چرا پرچم افغانستان سه رنگ است؟

براساس اظهارات مسولان به مناسبت برگزاری این روز، دیوارهای ساختمان های دولتی، پایه های برق و برخی دیگر از مکان های عمومی با رنگ بیرق افغانستان تزئین شده و دولت از مردم خواسته است تا در این روز بر سر خانه های شان، بیرق بلند کنند.

سیاه، سرخ و سبز، سه رنگ پرچم افغانستان اند که از چپ به راست به شکل سه مستطیل عمودی، در کنار هم قرار گرفته اند. نشان ملی افغانستان نیز با نمادهایی به رنگ سفید بر روی این پرچم جا دارد. مشخصات بیرق و نشان ملی در مادۀ نوزدهم قانون اساسی افغانستان، تشریح شده است. اما معنای این رنگ ها و نمادها چیست و در طول تاریخ پر فراز و نشیب این کشور در صد سال اخیر، چه بر سر بیرق افغانستان آمده است؟

تاریخ رنگارنگ

حبیب الله رفیع، پژوهشگر افغان و عضو اکادمی علوم افغانستان که در این زمینه پژوهش نموده است، می گوید که رنگ های بیرق فعلی افغانستان در لویۀ جرگۀ پغمان که در سال ۱۳۰۷ هجری خورشیدی برگزار شده بود، از سوی شاه امان الله به عوض پرچم سیاه رنگی که قبلاً وجود داشت، پیشنهاد گردید و تصویب شد. او در مورد منطق انتخاب این رنگ ها می گوید که رنگ سیاه این بیرق، نمادی از تاریخ و یا "دوران سیاه استعمار"، رنگ سرخ آن نماد "مبارزۀ مردم افغانستان در برابر استعمارگران" و رنگ سبز نماد "آزادی و سرسبزی" کشور است.

به گفتۀ آقای رفیع، رنگ بیرق در زمان حکومت حبیب الله کلکانی (از ماه جدی ۱۳۰۷ تا میزان ۱۳۰۸) تغییر یافت، اما پس از او، محمد نادر شاه و سپس پسرش، محمد ظاهر شاه، از سال ۱۳۰۸ خورشیدی تا ۴۴ سال زیر همین بیرق سه رنگ، با تغییراتی در نشان ملی آن، حکومت می کردند. سردار محمد داوود که در سال ۱۳۵۲ نظام جمهوری را جایگزین نظام شاهی افغانستان ساخت، پرچم افغانستان را نیز تغییر داد. پرچم دوران جمهوریت محمد داوود، به رنگ های سیاه، سرخ و سبز به شکل افقی بود که رنگ سبز آن، نیمی از بیرق را احتوا می کرد.

در سال ۱۳۵۷، با روی کار آمدن نظام کمونیستی در افغانستان، حکومت رنگ سرخ را برای بیرق افغانستان انتخاب کرد که به گفتۀ آقای رفیع، "آنان، بیرق سرخ روس ها را نقل کردند و روی آن، خلق نوشتند"، اما در سال ۱۳۵۸، بیرق دوباره کماکان شبیه دوران جمهوریت شد.

پس از شکست حکومت داکتر نجیب الله، رئیس جمهور وقت افغانستان در سال ۱۳۷۱، دولت اسلامی تازه تأسیس مجاهدین در کابل، رنگ سرخ از میان رنگ های بیرق افغانستان را به رنگ سفید تغییر داد. احزاب و گروه های مختلف جهادی، پرچم های خود را داشتند و طالبان نیز که از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ در کابل حکومت می کردند، پرچم سفید خود را بر افراشته بودند. اما بیرق سیاه، سفید و سبز دولت مجاهدین، تا سال ۲۰۰۱ از سوی سازمان ملل به عنوان پرچم رسمی دولت افغانستان به رسمیت شناخته می شد.

نمادهای نشان ملی افغانستان

پرچم و نشان کنونی افغانستان، در لویۀ جرگۀ سال ۲۰۰۱ انتخاب گردید. این نشان، نمادهای اسلامی چون محراب و منبر، کلمۀ طیبه و عبارت "الله اکبر" و نمادهایی از طبیعت و کشاورزی کشور چون پرتو خورشید و دو خوشه گندم را با نمادهای تاریخی چون دو پرچم، نام "افغانستان" و "۱۲۹۸ هـ ش" که سال استرداد استقلال این کشور است، شامل می شود.

اما، همان گونه که دگرگونی ها در قدرت، باعث دگرگونی در رنگ های بیرق افغانستان شده است، نمادها در نشان ملی روی پرچم افغانستان نیز، تغییراتی را در گذر زمان شاهد بوده است.

به گفتۀ حبیب الله رفیع، تغییر در نمادها و رنگ های بیرق در هر دوره یی بیانگر برداشت و میل حاکمان همان دوره هاست. اما او معتقد است که بیرق کنونی، "نمایندگی از تمام ملت افغانستان می کند" و به دلیل این که تمامی ملت افغانستان برای بلند نگه داشتن این بیرق، "یک سان مبارزه کرده و خون داده اند"، "هیچ کس از نمادهای ملی این بیرق بیرون نیست."

آقای رفیع با پشتیبانی از نامگذاری هفتم اسد به عنوان روز بیرق ملی، می گوید: "بیرق برای هر ملتی، وسیلۀ افتخار، عظمت و سربلندی کشورشان می باشد. به این خاطر، احترام به بیرق، احترام به ملت، و عظمت آن ملت است."

در حال حاضر، بزرگترین پرچم افغانستان، که در سال ۱۳۹۳ از سوی دولت هند برای افغانستان هدیه داده شده بود، با درازای ۶۸ متر و پهنای ۳۰ متر، در ارتفاع ۸۵ متری بر فراز تپۀ مرنجان شهر کابل در اهتزاز است.

نویسنده:‌سهراب سامانیان