مصالحه با طالبان در سال 2010 به کجا رسيد؟

به دنبال آن، براي گامهاي عملي در مصالحه با طالبان، «شوراي عالي صلح» تشکيل شد. اما نه تنها نتايج تلاشهای حامدکرزی درسال 2010 به مصالحه با طالبان متمرکز بوده است و این تلاش ها روشن نيست، بلکه تصوير واضحي از اين روند نيز وجود ندارد.

برهان الدين رباني، رييس شواري عالي صلح در ابتداي تاسيس اين نهاد گفت رغبت به مصالحه را در ميان طالبان ميبيند. حکومت افغانستان در مجموع به اين روند خوشبين بوده و براساس گزارشها، گفتگوهايي هم صورت گرفته است.

طرح مصالحه دولت افغانستان که از سوي جامعه جهاني حمايت ميشود، در دو سطح برنامه ريزي شده است: يک، مصالحه با رهبري طالبان و دو، جلب سربازان جنگي طالبان از طريق مشوق هاي اقتصادي. اما ظاهراً به نظر ميرسد که اين برنامه به نتايج مطلوب دست نيافته است.

مشکل تعريف طالبان

دولت افغانستان هنوز تعريف واضحي از طالبان و طرف شامل مصالحهاش ندارد. برداشت غالب اين است که طالبان از نظر سياسي يک گروه استراتژيک منطقهاي و از نظر ايديولوژي به شدت افراطي هستند که در برخي مناطق قبيلهاي و سنتي افغانستان زمينه اجتماعي دارند. زماني که طالبان حملاتي را در افغانستان انجام ميدهند، از سوي دولت «دشمنان افغانستان» عنوان ميشوند. اما زماني که حامد کرزي آنها را به صلح فرا ميخواند، به نظر ميرسد طالبان را يک گروه داخلي قلمداد ميکند. همين ابهام، يکي از مشکلات دولت افغانستان در برنامه مصالحه است که در سال 2010 همچنان ادامه يافت.

ادغام مجدد

برنامه ادغام مجدد طالبان به زندگي عادي چندين سال است که جريان دارد. پيش از اين کميسيون تحکيم صلح و آشتي ملي تحت رهبري صبغت الله مجددي در اين بخش کار کرده است. صدها نفر تا کنون از اين طريق به دولت پيوسته اند و اين روند شدت نيز گرفته است. در آخرين مورد، گروه شش نفري طالبان در ولايت هلمند و يگ گروه ده نفري طالبان در ولايت هرات به دولت پيوستند.

اما همگام با شدت گيري تلاش ها براي جلب جنگجويان و فرماندهان رده پايين طالبان، شورشگري در افغانستان گسترش يافته است. براساس آنچه تاکنون مشاهده شده، برنامه ادغام مجدد حکومت افغانستان فاقد يک ديدگاه استراتژيک است. جلب افراد طالبان مي بايست به هدف گيري و تضعيف اين گروه کمک کند.

تاکنون صدها نفر از اعضاي طالبان به زندگي عادي پيوسته اند، اما به تضعيف طالبان کمکي نکرده است. حداقل از نظر تبليغاتي نيز دولت افغانستان از عناصر جداشده طالبان به نفع خود استفاده نتوانسته است.

مولوي عبدالسلام ضعيف، سفير سابق حکومت طالبان در اسلام آباد، مدتي در گوانتانامو زنداني بود. او که اکنون به زندگي عادي برگشته است، مي گويد: « حکومت فعلي يک حکومت تحميلي بعد از اشغال امريکا است». او مي افزايد که «به نظر من، اگر اختيار داشته باشم براي صلح، اولين چيزي که کوشش ميکنم (تامين) استقلال افغانستان است». چنين ديدگاهي نه تنها به دولت افغانستان در مصالحه با طالبان کمکي نمي تواند، بلکه ادعاهاي طالبان را تقويت مي کند.

برنامه ادغام مجدد بيشتر توسط متنفذان قومي و محلي صورت مي گيرد و ايجاد فرصت هاي شغلي، تامين امنيت و امتيازات ديگر از مواردي اند که حکومت براي شورشياني که به برنامه صلح مي پيوندد در نظر گرفته است. مشکل اساسي اين برنامه اين است که به جاي تامين فرصتهاي شغلي پايدار، امتيازهاي اقتصادي ميدهد.

امتيازهاي اقتصادي باعث شده است که از برنامه ادغام مجدد سو استفاده شود. قبلاً تعدادي با استفاده از نام طالبان در ولايت هرات به برنامه صلح پيوسته و خودشان را فرماندهان و ولسوالان نام نهاد طالبان در هلمند معرفي کرده بودند. آن ها گفته بودند که در هلمند امنيت شان تامين نيست و به هرات آمده، به روند صلح پيوسته اند.

اما والي هلمند گفت او دريافته است که کساني که خود را در هرات فرماندهان طالب از ولايت هلمند معرفي کرده بودند، اصلا طالب نبوده و يا هم از نام طالباني استفاده کرده اند که قبلاً کشته شده اند.

طرف هاي مصالحه

شوراي عالي صلح افغانستان به پاکستان ميرود تا با مقامهاي اين کشور در مورد مصالحه با طالبان گفتگو نمايد. با توجه به تحليل غالبي که در محور طالبان-پاکستان- افغانستان ميچرخد، اين اقدام حکومت افغانستان به اين مفهوم است که موفق شده است با آدرسي که ميبايد گفتگو کند.

وحيد عمر، سخنگوي رييس جمهور افغانستان گفته است: « شوراي عالي صلح هفته آينده سفري به پاکستان خواهد داشت و ما اميدوار هستيم تا مقام هاي سطح پايينتر برنامه هاي عملي را که نمايانگر همکاري پاکستان باشد، تطبيق کنند».

ملا برادر، يکي از افراد بلند رتبه در سطح رهبري طالبان که گفته ميشد با حکومت افغانستان ارتباط برقرار کرده است، در پاکستان بازداشت شد. همچنان فردي که تحت نام ملا اختر محمد منصور با حکومت افغانستان مذاکره کرده بود، هويت اش افشا شد که يک کلاهبردار بوده است. اين موارد، از يک طرف خام بودن پاليسي افغانستان در مذاکره با طالبان را نشان مي دهد، از سوي ديگر اين موارد و شواهد ديگر مي رساند که از ديد پاکستاني ها، اگر گفتگويي صورت بگيرد، طرف اصلي جنگجويان پياده طالبان و حتا رهبري آن ها نيستند.

حاميان خارجي افغانستان ميگويند ابتکار برنامه صلح به عهده دولت اين کشور است. آيا دولت افغانستان به عنوان طرف اصلي شناخته ميشود؟ مولوي عبدالسلام ضعيف ميگويد: «فکر نميکنم که کار در ميان اداره کنوني افغانستان و طالبان باشد. نميگويم که حکومت افغانستان طالبان را به رسميت بشناسد. حکومت افغانستان اين جا مطرح نيست. دو طرف هستند، يکي خارجياني که افغانستان را اشغال کرده اند و طرف ديگر، طالبان است».

عبدالسلام ضعيف هرچند فعلاً با طالبان نيست، اما شناخت عميق از اين گروه دارد. او ميگويد: «اين جا با وجود امريکا، استقلال افغان ها، سخن افغان ها هيچ اهميت ندارد». به نظر ميرسد واضح نبودن طرفهاي اصلي قضيه، روند مصالحه را پيچيده و تلاشها را بيثمر ساخته است.

در حالي که حکومت افغانستان بيش از هر زمان ديگر در مورد همکاري پاکستان در مصالحه با طالبان خوشبين است، قرار است ايالات متحده امريکا به حملات خود عليه طالبان و القاعده شدت بخشد. سخنگوي حامد کرزي گفته است که زمينه بيسابقه براي گفتگو با مقامهاي پاکستاني ميها شده است. هرچند حکومت افغانستان بعد از شکلگيري حکومت ملکي در پاکستان نسبت به قضايا ديد خوشبينانه داشته است، اما به تازگي اين خوشبيني افزايش يافته است.

قبلاً گزارش شد که نيروهاي ايالات متحده امريکا تصميم دارند حملات زميني را در خاک پاکستان راه اندازي کنند. نيروهاي آيساف اين گزارش را رد کردند. اما احمد رشيد، تحليلگر برجسته پاکستان مي گويد: "فکر مي کنم که ميان پاکستان و ايالات متحده امريکا هنوز در مورد اين مساله يک جنگ سايه ادامه دارد». هرچند احمد رشيد به اين باور نيست که نيروهاي امريکايي در خاک پاکستان حمله زميني کنند، اما اين موضوع ميرساند که ايالات متحده امريکا در تلاش افزايش فشار نظامي بر طالبان است.

چنانچه حملات هواپيماهاي بدون سرنشين ايالات متحده امريکا در مناطق قبايلي نيز افزايش يافته است. احمد رشيد معتقد است که امريکاييها اين بار جديتر هستند، زيرا اگر در بهار سال آينده شورشها افزايش يابد، برنامه کاهش سربازان ايالات متحده امريکا در افغانستان را با مشکل مواجه ميکند.

عارف فرهمند

ويراستار: رسول رحيم