راه حل قضيه افغانستان از ديد استراتژيست هاي پاکستان

تعدادي از مقام ها و پژوهشگران مراکز تحقیقات استراتژیک پاکستان در بحثي در مورد "امنيت منطقه آسياي جنوبي" در شهر برلين آلمان، نکته هايي را که تاهنوز به صورت رسمي از سوي مقام هاي پاکستان مطرح نشده بودند، بيان کردند.

هرچند موضوع اصلي اين بحث که توسط بنياد "فريدريش ايبرت" راه اندازي شده بود، گفتگو در مورد "امنيت منطقه آسياي جنوبي" و نقش پاکستان در آن به صورت کل بود، اما نکته محوري بحث معضل افغانستان بود. اشتراک کنندگان اين بحث به صورت رسمي از دولت پاکستان نمايندگي نمي کردند، اما ديدگاه عمومي حکومت و استراتژيست هاي اين کشور را ترسيم کردند.

مقام ها و محققين پاکستاني اين بحث، مواردي را به عنوان راه حل مشکل افغانستان بيان کردند، اما به نظر مي رسد، اين موارد، بيشتر بازتاب دهنده نگراني هايي است که پاکستان در مورد آينده اش در منطقه دارد.

"پشتون هاي قبيله اي در حاشيه اند"

داکتر رفعت حسين، رييس بخش مطالعات استراتژيک و دفاعي دانشگاه قايد اعظم، مي گويد مشکل افغانستان اين است که "پشتون هاي قبيله اي از نظر سياسي در اقليت قرار دارند". او مدعي است که پشتون ها اکثريت را در افغانستان تشکيل مي دهند، و اگر اکنون اکثريت نيستند، به اين دليل است که بسياري پشتون ها مهاجر شده اند.

داکتر حسين که یکی از گردانندگان بحث بود، گفت منظورش "پشتون هاي قبيله اي جنوب" افغانستان است. او گفت حامد کرزي را به عنوان "شاروال کابل" مي شناسد. گفته هاي داکتر حسين به اين نکته متمرکز است که بايد يک اکثريت "پشتون قبيله اي" بر افغانستان حکمروايي داشته باشد که مستلزم تغيير قانون اساسي اين کشور است، زيرا به گفته او، پشتون هاي قبیله ای خود را با ارزش هاي قانون اساسي افغانستان بيگانه مي بينند. او افزود که نتيجه کنوني انتخابات براي پشتون هاي قبيله اي قابل قبول نيست و تا زماني که پشتون هاي قبيله اي از نظر سياسي خود را در اقليت ببينند، ثبات در افغانستان تامين نمي شود.

"با طالبان افغاني، افغان ها بجنگند"

از ديد پاکستان طالبان "پشتون هاي قبيله اي جنوب" افغانستان هستند که مورد ظلم واقع شده اند. پاکستاني ها اين ديدگاه را که از نظر سياسي طالبان يک گروه استراتژيک منطقه اي هستند، رد مي کنند. آن ها مي گويند در آينده از اين گروه به عنوان "کارت بازي" استفاده نخواهد شد.

جنرال علي محمد جان اورکزي که قبلا مسوول نظامي سرحدي بوده است، گفت طالبان افغاني "مربوط افغانستان" هستند و شايد فقط حدود ده درصد آن ها در پاکستان باشند. او معتقد است که طالبان در جنوب افغانستان از حمايت مردم برخوردارند و زمينه فعاليت دارند، نيازي نيست که به پاکستان پناه گزينند. از ديد او، حکومت افغانستان نمي تواند از پاکستان انتقاد کند که عليه طالبان مبارزه نمي نمايد. او مي گويد اين وظيفه "نيروهاي دولت افغانستان و ناتو" است که در خاک افغانستان عليه طالبان بجنگند.

به گفته اين مقام پاکستان، کشورش 821 پسته مرزي دارد و در مجموع 140 هزار سرباز پاکستاني در مرز ميان دو کشور مستقر هستند. آن ها از افغانستان و نيروهاي ناتو انتقاد مي کنند که فقط 112 پسته مرزي دارند.

جنرال اوروکزي افزود به دنبال انتقادات کابل، يک بار خواهان ماين گذاري خط مرزي شده اند و بار ديگر خواستار نصب سيم خاردار، اما هر دو مورد از سوي حامد کرزي قبول نشده است.

"ديورند مرز دو کشور است"

شاهد حامد، وکیل مدافع ارشد در دادگاه عالي پاکستان، مي گويد: "ما ادعاي ارضي نداريم، ديورند مرز ميان دو کشور است و اگر ادعاي ارضي مطرح باشد، از جانب افغانستان است".

جنرال عبدالقادر بلوچ، عضو پارلمان پاکستان مي گويد کشورش در مورد آنچه در افغانستان مي گذرد و "بر آينده پاکستان تاثير مي گذارد"، نگراني دارد.

در همين رابطه، فيصل کريم کندي، معاون رييس پارلمان پاکستان گفت در مقابل انتقادهاي کابل، آن ها نيز سوال هايي در مورد "بي ثبات سازي بلوچستان توسط سياستمداران کابل" براي ارايه کردن دارند. او توضيح نداد که سياستمداران کابل چگونه در پي بي ثبات ساختن بلوچستان هستند.

نگراني از دست دادن حمايت امريکا

مقام ها و پژوهشگران پاکستاني افزودند که آن ها دارند بهای همکاري با غرب در جنگ افغانستان عليه روسيه شوروي را مي پردازند، زيرا به گفته آن ها، شورشيان امروزي در دو طرف خط ديورند، "فرزندان جهاد افغانستان عليه روسيه شورشي" هستند. همچنان اين نکته را نيز مطرح مي کنند که غرب بايد مشخص سازد برای چه هدفي در افغانستان آمده است.

در زمان جنگ سرد ايالات متحده امريکا و پاکستان متحد استراتژيک بودند. اما اکنون ايالات متحده امريکا متمايل به هند به نظر مي رسد. هند با امضاي توافقات تجارتي نه تنها با امريکا بلکه با بسياري کشورهاي غربي دارد روابط اش را گسترش مي دهد.

رييس مطالعات استراتژيک و دفاعي دانشگاه قايد اعظم تاکيد کرد که سفر باراک اوباما به هندوستان، حساسيت هايي را در پاکستان برانگيخته است. چنين به نظر مي رسد که پاکستان به شدت از اين که بعد از حل قضيه افغانستان جايگاه منطقه اي اش براي غرب را از دست بدهد، نگراني دارد.

کريستيان واگنر، از پژوهشگران آلمانی که یکی از گردانندگان این بحث نیز بود، دقيقا به اين نکته اشاره کرد. واگنر گفت سياست ايالات متحده امريکا در منطقه جنوب آسيا بعد از جنگ سرد تغيير کرده است. به گفته او، پاکستان بايد نقش کنوني خود را در منطقه بشناسد. اشاره واگنر به اين نکته است که پاکستان نمي تواند براي امريکا نقشي را داشته باشد که در زمان جنگ سرد داشت. زيرا به گفته او، بعد از جنگ سرد سياست امريکا در منطقه جنوب آسيا نيز تغيير کرده است.

واکنش ها

در اين بحث هيچ کسي از افغانستان نمايندگي نمي کرد، اما اشتراک کنندگان پاکستانی با سوال های غالباً انتقادی خبرنگاران رو به رو شدند.

کريستيان واگنر، رييس بخش آسيا در بنياد "علم و سياست" در آلمان، از هيات پاکستاني پرسيد که براساس کدام قاعده خواهان تشيکل حکومت "اکثريت پشتون هاي قبيله اي" در افغانستان است، درحالي که اين موضوع داخلي افغانستان است. در حالي که سياستمداران و پژوهشگران پاکستاني تاکيد مي کنند که در پي "هيچ گونه عمق استراتژيک" در افغانستان نيستند و زمان جنگ سرد گذشته است.

مهمانان پاکستاني مي گويند "مشکل افغانستان را درک کرده اند و خواهان حل اين مشکل هستند. به گفته آن ها، تا زماني که "پشتون هاي قبيله اي" خود را در نظام سياسي افغانستان در اکثريت احساس نکنند، ثبات در افغانستان تامين نمي شود.

يک خبرنگار امريکايي اين سوال را مطرح کرد که چرا آن عده از اعضای طالبان که خواهان مذاکره با حکومت افغانستان هستند، بازداشت می شوند. خبرنگار آلمانی از هیات پاکستانی پرسید، چرا در هر جايي که حمله تروريستي صورت مي گيرد، به پاکستان ارتباط دارد. پرسش هاي ديگر، بر اين نکته متمرکز بود که اکثريت اعضاي کابينه و پارلمان افغانستان پشتون هستند و رييس جمهور این کشور نيز يک پشتون است، چرا پاکستان باز هم به اين مساله تاکيد مي کند. پاسخ پاکستاني ها اين بود که پشتون های شامل در قدرت، از پشتون های قبیله ای نمایندگی نمی توانند.

راه حل منطقه اي

اشتراک کنندگان پاکستاني در بحث "امنيت منطقه جنوب آسيا"، تاکيد کردند که حل مساله کشمير و مشکل پاکستان و هندوستان، نقش اساسي در حل بحران افغانستان دارد. برعلاوه، آن ها به نقش ديگر کشورهاي همسايه نيز تاکيد کردند. داکتر حسين گفت هندوستان با بازسازي جاده دلارام - زرنج، در تلاش راه يافتن از طريق افغانستان به ايران و آسياي ميانه است و چنين چيزي از اهميت جيواستراتژيک پاکستان مي کاهد.

اما واگنر معتقد نيست که همکاري منطقه اي در افغانستان نتيجه بدهد. دليل نخست او اين است که کشورهاي منطقه، رقابت هاي منفي دارند که امکانات عملي موافقت در مورد قضيه افغانستان را تضعيف مي کند. دليل دوم او اين است که اگر کشورهاي منطقه در قضيه افغانستان داخل شوند، بيرون کردن آن ها از افغانستان کار مشکلي خواهد بود. به گفته واگنر بايد دولت افغانستان در حل بحران اين کشور خود نقش اساسي بازي کند.

عارف فرهمند

ویراستار: رسول رحیم