رهایی انس حقانی؛ اقدامی برای صلح یا نتیجه فشار امریکا؟
۱۳۹۸ آبان ۲۱, سه‌شنبه
اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان روز سه شنبه (۱۲ نوامبر) در حالی که شماری دیگری از مقام‌های ارشد حکومت نیز حضور داشتند، در یک سخنرانی تلویزیونی از تصمیم آزادی سه فرمانده ارشد طالبان خبر داد.
غنی گفت که بعد از مشورت با شرکای بین‌المللی‌اش تصمیم گرفته است که انس حقانی پسر جلال الدین حقانی، حاجی مالی خان و عبدالرشید به صورت مشروط در بدل رهایی دو استاد امریکایی و آسترالیایی «دانشگاه امریکایی افغانستان» آزاد گردند.
افراد گروه طالبان در سال ۲۰۱۶ کوین کینگ امریکایی و تیموتی ویکس آسترالیایی را از کابل اختطاف کردند.
انس حقانی پسر جلال الدین حقانی، موسس شبکه حقانی، و برادر سراج‌الدین حقانی رهبر کنونی این شبکه است. شبکه حقانی خشن‌ترین شعبه گروه طالبان عنوان می‌شود و مقام‌های افغان این گروه را مسئول چندین حمله بزرگ در کابل عنوان کرده اند.
اقدامی راهگشا برای مذاکرات صلح یا فشار امریکا؟
پیش از این مقام‌ها در کابل گفته بودند که زلمی خلیل‌زاد نماینده خاص امریکا برای صلح افغانستان در سفرش به افغانستان با مقام‌های این کشور راجع به آزادی انس حقانی گفتگو کرده است. اشرف خاطرنشان کرد که به هدف زمینه‌سازی مذاکرات رو در رو با طالبان این تصمیم را گرفته است.
گروه طالبان تا حالا راجع به این تبادله زندانیان چیزی نگفته است. این گروه تا حالا از هر گونه مذاکره مستقیم با حکومت افغانستان خودداری کرده و آن را دست‌نشانده ایالات متحده امریکا می‌داند.
عبدالشکور سالنگی، کارشناس مسایل سیاسی افغانستان، به دویچه وله گفت که امریکا در گذشته نیز از دولت افغانستان خواسته بود که انس حقانی را همانند ملا عبدالغنی برادر برای ایجاد فضای اعتماد میان ایالات متحده امریکا و گروه طالبان رها کند. ملا برادر در آغاز مذاکرات امریکا و طالبان از سوی پاکستان از زندان رها شد و به حیث رئیس دفتر سیاسی این گروه در قطر تعیین گردید.
این کارشناس گفت: «رئیس جمهور افغانستان از رهایی این سه زندانی دو استفاده می‌تواند کند؛ اول رئیس جمهور غنی با رهایی این سه زندانی می‌خواهد اعتماد امریکا را جلب کند تا ایالات متحده امریکا در پروسه انتخابات ریاست جمهوری افغانستان از رئیس جمهوری غنی حمایت کند. دوم، رئیس جمهور با رهایی این سه زندانی گروه طالبان و شبکه حقانی می‌خواهد نفوذ بیشتری میان این گروه پیدا کند تا زمینه گفتگوی مستقیم میان دولت افغانستان و گروه طالبان آغاز شود.»
اما عبدالشکور دادرس، آگاه حقوقی و عضو سابق کمیسیون ارزیابی دوسیه زندانیان بگرام، به دویچه وله گفت که آزادی انس حقانی «یک معامله سیاسی» است.
دادرس افزود: «این حکومت نمی‌تواند به صورت مستقل در قبال صلح گام بردارد. آزادی طالبان تنها یک معامله سیاسی برای آزادی استادان دانشگاه امریکایی است و فایده‌ای برای پروسه صلح ندارد.»
بعد حقوقی مساله
از آنجایی که شبکه حقانی مسئول چندین حمله بزرگ در افغانستان عنوان شده است، آزادی انس حقانی انتقادهایی را نیز برانگیخته است. در گذشته هر زمانی که یک حمله بزرگ طالبان یا شبکه حقانی در کابل صورت گرفته است، شماری از مردم خواستار اعدام انس حقانی به عنوان پاسخی در برابر حملات این گروه شده اند.
محمد فرهنگ، کارشناس حقوقی به دویچه وله گفت: «قانون به رئیس جمهور افغانستان صلاحیت عفو زندانیان را مشروط به این داده که فرد زندانی جرم‌اش مشهود باشد و دیگر برای جامعه خود خطرناک نباشد. اما افرادی که قرار است دولت افغانستان رها کند، به جرایم ضد بشری محکوم اند.»
فرهنگ با اشاره به مواردی از رهایی زندانیان طالبان در گذشته که دوباره به صفوف جنگ پیوسته اند، گفت که رئیس جمهور افغانستان تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند افرادی را که برای جامعه افغانستان خطر آفرین باشند، عفو و رها کند.
رئيس جمهور افغانستان ظاهراَ می‌دانست که رهایی انس حقانی چنین واکنش‌هایی در پی خواهد داشت. او در سخنرانی روز سه شنبه خود گفت: «در مشورت با شرکای بین‌المللی افغانستان و به خصوص ایالات متحده امریکا، ما میکانیسم و روشی را در پیش گرفته ایم که رهایی مشروط این سه نفر به معنای تقویت صفوف دشمن و تشدید حملات شان نخواهد بود.»
در همین حال حبیب الرحمن پدرام، نماینده پارلمان افغانستان گفت: «رهایی انس حقانی و دو فرمانده طالبان از سوی رئیس جمهور افغانستان خلاف قانون و به معنی نادید گرفتن صلاحیت قوه قضاییه این کشور است.»
پدرام با توجه به این که دوره اصلی حکومت کنونی به سر رسیده و فعلاَ مبتنی بر یک حکم ستره محکمه کارش ادامه دارد، این اقدام رئیس جمهور را غیرقانونی عنوان کرد.