فضانوردی و مشاهدۀ آسمان در سال ۲۰۱۶
۱۳۹۴ دی ۱۵, سه‌شنبه
در سال نو ۲۰۱۶ سیاره های مریخ و مشتری بیشتر از همه مورد توجه قرار دارند. به تأریخ ۴ جولای فضاپیمای موسوم به "جونو" متعلق به ادارۀ تحقیقات فضایی ایالات متحدۀ امریکا (ناسا)، به سیارۀ مشتری می رسد. این فضاپیما قرار است یک سال تمام در مدار مشتری بچرخد و اتموسفیر، ساحۀ مقناطیسی و ساختمان داخلی این سیارۀ عظیم را مورد مطالعه قرار بدهد. "جونو" یک کپسول "سبز" خوانده می شود، زیرا این اولین فضاپیما است که تا چنین فاصلۀ دور از آفتاب تنها از انرژی خورشید استفاده می کند. تا کنون فضاپیما هایی که به سوی مشتری و یا فضای دور تر از آن پرتاب می شدند، با بطری های حاوی مواد رادیواکتیف حرکت و فعالیت می کردند.
موقعیت مناسب مریخ برای فضاپیما ها
قرار است در ماه مارچ امسال فضاپیمای "انسایت" متعلق به ناسا و همچنان یک فضاپیمای ادارۀ تحقیقات فضایی اروپا (ایسا) به نام "ایکسو مارس تریس گاز اوربیتر" به سوی مریخ پرتاب شوند. این دو فضاپیما در ماه اکتوبر ۲۰۱۶ به هدف خود خواهند رسید. هرچند هم اکنون فضاپیما های زیادی در مدار مریخ می چرخند و در سطح مریخ دو دستگاه "سطح نورد" فعال اند، با آنهم آنها برای دانشمندانی که این سیارۀ سرخ رنگ را مورد تحقیق و مطالعه قرار می دهند، کافی نیستند. تا هنوز هم روشن نیست که آیا زمانی شرایط حیات در مریخ موجود بوده است، و یا حتی امروز به نحوی در روی این کره حیات وجود دارد، یاخیر.
از همین رو قرار است فضاپیمای "ایکسو مارس" ایسا حالا در مدار مریخ بچرخد و نشانه هایی از گازها، به ویژه گاز میتان را جستجو و اندازه گیری کند، زیرا میتان می تواند فعالیت های بیولوژیکی در کرۀ مریخ را نشان بدهد. وقتی این فضاپیما به هدف خود برسد، پیش از آن یک کپسول کوچک را از بدنۀ خود جدا می سازد. این کپسول قرار است روش فنی و تخنیکی را برای فرود آمدن به سطح مریخ آزمایش کند، زیرا در بخش دوم مأموریت "ایکسو مارس" قرار است در سال ۲۰۱۸ میلادی یک لابراتوار سیار (روی چرخ ها) روی ریگزار سرخرنگ مریخ بنشیند و امکان حیات را در آنجا جستجو کند.
فضاپیمای "انسایت" ناسا در همین سال ۲۰۱۶ به مریخ فرود می آید و حرارت سطح این سیاره در محل فرود و همچنان زلزله های احتمالی را مورد مطالعه قرار می دهد. زلزله های کوچک در سطح مریخ مسایل زیادی را در مورد ساختمان داخلی کرۀ مریخ روشن می سازد.
مأموریت "روزیتا" به پایان می رسد
مأموریت فضاپیمای اروپایی "روزیتا" نیز روی تحقیقات در مورد حیات ممکن در فضا تمرکز دارد. "روزیتا" از آگست سال ۲۰۱۴ در اطراف جرم دنباله دار موسوم به "چوریوموف گیراسیمنکو" در حرکت است. در ماه نوامبر ۲۰۱۴ کاوشگر "فیله" از این فضاپیما به سطح "چوریوموف گیراسیمنکو"، که وسعت آن تقریباً ۴ کیلومتر است، فرود آمد. اما مأموریت "روزیتا" در سپتمبر ۲۰۱۶ به پایان می رسد و قرار است این فضاپیما نیز به سطح همین جرم دنباله دار بیفتد و مانند کاوشگر "فیله" برای همیشه در همانجا بماند، بدون اینکه هردو هیچ فعالیت دیگری انجام داده بتوانند. اما اطلاعاتی که تا آن زمان از این دو کاوشگر بدست آمده اند، سال ها و حتی ده ها سال دانشمندان را مشغول نگه خواهند داشت.
عطارد با یک کسوف کوچک
شگفت انگیز ترین رویداد در سال ۲۰۱۶ گذر سیارۀ کوچک عطارد از برابر خورشید است. به تأریخ ۹ می سال ۲۰۱۶ این سیاره دقیقاً در میان آفتاب و زمین قرار می گیرد. حدود هفت و نیم ساعت یک نقطۀ سیاه به روی قرص خورشید رد می شود. این صحنه در همه جا که آسمان صاف باشد، و قسماً در سراسر جهان قابل دید است. تنها شرق آسیا، آسترالیا و زیلاند جدید از تماشای این پدیدۀ شگفت انگیز محروم می مانند. بهترین نقاط برای دیدن این کسوف کوچک، غرب و شمال اروپا، گرینلند و همچنان امریکای شمالی و جنوبی اند. اما سیارۀ عطارد متأسفانه آنقدر کوچک است که گذر سایۀ آن به روی قرص درخشان خورشید تنها به وسیلۀ دوربین و یا تلسکوپ های خاص قابل دید است.
احتیاط در برابر نور شدید خورشید!
احتیاط! هیچگاهی بدون عینک مخصوص به نور خورشید مستقیماً نگاه نکنید. چنین کاری چشمان انسان را به بدترین وجه صدمه می رساند و حتی به کور شدن منجر می گردد. اگر کسی با تدابیر حفاظتی برای مشاهدۀ آفتاب آشنا باشد، باید از مراجع مربوط به ستاره شناسی و یا کارشناسان مشورت بگیرد.
گذر عطارد از روی قرص خورشید به ندرت واقع می شود. کسوف بعدی به این کوچکی، که عطارد در بین زمین و خورشید قرار بگیرد، در سال ۲۰۲۹ میلادی رخ می دهد.
یک کسوف کامل و یکی هم حلقه یی
به تأریخ ۹ مارچ ۲۰۱۶ یک کسوف "واقعی" به وقوع می پیوندد، که در آن مهتاب به صورت کامل جلو خورشید را می گیرد. این نمایش زیبای طبیعت برای چهار دقیقه در نقاط زیادی روز را به شب مبدل می سازد. در جاپان، چین، جنوب شرق آسیا، بخش اعظم آسترالیا، هاوایی و الاسکا این آفتاب گرفتگی کامل نیست.
شش ماه بعد از آن، به تأریخ اول سپتمبر ۲۰۱۶، بازهم مهتاب در برابر خورشید قرار می گیرد. اما از آنجایی که در آن زمان مهتاب در دورترین نقطۀ مدار بیضوی شکل خود قرار می داشته باشد، بزرگی قرص مهتاب برای پوشانیدن کامل قرص خورشید نمی باشد و در نتیجه یک کسوف حلقه مانند ایجاد می گردد.
مهتاب در سال ۲۰۱۶ هیچ نمایش ندارد
سال نو هیچ خسوف یا مهتاب گرفتگی برجسته با خود ندارد. مهتاب تنها سه بار از نیم سایۀ کرۀ زمین می گذرد و به صورت کامل قابل دید باقی می ماند. تنها در یک گوشۀ آن اندکی تاریکی دیده می شود، که آن را هم اغلب تنها کارشناسان تشخیص می توانند. در سال ۲۰۱۷ میلادی یک خسوف نیمه واقع می شود. اما یک سال بعد از آن، یعنی در سال ۲۰۱۸، برای جبران یک انتظار طولانی، دو بار مهتاب گرفتگی یا خسوف کامل رخ می دهد.
مشتاقان فضا و نجوم در سال روان ۲۰۱۶ باید به دیگر رویداد های فضایی بسنده کنند، زیرا این یک سال کبیسه است و حتی ۳۶۶ شب دارد!