"صفحه‌ای جدید" در مناسبات کشورهای عربی خلیج
۱۳۹۳ آبان ۳۰, جمعه
عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی بعد از نشست سران چند کشور خلیج از باز شدن "صفحه‌ای جدید" در مناسبات کشورهای عربی خبر داد. این نشست با اشتراک سران کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و قطر روز یک شنبه در ریاض برگزار شد.
اشتراک کنندگان این نشست توافق کردند که اختلاف‌های چندین ماهه را کنار بگذارند. کشورهای عربستان سعودی، بحرین و امارات متحده عربی در اوایل سال 2014 سفیران خود را قطر بیرون کشیدند و به این ترتیب نارضایتی خود را از سیاست‌های این کشور بیان داشتند. این کشورها بیشتر به این دلیل از قطر فاصله گرفتند که از اخوان المسلمین مصر و به ویژه رئیس جمهور محمد مرسی که در تابستان 2013 برکنار شد، حمایت کرده و از برکناری او توسط نظامیان شدیداً انتقاد کرده بود.
سفیران به دوحه بازمی‌گردند
در این نشست توافق شد که سفیران این کشورها دوباره به دوحه پایتخت قطر برگردند. پادشاه عربستان سعودی در مورد این توافق گفته است: «صفحه‌ای جدید حالا از همکاری‌های مشترک حمایت می‌کند، نه تنها به نفع اعضای شورای همکاری‌های خلیج بلکه برای همه جهان عرب و جهان اسلام».
در عین زمان چهار کشور خلیج از مصر خواستند که این نشست را به عنوان همبستگی کشورهای عربی ارزیابی کند. مصر نیز بلافاصله چنین کرد و گفت که این توافق را به مثابه "دعوت به دوستی و گام قاطعی به سمت همبستگی عربی" می‌بیند.
چالش‌های بزرگ سیاسی
ناظران می‌گویند که سلسله‌ای از عوامل منطقه‌ای و بین المللی منجر به این توافق شده است. روزنامه "رای الیوم" گزارش داده است که قطر نه تنها از سوی کشورهای خلیج بلکه از جانب مصر نیز خود را زیر فشار احساس می‌کند. به گزارش این روزنامه، فاصله قطر با مصر بعد از این که عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر شد، واضحاً افزایش یافته است.
علاوه بر آن، این اتهام متوجه قطر است که از تروریست‌ها حمایت کرده و در افزایش خطرات بالقوه گروه تروریستی "دولت اسلامی" در منطقه خلیج سهم داشته است. قطر همواره به حمایت مالی از "دولت اسلامی" متهم شده اما این اتهام‌ها را رد کرده است.
نقشه جدید سیاسی
روزنامه "القدس العرب" به انگیزه‌های دیگری در عقب این توافق اشاره کرده است. به گزارش این روزنامه، کشورهای عربی نگران اند که پایان موفقانه مذاکرات جاری در قبال برنامه هسته‌ای ایران می‌تواند به نزدیکی سیاسی میان امریکا و ایران منجر شود. مناسبات میان امریکا و ایران بعد از انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 و تهاجم بر سفارت ایالات متحده و همچنان گروگان‌گیری 15 ماهه دیپلومات‌های امریکایی دچار یخ زدگی بوده است. کشورهای عربی نگران اند که نزدیکی سیاسی میان دو کشور، ایران را ترغیب می‌کند که تلاش‌ها برای افزایش قدرت منطقه‌ای خود را شدت بخشد.
روزنامه "القدس العربی" نگاشته است: «این ادعا که عرب‌ها نه تنها با چالش استراتژیک بلکه با یک تهدید حیاتی مواجه اند، شاید مبالغه آمیز نباشد. بیشتر به این دلیل که بعد از حدود یک قرن نقشه سیاسی منطقه تغییر می‌کند». کشورهای سنی مذهب خلیج نگران اند که این تغییرات می‌تواند افزایش قدرت کشور شیعی ایران و نیروهای زیر نفوذ این کشور در عراق را در پی داشته باشد. روزنامه افزوده است که در کنار "هلال شیعی" از "هلال دولت اسلامی" نیز ترس وجود دارد.
پیامدهای احتمالی برای اخوان المسلمین
هنوز واضح نیست که این توافق چه تغییری در مناسبات قطر با اخوان المسلمین ایجاد می‌کند. احتمال دارد روابط آن‌ها به سردی بگراید و شاید کاملاً قطع گردد. به گفته کریستیان کوخ از مرکز تحقیقاتی خلیج در سویس، قطر از قطع روابط اش با اخوان المسلمین متاسف نخواهد بود زیرا در دوحه از مدت‌های طولانی به این سو این تصور وجود دارد که اتحاد با اخوان المسلمین یک اشتباه استراتژیک بوده است.
همچنان این مساله نیز واضح نیست که نزدیکی قطر و مصر برای تعداد بی‌شماری از اعضای اخوان المسلمین که به قطر پناه برده اند چه مفهومی دارد. این فراری‌ها که برخی شان در مصر به حبس محکوم شده اند، ممکن است ناگزیر به درخواست پناهندگی سیاسی در یک کشور دیگر شوند.
شبکه قطری الجزیره این توافق را از دید انتقادی نگریسته و آن را بر علیه خود عنوان کرده است. الجزیره با یادآوری از سه خبرنگارش که در مصر به دلیل "اتهام بستن نادرست" به ده سال زندان محکوم شده اند، این توافق میان قطر و مصر را یک "حمله" عنوان کرده است. البته این احتمال نیز بعید نیست که نزدیکی قطر و مصر به این سه خبرنگار زندانی به شکلی کمک کند.