افغانستان گرسنگی می کشد؛ غرب نیز مقصر است
۱۴۰۱ مرداد ۱۶, یکشنبه
دیوید بیزلی، رئیس برنامه جهانی غذا "دبلیو اف پی" در پایان سال گذشته وضعیت افغانستان را «جهنم روی زمین» توصیف کرده بود، اما از زمستان گذشته تاکنون نه تنها هیچ چیزی تغییر نکرده بلکه وضع بدتر شده است. از زمانی که طالبان در آگست ۲۰۲۱ قدرت را به دست گرفتند، حملات تروریستی و درگیری ها هرچند کمتر شده، اما همچنان ادامه دارند.
اما از آن زمان اقتصاد این کشور بحران زده فروپاشیده است. اندیشکده "گروه بین المللی بحران" در بروکسل پیشتر ابراز نگرانی کرده بود که "گرسنگی و فقر ناشی از تسخیر کشور توسط طالبان می تواند بیشتر از جنگ و بمبگذاری های دو دهه گذشته افغان ها را بکشد."
فعالان حقوق بشر خواهان کاهش تحریم ها بر افغانستان شدند
نورا حسنین، معاون سازمان امدادرسانی "سیو د چیلدرن" یا حفاظت از کودکان در افغانستان، به دویچه وله گفت خانواده های درمانده افغان باید تصمیم های دشوارتری برای زنده ماندن بگیرند. وی افزود: «این شامل فروش فرزندان شان و کارهای دیگری است که در غیر این صورت هرگز انجام نمی دادند.»
بحران گرسنگی بی سابقه
برنامه غذایی سازمان ملل متحد گفته از هر ۱۰ افغان، ۹ نفر منابع غذایی کافی در دسترس ندارند. ۱۸ میلیون نفر از شهروندان افغانستان که نیمی از جمعیت این کشور را تشکیل می دهند، نیاز به کمک فوری دارند. اما پول کافی برای امدادرسانی به آنان در دسترس نیست.
مری الن مک گروتی، مدیر برنامه جهانی غذا برای افغانستان در یک کنفرانس مطبوعاتی آنلاین گفته بود که در حال حاضر می توان فقط به ۱۰ میلیون افغان کمک کرد. او از فرایندی "بسیار دشوار و دلخراش" یاد کرد و افزود "اولویت باید به کسانی داده شود که امکان مرگشان به خاطر گرسنگی وجود دارد."
به ویژه کودکان از بحران گرسنگی آسیب می بینند. بر اساس آمار صندوق حمایت از کودکان در سازمان ملل متحد "یونیسف"، یک میلیون کودک زیر پنج سال دچار سوءتغذیه شده و نیازمند درمان هستند. اما امکانات درمانی وجود ندارد؛ زیرا سیستم صحی افغانستان نیز فروپاشیده است.
سمیرا سید رحمان، از کمیته بین المللی نجات "آی آر سی" از شفاخانه ای در پکتیا دیدن کرده است. او به دویچه وله گفت: «آنجا داکتر و پرستار کافی نبود. داکترانی که با آنها صحبت کردیم، در شش ماه گذشته معاش دریافت نکرده اند.»
بحران های فراوان
افغان ها باید با بحران های زیادی دست و پنجه نرم کنند. ویرانی و آسیب های ناشی از چند دهه جنگ، تغییرات اقلیمی، خشکسالی، فجایع طبیعی و بحران های دیگری که این کشور را به شدت آسیب زده اند. اما خانم رحمان بزرگترین چالش را بحران مالی می خواند. وی افزود: «شغل های حدود ۴۰۰ هزار کارمند خدمات دولتی به اضافه ۲۰۰ هزار شغل در نیروهای امنیتی لغو شده و بیکاری و تورم در بالاترین سطح خود قرار دارد.»
در دو دهه گذشته، غرب مشارکت گسترده ای در افغانستان داشت و در بخش های نظامی، سیاسی و اقتصادی به دولت این کشور کمک می کرد. سه چهارم هزینه های عمومی افغانستان توسط جامعه بین المللی پرداخت می شد. انبوهی از پروژه های انکشافی برای صدها هزار افغان شغل ایجاد کرده بودند. پس روی کار آمدن مجدد طالبان، یک شبه این جریان تزریق پول به افغانستان قطع شد.
هرج و مرج ناشی از تحریم ها
طالبان که در حال مذاکره با ایالات متحده امریکا بودند، به سرعت میز مذاکرات را ترک کرده و قدرت را از راه نظامی تصرف کردند. اما حکومتی که تشکیل دادند، در سطح بین المللی به رسمیت شناخته نشده، منزوی و تحریم شده است. سیستم بانکی فروپاشیده و بحران نقدینگی بر زندگی تمام مردم افغانستان تاثیر گذاشته است.
وزارت خارجه آلمان می گوید دو نوع تحریم وجود دارد. سازمان ملل و اتحادیه اروپا تحریم هایی را علیه اعضای گروه طالبان، از جمله اعضای "حکومت دفاکتو" آنان وضع کرده اند. ایالات متحده نیز به طور یکجانبه تحریم هایی را علیه طالبان اعمال کرده است که واشنگتن در سال ۱۹۹۹ زمانی که آنان را در فهرست سازمان های تروریستی جهانی قرار داد، وضع شدند.
کنراد شتر، از مرکز بین المللی تحقیق منازعات در شهر بن آلمان هدف این تحریم ها را انزوای اقتصادی افغانستان می خواند. وی به دویچه وله گفت: «همه فرصت های اقتصادی باید قطع شود. هر چیزی که فراتر از کمک بشردوستانه باشد، تعلیق گردیده است. همه پروژه‌ه ای انکشافی در کشور به حالت تعلیق درآمده است.» به باور وی افغانستان از بازارهای اقتصادی و مالی جهان تجرید شده است. او افزود: «افغان ها دوباره به یک اقتصاد معیشتی پرتاب شده اند.»
بانک مرکزی بدون ارز
امریکا حدود هفت میلیارد یورو موجودی بانک مرکزی افغانستان را مسدود کرد و گفت نیمی از آن را به قربانیان حملات یازدهم سپتمبر غرامت می دهد. النا دوهان، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد این اقدامات قهری یکجانبه گفت: «از نظر حقوق بین الملل، پول بانک مرکزی متعلق به دولت ها نیست، بلکه متعلق به مردم کشور است.»
حالا بانک مرکزی افغانستان بدون دسترسی به ذخایر ارزی اش، تنها می تواند نقش محدودی در اقتصاد کشور بازی کند. تحریم ها انتقال پول به افغانستان را تقریبا غیرممکن ساخته، اما برای کمک های بشری مجوزی ویژه صادر شده است. اما این کار در عمل به سختی ممکن است. کمک های آلمان به مردم افغانستان نیز متاثر شده اند. یک سخنگوی وزارت همکاری های توسعوی آلمان به دویچه وله گفت: «بخش بانکی ناکارآمد که ارسال پول به افغانستان را دشوار می کند، بزرگترین چالش است.»
محموله های پول نقد
سازمان های امدادی به ابزارهای غیرعادی متوسل شده اند. الکه گوتشالک، مدیر منطقه ای سازمان آلمانی "کمک به گرسنگان جهان" به دویچه وله گفت پول سازمان آنها باید از طریق "سیستم حواله" به افغانستان فرستاده شود.
سمیرا سید رحمان تأیید می کند که کمیته نجات بین المللی نیز به شبکه های حواله متکی است. اما به باور وی این "روشی قابل اعتماد و پایدار نیست". رحمان در مورد بحران گرسنگی در افغانستان افزود: «این بحران ساخته دست بشر است و توسط جامعه جهانی ایجاد شده است. کمک های بشردوستانه واقعاً مشکل اینجا را حل نمی کند. راه حل بزرگ تری لازم است.»
پایان انزوا؟
گروه بین المللی بحران نیز با این گفته خانم رحمان موافق است. گریم اسمیت، متخصص افغانستان در این اندیشکده، پس از سفرش به کابل در ماه جولای نوشت: «برای نجات این کشور از ورطه یک فاجعه بزرگتر، باید به انزوای آن پایان داده شود. دولت های منطقه ای و غربی باید متقاعد شوند که برای بهبود اقتصاد افغانستان، کمک های انکشافی باید از سر گرفته شوند.»
اما این امر چطور ممکن است؟ تنها راه ممکن همکاری با رژیمی است که حقوق بشر و اقلیت ها به ویژه حقوق زنان و دختران را به طور گسترده نقض می کند. آخیم اشتاینر، رئیس برنامه اکشافی سازمان ملل متحد، موضع روشنی در این باره دارد. وی در مجمع جهانی اقتصاد در داووس گفته بود: «ما نمی توانیم به سادگی ۴۰ میلیون افغان را برمبنای خشم اخلاقی رها کنیم.»
ماتیاس فون هاین/ر.ش