چرا جایزه نوبل ادبیات به وارگاس یوسا داده شد؟

«کرستن کنيپ» منتقد ادبي در اين باره مي گويد: «اين خيلي غافلگير کننده بود. نام او دربين افرادي که گمان مي رفت، برنده امسال جايزه ادبيات نوبل باشند، نبود. به طور مثال نام يک اديب کوريايي و يک نويسنده افريقايي مطرح بود. موفقيت او تعجب آور است، از طرف ديگر چندان هم عجيب نيست. مردي مثل او، يک اديب که از 50 سال پيش بدين سو محور ادبيات امريکاي لاتين و فراسوي آن است، اين چنين شخصي البته لايق جايزه نوبل است.»

يکي از مسائلي که احتمالا بر تصميم هيئت داوران تاثير گذار بوده است، فعاليت سياسي اين نويسنده 74 ساله است. کميته جايزه نوبل مدتي است که به نويسندگاني که با نظر انتقادی به جامعه مي نگرند و بازتاب اين موضع در آثار آنها مشخص است، توجه خاصي دارد.

بعد از هرتا مولر، ارهان پاموک، الفريده يلينک، جان کوزي، ايمره کرتش و جاو سين جيان، يوسا اين هفتمين نويسنده متعهد سياسي در تنها ده سال است که به اين جايزه دست مي يابد. به اين ترتيب مي توان انتخاب او را به عنوان نوعي پيام سياسي تعبير کرد.

کرستن کنيپ مي گويد، «هيئت داوران احتمالا با اعطاي اين جايزه قصد داشته از کسي تقدير کند که طرفدار اين آزمايش جديد است، طرفدار اين خط مشي جديد در امريکاي لاتين. اين کميته به هر حال هميشه کمي سياسي بوده است. به اين ترتيب اين امکان به هر صورت وجود دارد که آنها قصد حمايت از کسي را داشته اند که طرفدار سياست جديدي است.»

«ماريو وارگاس يوسا» که به تاريخ 28 مارچ سال 1936 در آرژانتين به دنيا آمد، واقعا دگرگوني فکري حيرت انگيزي را پشت سر گذاشته است. او در طول سال ها از يک کمونيست معتقد به يک فرد محافظه کار و طرفدار آزادي اقتصادي تبديل شد.

او همانند بسياري از روشنفکران هم نسل خود، طرفدار آتشين انقلاب کوبا تحت رهبري فيدل کاسترو بود. در اين سال ها او مرد جواني بود که به عنوان خبرنگار مشغول به کار بود. اما او عقيده اش را بعد از وقوع يک مسئله جنجال برانگيز در کوبا برق آسا تغيير داد. نويسنده اي کوبايي ممنوع القلم شد، صرف به اين خاطر که عقيده متفاوتي با انقلابيون کاسترو داشت.

بعد «وارگاس یوسا» اینجا آزادی هنر را یکباره به خطر دید و نسبت به جنبش های سیاسی چپ و قهرمان پرستی بدون حق انتقاد، بدبین شد.

به گفته ی کرستین کنیپ، یوسا به طور فزاينده اي از آزادي در بخش اقتصاد طرفداري مي کرد. کنیپ گوید:" او هموطنان خود را به اين دليل که اميد خود را به مردان بزرگ مي بندند، سرزنش کرد. به گفته او بستن اميد تنها به يک نفر، به جاي يک گروه متشکل از سياست مداران کارآمد اشتباه بزرگي بوده است. جذبه شخصيت يک سياستمدار نبايد مطرح باشد. تنها کار گروهي است که کشورهاي امريکاي لاتين را مي توان به سمت آينده اي جديد سوق بدهد.»

فونک/انتظاری

ویراستار: یاسر