گزارش: طالبان آسیب‌های جدی بر آموزش پسران نیز وارد می‌کنند
۱۴۰۲ آذر ۱۵, چهارشنبه
طالبان پس از تصرف قدرت در اگست ۲۰۲۱، در کنار ممنوعیت آموزش دختران بالاتر از صنف ششم، تغییرات زیادی در سیستم آموزشی افغانستان وارد کرده اند.
در گزارش ۱۹ صفحه‌ای دیده‌بان حقوق بشر در مورد تاثیر حاکمیت طالبان بر آموزش پسران آمده است که سیاست‌های آموزشی طالبان نه تنها زنان و دختران را از آموزش محروم کرده، بلکه آموزش پسران را نیز آسیب زده است.
برای تهیه این گزارش، دیده‌بان حقوق بشر با ۲۲ دانش‌آموز صنف‌های هشتم تا دوازدهم و والدین آن‌ها در ولایات کابل، بلخ، هرات، فراه، پروان، بامیان، ننگرهار و دایکندی مصاحبه کرده است. این مصاحبه‌ها بین جون و اگست ۲۰۲۲ و مارچ و اپریل ۲۰۲۳ انجام شده اند.
صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!
سحر فطرت، دستیار پژوهشگر در بخش حقوق زنان دیده‌بان حقوق بشر که این گزارش را تهیه کرده، گفته است: «طالبان آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به سیستم آموزشی افغانستان هم برای پسران و هم برای دختران وارد می‌کنند. آن‌ها با آسیب رساندن به کل نظام معارف کشور، خطر یک نسل از دست رفته و محروم از آموزش باکیفیت را ایجاد می‌کنند.»
نبود معلمان زن و استخدام گسترده ملاها
در ماه سپتمبر طالبان استخدام زنان در بسیاری شغل‌ها را منع کردند و این ممنوعیت سبب شد تا معلمان زن نتوانند در مکتب‌های پسرانه به شغل خود ادامه دهند.
در گزارش آمده است که ممنوعیت کار زنان در مکتب‌های پسرانه، سبب کمبود معلمان مسلکی و اختلال در تدریس در این مکتب‌ها شده است.
گزارش از یک دانش آموز صنف دوازدهم نقل قول کرده که گفته است پیش از تسلط طالبان، ۱۶ معلم زن در صنف‌های دهم، یازدهم و دوازدهم تدریس می‌کردند و این معلمین در رشته‌هایی که تدریس می‌کردند، متخصص بودند.
این دانش آموز گفته است: «حالا ما از نبود این معلمان رنج می‌بریم، ما چهار معلم مرد داشتیم که کشور را ترک کرده اند. حالا معلمانی در صنف ما تدریس می‌کنند که قبلاً صنف‌های چهارم و پنجم را تدریس می‌کردند.»
دانش‌آموز صنف دوازدهم یکی از لیسه‌های بزرگ کابل به دیده‌بان حقوق بشر گفته است که ۹۰ درصد استادان صنوف دهم، یازدهم و دوازدهم زنان بودند و پس از تسلط طالبان، به جای آن‌ها معلمان مرد استخدام شده اند.
به گفته این دانش آموز، چهار معلمی که جدیداً استخدام شده، به جای تدریس مضامین اصلی، همیشه در مورد دین، زندگی حضرت محمد و پیروزی طالبان بر ایالات متحده و غرب سخن می‌گویند.
بیشتر بخوانید: افغانستان زیر حاکمیت طالبان؛ تحصیلکرده‌ها رفتند و ملاها مقرر شدند
یک کارمند پیشین وزارت معارف که حالا با موسسات امدادرسان در عرصه معارف فعالیت می‌کند، به دویچه وله گفت طالبان هزاران بست را برای استخدام مولوی‌ها اعلام کرده اند و آن‌ها را بجای معلمان در مکتب‌ها می‌گمارند.
به گفته او، ۵۰ درصد معلمان در مکتب‌ها و مراکز آموزشی تقویتی که در کابل و ولایات فعال هستند، ملا هستند و هیچ چیزی در مورد علوم جدید نمی‌دانند. مکتب‌ها و مراکز تقویتی توسط موسسات امدادرسان تمویل می‌شوند.
او گفت: «اگر اینگونه ادامه یابد، ما در آینده فقط ملا خواهیم داشت و در آینده نزدیک با کمبود نیروی کاری متخصص، معلم، داکتر، انجنیر و متخصصان در سایر بخش‌ها مواجه خواهیم شد.»
تنبیه بدنی دانش آموزان
دانش آموزان و خانواده‌های آنان به دیده‌بان حقوق بشر گفته اند که پس از برگشت طالبان به قدرت، تنبیه بدنی و لت و کوب شاگردان در مکتب‌ها افزایش یافته است. البته این گونه تنبیه در مکاتب افغانستان حتی در زمان پیش از تصرف قدرت توسط طالبان نیز وجود داشت.
در گزارش آمده است که استادان دانش آموزان را توهین، تحقیر و لت و کوب می‌کنند و یا سیلی می‌زنند. براساس این گزارش، کارمندان امر به معروف طالبان گاهی به صورت برنامه‌‍ریزی شده و گاهی بدون آگاهی قبلی و در ساعات رسمی تدریس وارد صنف‌ها می‌شوند.
در این گزارش تجربیات دانش‌آموزان از تنبیه بدنی نیز بازتاب یافته است. از جمله یک دانش‌آموز به این سازمان گفته است: «یک روز صبح پیش روی صف شاگردان که همه در آنجا بودند، لت و کوب، توهین و تحقیر شدم، یکی به دلیل داشتن تلفون و همچنین بخاطر ستایل مویم. آن‌ها پیش روی همه موهایم را کوتاه کردند و گفتند که این استایل موی غربی است. بعداً مرا کف‌پایی زدند.»
یک معلم در کابل که نخواست نامش ذکر شود، این یافته‌های دیده‌بان حقوق بشر را تائید کرد و به دویچه وله گفت که مزاحمت کارمندان وزارت امر به معروف «دانش آموزان را به ستوه آورده است.»
دیدبان حقوق بشر گفته است که تنبیه بدنی کودکان نقض حقوق بشری آن‌ها است و جزا دادن کودکان نه تنها از نظر روانی به آن‌ها آسیب می‌زند، بلکه سبب اختلال در رشد و یادگیری آن‌ها نیز می‌شود.
تغییرات «آسیب‌زننده» در نصاب درسی
در گزارش آمده است که طالبان مضمون‌هایی را که در مکتب‌های ابتدایی دخترانه و پسرانه تدریس می‌شوند تغییر داده اند و یا در تلاش تغییر دادن این مضمون‌ها هستند.
در این رابطه بیشتر بخوانید: نگرانی از تغییر احتمالی نصاب تعلیمی توسط طالبان
براساس این گزارش، در برخی موارد جای مضمون‌های هنر، ورزش و آموزش‌های مدنی را ساعات اضافی قرآن و مضمون‌های دینی گرفته است.
در این گزارش یک تن از دانش آموزان گفته است: «من فرقی بین مکتب و مسجد محل را نمی‌دانم. ما با کمبود معلمان مسلکی مواجه هستیم که برای ما مضمون‌های اساسی مانند، ریاضی، علوم کمپیوتر و کیمیا را تدریس می‌کردند.»
برای دریافت جزئیات بیشتر در مورد وضعیت مکتب‌ها، دویچه وله با سه معلم و دو دانش‌آموز در ولایت‌های کابل، بلخ و غزنی گفتگو کرد. همه آن‌ها که به دلایل امنیتی نخواستنند نام شان در گزارش ذکر شود، وضعیتی بازتاب‌یافته در گزارش دیده‌بان حقوق بشر را تائید کردند.
یک معلم در ولایت غزنی گفت که اداره طالبان هیچ توجهی به علوم ساینسی ندارد: «امسال چند بار مسابقات علوم دینی برگزار شد. برندگان این مسابقات تشویق می‌شوند و جایزه می‌گیرند ولی هیچ مسابقه در بخش علوم ساینسی برگزار نشده است و کسی به آن اهمیت هم نمی‌دهد.»
بیشتر بخوانید: نگرانی از فروپاشی نظام آموزشی در افغانستان
این معلم گفت در مکتبی که تدریس می‌کند تقریباً همه روزه برعلاوه ساعات رسمی درسی، صنف آموزش دینی برگزار می‌شود و همه شاگردان مجبور به شرکت در این ساعات اضافی هستند.
دو معلم دیگر نیز این موضوع را تائید کردند و یک تن از آن‌ها گفت که طالبان از تمام استادان مکاتب امتحان دینی گرفته و آنانی که کامیاب نشده اند، منفک شده و به جای شان ملاها را معلم مقرر کرده اند.
این معلم گفت: «اکثر مضامین ساینسی در مکتب‌ها معلم ندارند. معلمین یا خود تدریس را ترک کرده و یا منفک شده اند. قبلاً ما ۱۲ صنف درسی دوره لیسه داشتیم حالا یک صنف هم پوره نمی‌شود، همگی مکتب را ترک کرده اند.»
پیامدهای روانی: اضطراب و نگرانی از آینده
در گزارش آمده است که بحران اقتصادی و فقر گسترده در افغانستان وضعیت روانی دانش آموزان را متاثر کرده است.
برعلاوه دیگر مشکلات، جابجایی خانواده‌ها از یک ولایت به ولایت دیگر و یا وضعیت بد اقتصادی در خانواده سبب شده تا دانش‌آموزان نسبت به آینده ناامید شوند و دیگر به مکتب رفتن ادامه ندهند.
یک دانش آموز از ولایت کابل که مکتب را ترک کرده به دویچه وله گفت: «ما با چشم خود می‌بینیم که درس‌خوانده‌ها بیکار شده اند. وقتی درس خواندن فایده نداشته باشد ما چرا وقت خود را ضایع کنیم؟ به همین دلیل مکتب را ترک کردم و قصد دارم برای کار به ایران بروم.»
بیشتر بخوانید: دختر افغان: به دلیل منع تحصیل، با ازدواج اجباری مواجهم
یک معلم مکتب به دویچه وله گفت که پس از تسلط طالبان، ناامیدی نسبت به آینده در بین دانش آموزان دوره لیسه به شدت افزایش یافته است. او گفت در صنفی که قبلاً درس می‌داد، بیش از ۴۰ دانش آموز حضور داشتند، ولی حالا این تعداد به ۱۶ نفر کاهش یافته است.
این معلم گفت: «جوانان ناامید شده اند، انگیزه‌ای برای درس خواندن وجود ندارد. شاگران می‌گویند آنانی که درس خواندند چه شدند که حالا ما درس بخوانیم.»
او گفت تنها بخشی از دانش‌آموزانی که از مکتب‌ها فارغ می‌شوند، حاضرند در امتحان کانکور شرکت کنند، زیرا بسیاری جوانان تلاش می‌کنند برای زندگی بهتر راه مهاجرت را انتخاب کنند.
تاکید بر پاسخگو کردن طالبان
دیده‌بان حقوق بشر از طالبان خواسته تا ممنوعیت اشتغال زنان را پایان دهند، نصاب آموزشی را تغییر ندهند و مجازات بدنی دانش آموزان را متوقف کنند.
این سازمان از کشورهای کمک کننده نیز خواسته است تا برای دسترسی دختران به آموزش بر طالبان فشار وارد کنند و همچنین با اختصاص دادن بورسیه‌های تحصیلی، زمینه تحصیل و آموزش دختران افغان را در خارج از این کشور فراهم نمایند.
دیده‌بان حقوق بشر از سازمان ملل متحد و یوناما نیز خواسته است تا بر نصاب تعلیمی در افغانستان نظارت کنند و زمینه آموزش برابر دختران و پسران را فراهم نمایند.
این سازمان از شورای حقوق بشر ملل متحد خواسته است تا با تمرکز بر حق آموزش کودکان افغانستان، روند آموزش در این کشور را از نزدیک نظارت کند.