مبارزه با فساد در افغانستان جنگ با "مافیای اقتصادی" است

ساختمان موقتی دفتر حمیدالله فاروقی که از برنامه مبارزه با فساد نظارت می کند، توسط محافظان و بوجی‌های ریگ احاطه شده است، طوری که آدم فکر می کند یک سرباز خانه باشد.

حمیدالله فاروقی 62 ساله، عینک های مطالعه اش را روی پیشانی خود می گذارد و روزهایی را به یاد می آورد که صرفاً استاد دانشگاه بود: «من زندگی معمولی داشتیم و با موتر تویوتای خود گشت و گذار می کردم.»

حالا که او وظیفه نظارت از مبارزه با فساد را به عهده دارد، ماحول زندگی اش نیز تغییر کرده است: «اما بررسی فساد به معنای بررسی افرادی است که دارای ارتباطات خطرناک می باشند. این مثل جنگ با مافیا است، مافیای اقتصادی.»

گفته می شود که فساد در افغانستان بزرگترین چالش منحصر به فردی است که این کشور دچار مشکلات به هنگام بازسازی اش پس از ده ها سال جنگ با آن رو به رو می باشد.

فساد تقریباً در همه نهادهای دولتی شایع است. با وجود سرازیر شدن صدها میلیارد دالر کمک خارجی در یک دهه گذشته، گسترش فساد پروژه های توسعه ای را با سکتگی مواجه کرده، خزانه دولت که پیش از این نیز خالی بود، بی رمق ساخته، ناامنی را دامن زده و افغان ها را به طالبان متمایل کرده است.

به نظر می رسد که اشرف غنی، تحصیل یافته ایالات متحد امریکا و مامور سابق بانک جهانی که در سپتمبر سال گذشته به قدرت رسید، می خواهد فساد را به شدت سرکوب کند.

او تفتیش 12 قرارداد لوژستیکی اردو را به راه انداخته است، دوباره تحقیقات در مورد بزرگترین افتضاح بانکی را شروع کرده است و تقریباً همه مقامات اداری ولایت غربی هرات که متهم به فساد و نالایقی بودند، برکنار کرده است.

شخص منتخب اشرف غنی برای این امر حمیدالله فاروقی استاد اقتصاد دانشگاه کابل است که در سال گذشته بخشی از تیم انتخاباتی غنی نیز بود.

مهم ترین مورد در مبارزه با فساد قراردادهای تهیه تیل برای اردوی افغانستان می باشد که نزدیک به یک ملیارد دالر می شود و توسط حکومت پیشین تحت رهبری حامد کرزی تصویب شده بود. فاروقی گفت این قراردادها که غنی آن را لغو کرده است، شامل یک تقلب «بسیار پیشرفته و ظریف» از نگاه اداری می باشد.

او می گوید: «وقتی که شما متن را بر می دارید و به آن می نگرید، همه چیز کاملاً عادی به نظر می رسد و مطابق اصول می باشند، اما یک بررسی دقیق از نزدیک غیرعادی بودن و تقلب را نشان می دهد.»

فاروقی در هفته گذشته جزئیات حیرت انگیزی را کشف کرد که به پرده برداری از اختلاس کمک می کند. یعنی چهار شرکت که برای گرفتن قرارداد در داوطلبی شرکت کرده بودند، دقیقاً عین قیمت پیشنهادی را تقدیم کرده بودند.

او می گوید: «این تنها در صورتی ممکن است که همدستی ای بین داوطلبان وجود داشته باشد و یا این که لیست قیمت ها از درون حکومت بیرون داده شده باشد.»

شرکت "افغان نشنل پطرولیم لمیتید" ادعا کرده است که در روز داوطلبی پولیس ترافیک در تبانی با رقبایش خودسرانه وسیله نقلیه آن را متوقف کرده است تا مانع از شرکت اش در داوطلبی شود.

محمود قادری، رئیس شرکت "افغان نشنل پطرولیم لیمیتد" می گوید: «پولیس ها گفتند جواز سیر ما جعلی است. یک موتر پولیس را پیشرو و موتر دیگر را در عقب قرار دادند. سرانجام ما بیست دقیقه ناوقت تر رسیدیم و به ما گفته شد که نمی توانیم در داوطلبی شرکت کنیم.»

او گفت: «این یک چال کثیف بود.» این بخشی از شکایتی است که فاروقی با یافته هایش به غنی تقدیم کرده باشد.

یک مقام اداری ارشد غنی که به تیم فاروقی مشورت می دهد، گفت که این بررسی در نوع خود برای بار اول صورت می گیرد و آزمایشی است برای افغانستان و حکومت را مجبور می گرداند تا قراردادهایی را که واگذار می شود، دوباره مورد غور قرار دهد. پروسه داوطلبی برای مدت های طولانی با رشوت خواری و اعمال نفوذ توأم بوده است.

این مقام که نخواست از وی نام برده شود، به فرانس پرس گفت: «ما در حال بررسی مجدد چندین قرارداد گذشته می باشیم، با دقت صفحه به صفحه و سطر به سطر آن را از نظر می گذرانیم تا دیده شود که آیا خودسرانه به سود کسی طراحی شده اند.»

این مشاور می گوید که تماس های تیلفونی اخطارآمیزی از قدرتمندان سیاسی و جنگسالاران پیشین با علایق تجاری هنگفت می گیرد که از این تدقیق «ناراحت» اند.

او گفت که یک اپلیکیشن ضبط صوت اتوماتیک را برای ثبت این تیلفون ها در گوشی موبایل خود نصب کرده است. او گفت مدت زمانی نیاز است تا این گونه پیام ها کم شوند و مردم بفهمند که اوضاع مانند سابق نیست.

در رابطه با مبارزه علیه فساد، غنی موضع مخالف کرزی رئیس جمهور سلفش اتخاذ کرده است که منتقدان می گفتند در 13 سال دوران حکومتش او تنها در لفظ از امحای فساد سخن به میان می آورد.

غنی با سرزدن غیرمنتظره اش به نهادهای دولتی که در اوقات نامعین صورت می گیرد و عادتاً با انتقادات صریح و اخراج افراد نالایق از وظیفه توام می باشد، کسب وجاهت نموده است.

اما او نتوانسته است با همین سرعت برای مقام های برکنار شده جانشین پیدا کند، چنانچه بیشترین ولایت ها توسط سرپرست اداره می شوند و برخی کرسی های کابینه هنوز خالی اند.

سیما غنی یک فعال ضد فساد با اشارت به 900 میلیون دالری که در اثر تقلب در بزرگترین بانک کشور یعنی کابل بانک مفقود شده بود، می گوید: «بسیار خوب است که دوسیه کابل بانک دوباره به دوران افتاد، اما آیا او کدام عامل اصلی آن را زندانی ساخت؟ آیا او پول های گمشده را دو باره برگرداند؟ نه.»

منتقدان غنی می گویند که او بنابر اجبارات سیاسی ناتوان است و نمی خواهد و یا نمی تواند بسیاری از نخبگان قدرتمند را مورد پیگرد قرار دهد که در افتضاحات مرتبط با فساد دخیل اند.

سارا چایز، مولف کتاب "دزدان دولتی: چرا فساد امنیت جهانی را تهدید می کند"، به این نظر است که این اقدامات غنی ابعاد معضل را کوچکتر از آنچه است نشان می دهد. کتاب او بر مبنای مصاحبه ها و سایر تحقیقات نشان می دهد که افغان های بیزار از اختلاس هرچه بیشتر در برابر تبلیغات طالبان آسیب پذیر می گردند.

این مولف در مورد غنی می گوید: «غنی بر حکومتی ریاست نمی کند که مبتلا به "سرطان" فساد است. او بر دستگاهی ریاست می کند که در یک دهه گذشته از مجموعه ای از شبکه های جنایی به طور عمودی همآهنگ شده است.»