای دیگری بود، رفیع برای فلم های باورا موسیقی ساخت، اینها فلم هایی بودند که صداهای آن ها ازموکیش و طلعت مناسب نبودند.
راجو بهارتن، نویسنده نامه نوشاد، از نوشاد پرسید که چرا در فلم «بیچو باورا» به جای طلعت، محمد رفیع را انتخاب کرد؟
نوشاد برایش گفته است: «طلعت در هنر غزل بسیار رشد کرده است. صدای او یک سبک منحصر به فرد خود را دارد، بنابراین اگر من صدای طلعت و موکیش را انتخاب کنم، باید از آن صدای خاص برای ساختن ترانه هایم استفاده کنم. اما صدای رفیع برای هرنوع موسیقی و کمپوز مناسب است.»
این همان چیزی بود که به محمد رفیع ویژه گی خاصی نسبت با دیگر هنرمندان مرد می بخشید. زیرا او می توانست ترانه های نیمه کلاسیک، غزل، قوالی، بهایی جان، آهنگ های عاشقانه و دیگر سبک ها را بخواند که دل هر شنونده ای را تسخیر کند.
پس از نشر فلم "بچوباورا" نغاره شهرت محمد رفیع به صدا درآمد و محبوبیت اش بیشتر شد. او نه سال پیش از آن در بدل خواندن یک ترانه تنها ده کلدار هندی حق الزحمه می گرفت، اما پس از اکران این فلم در بدل سرودن یک آهنگ به اندازه دستمزد لتا منگیشکر یعنی ۵۰۰ کلدار هندی حق الزحمه می گرفت.
او همچنین آهنگ های خنده دار را نیز در قالب آهنگ های نیمه کلاسیک می خواند که هنوز هم از سوی طرفدارانش شنیده می شوند. به همین دلیل بود که پس از آن رفیع اولین انتخاب هر آهنگ ساز بود.
محمد رفیع به خاطرعشق دیوانه وار به هنرش خیلی پیاده روی کرد، سال ها به شرکت های تولیدی رفت و آمد کرد، با خوردن نان خشک شکم اش را سیر کرد، اما همت اش را از دست نداد، سرانجام چنین تاریخی را در زمینه آهنگ های هندی رقم زد، که هنوزهم در فهرست بهترین خواننده های طراز اول است.
درنظر سنجی سال ۲۰۱۳ که به مناسبت گذشت یک قرن از سینمای هند برای «صدای بزرگ سینمای هند» به همکاری شبکه های معروف "سی ان ان" و "آی بی ان" انجام شد، محمد رفیع اکثریت آرا را به دست آورد.
همزمان با این، در نظر سنجی شعبه آسیایی بی بی سی نیز آهنگ "بهارو پولو برسائو" محمد رفیع نیز مقام اول را گرفت. تا زمانی که عاشقان موسیقی و آواز زنده باشند، صدای محمد رفیع درغبار زمان پنهان نخواهد ماند.
محمد ابراهیم سپیسلی