صلح میان اسرائیل و فلسطینی‌ها؟ چهار راه حل پیشنهادی
۱۳۹۶ آذر ۲۹, چهارشنبه
در فبروری ۲۰۱۶ در شهر بندری عقبه در اردن یک نشست قابل توجه برگزار شد. در این نشست بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، ملک عبدالله پادشاه اردن، و جان کری، وزیر خارجه آن زمان ایالات متحده امریکا شرکت داشتند. مسکن گزین ساختن احتمالی فلسطینی ها از قلمرو اداره خودگردان به شمال منطقه سینا موضوع مورد بحث در این نشست بود. به اساس گزارش رسانه خبری الجزیره، این طرح از مدت‌ها پیش وجود داشته است. به قول این رسانه، یک نماینده اسرائیل در سال ۲۰۰۴ به مصر پیشنهاد کرده بود که یک ساحه ۶۰ هزار کیلومتر مربع در شمال سینا را بدین منظور تخلیه کند.
در تابستان سال روان دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا و بنیامین نتانیاهو، گزینه دیگری این معامله را پیشکش کردند، که به اساس آن مصر حاکمیت نوار غزه را بدست بگیرد و اردن بر بخشی از کرانه غربی رود اردن نظارت کند. به همین ترتیب اسرائیل بقیه ساحه کرانه غربی رود اردن را تحت کنترول خود درآورد و به فلسطینی هایی مقیم آنجا تابعیت اسرائیل را پیشنهاد کند.
در رابطه با این طرح، از مصر سیگنال های متفاوتی می رسد، به ویژه در مورد پیشنهاد مبنی بر در اختیار قرار دادن یک ساحه برای اسکان فلسطینی ها. سامح شکری وزیر خارجه مصر در اوایل اکتوبر امسال اظهار داشت که "رئیس جمهور السیسی نمی تواند از یک وجب خاک مصر بگذرد". این در حالیست که السیسی در جریان سفر خود در ماه اپریل به واشنگتن، تغییر مسکن فلسطینی ها را "یک طرح قرن" عنوان کرده بود.
پیشنهاد تغییر مسکن، که روی آن لااقل با فلسطینی ها رسماً بحث نشده است، تازه ترین پیشنهاد در جمع یک سلسله طرح های دیگری برای حل منازعه چند دهه یی میان اسرائیلی ها و فلسطینیان است. به ویژه سه پیشنهاد ذیل همواره مطرح می‌گردند: راه حل دو دولت، راه حل یک دولت و ایجاد یک کنفدراسیون.
راه حل دو دولت
مشهور ترین پیشنهاد "راه حل دو دولت" است. این پیشنهاد از جمله مورد تأیید اتحادیه اروپا و آلمان نیز قرار گرفته است. قدمت این پیشنهاد تقریبا برابر است با تمام دوران منازعه خاور میانه. برای اولین بار "کمیسیون پیل" که بریتانیا در سال ۱۹۳۷ در زمان حاکمیت خود بر فلسطین آن را ایجاد کرده بود، این طرح را به زبان آورده بود. این کمیسون در آن زمان به این نتیجه رسیده بود که بین هردو گروهی که در یک ساحه کوچک زندکی می‌کنند، "یک منازعه برطرف نشدنی" وجود دارد، و این گروه ها هیچ وجه مشترک ندارند. کمیسیون نامبرده پیشنهاد کرده بود که به همین خاطر باید این سرزمین به دو دلت تقسیم گردد.
این طرح همواره مورد بحث قرار داشت و در آغاز هزاره سوم مورد تأیید هردوجانب، فلسطینی ها و اسرائیلی ها قرار گرفت. اما با ادامه شهرک سازی برای ناقلین یهودی، از علاقمندی فلسطینی ها به این طرح کاسته شد. به قول پیتر لینتل، کارشناس امور اسرائیل در انجمن علم و سیاست در برلین، در جریان حکومت بنیامین نتانیاهو، وضعیت پیچیده تر شد.
لینتل می گوید: «شاخه ای از حکومت همیشه می خواست کرانه غربی رود اردن را به عنوان جزء قلمرو اسرائیل ببیند. این شاخه به خصوص در دو سال اخیر بسیار تقویت شده است. به ویژه حزب موسوم به "خانه یهودی"، که از علایق ناقلین نمایندگی می‌کند، روی این مسأله تأکید می‌ورزد. همچنان در حزب لیکود نخست وزیر نتانیاهو نیز افراد زیادی اند که طرفدار ملحق ساختن دست کم بخش های از کرانه غربی رود اردن به قلمرو اسرائیل اند.»
به دلیل همین تحولات بود که در سال ۲۰۱۵ بیشتر از ۵۰ درصد فلسطینی با "راه حل دو دولت" مخالفت کردند. از سوی دیگر، در پی حملات تروریستی از جانب فلسطینی ها، از علاقمندی اسرائیلی ها به این طرح نیز کاسته شد.
راه حل یک دولت
"راه حل یک دولت" می تواند بدیلی برای "راه حل دو دولت" در این منازعه باشد، طوری که اسرائیلی ها و فلسطینیان در یک کشور با هم زندگی کنند. اکثر اسرائیلی ها مخالف این طرح اند. به باور آنها با این راه حل در درازمدت هویت اسرائیل به عنوان یک دولت یهودی تضعیف می گردد، زیرا اگر اسرائیل مناطق فلسطینی ها را جزء قلمرو خود بسازد، باید فلسطینی ها را از حقوق کامل شهروندی بهره مند سازد.
از سوی دیگر یک دولت واحد باید با موافقت هردو جانب ایجاد گردد. همچنان توافقنامه ارضی باید با استانداردهای بین المللی مطابقت داشته باشد، که به باور پروفسیور داکتر کریستیان توموشات، استاد بازنشسته حقوق بین الملل در دانشگاه هومبولت برلین، چنین نیست.
او می گوید: «به اساس مقررات معتبر موجود، این یک ساحه خارجی است که اسرائیل اجازه ندارد آن را به خاک خود مدغم سازد.»
ایجاد کنفدراسیون
پیشنهاد دیگری برای حل منازعه خاور میانه توسط مورخ میشائیل وُلفزون ارائه شده است. او از سال ها به این طرف ایجاد یک کنفدراسیون یا جمهوری فدرال اردن-فلسطین را پیشنهاد می‌کند که کرانه غربی رود اردن و احتمالا نوار غزه، یکی از ایالت های آن باشد. به قول وی این اساساً می تواند به جهت یک کنفدراسیون ایالتی "فلسطین-اردن-اسرائیل" توسعه یابد.
هیچ یک از این راه حل ها آسان نیست و همه آنها شرایط زیادی برای برآورده شدن دارند. چنان به نظر می رسد که تنها راهی که باقی می‌ماند این است که بین راه حل دشوار و راه حل دشوارتر، یکی آن انتخاب گردد.
کرستین کنیپ/ ص. ا.