دفتر طالبان در قطر؛ طرح پاکستانی یا منزوی ساختن پاکستان؟

اکنون واضح شده است که طرح ایجاد دفتری برای طالبان در قطر، برنامه ایالات متحده امریکا است. هرچند حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان به «مذاکرات امریکا و طالبان» و ایجاد دفتری برای این گروه در قطر موافقت خود را اعلام داشته است، اما به گفته سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان، این «موافقت به این معنا نیست که ما از این کار حمایت می کنیم، بلکه به این مفهوم است که ما مخالف نیستیم». ایمل فیضی، سخنگوی حامد کرزی به دویچه وله گفته است مصالحه با طالبان، برخلاف آنچه گفته می شود، تحت رهبری دولت افغانستان به پیش برده نمی شود.

قدرت نمایی کرزی

حامد کرزی روز گذشته دستور داد که تا یک ماه دیگر، زندانیان بگرام و همه افغان هایی که نزد امریکایی ها زندانی اند، به افغان ها سپرده شوند. دلیل این کار، نقض قانون اساسی، کنوانسیون های بین المللی و نقض حقوق بشری زندانیان توسط نیروهای امریکایی عنوان شده است. تحلیلگران، این اقدام کرزی را خشم او نسبت به امریکایی ها در قبال قضایای اخیر عنوان می کنند.

برعلاوه، نیروهای امنیتی افغانستان دو شهروند بریتانیایی را که به اتهام حمل غیرقانونی سلاح بازداشت کردند و در مقابل دوربین خبرنگاران قرار دادند که در افغانستان یک امر نادر و غیرمتعارف است. تحلیلگران قضایای افغانستان، این واکنش حکومت افغانستان را نیز به مساله مصالحه با طالبان ربط می دهند.

کنار گذاشتن پاکستان؟

وحید مژده، تحلیلگر مسایل طالبان می گوید: «نگرانی دولت افغانستان این است که ایالات متحده امریکا و طالبان به یک سلسله توافقاتی دست بیابند که در آن نقشی برای حکومت افغانستان در نظر گرفته نشود». گزارش ها می رساند که گفتگوهایی با طالبان در آلمان و قطر صورت گرفته است و افغانستان در جریان این گفتگوها قرار نداشته است.

به باور مژده، دولت افغانستان و پاکستانی ها با هم به تفاهم رسیده بودند که دفتری برای طالبان در ترکیه ایجاد شود. به گفته او، پاکستانی ها هم آرزومند بودند که با گشایش دفتر طالبان در ترکیه، در مذاکرات سهیم باشند و افغانستان نیز فکر می کرد که بدون اشتراک پاکستان در مذاکره با طالبان، نمی توان به نتیجه ای دست یافت. حکومت افغانستان تایید کرده است که اولویت اش برای ایجاد دفتر طالبان، ترکیه و عربستان سعودی است. مژده تاکید می کند که امریکا با توجه به سرد شدن روابط اش با پاکستان، از این مساله حمایت نکرد و برخلاف خواست پاکستان، این مذاکرات در قطر صورت گرفت. مژده می گوید در این مساله، «نزدیکی در موقف افغانستان و پاکستان را می بینیم».

به گفته وحید مژده، خطر دیگر برای امریکایی ها، نزدیکی طالبان به ایران بوده است. زیرا کمک هایی که به نظر می رسد از جانب ایران به گروه طالبان رسیده باشد، مشکل بزرگی برای امریکایی ها خلق کرده بود.

«قطر، طرح پاکستانی است»

عمر شریفی، کارشناس مسایل افغانستان و منطقه به این باور است که ایجاد دفتری برای طالبان در قطر، اصولاً یک طرح پاکستانی است: «با وجودی که این مساله منحیث ابتکار طالبان مطرح شده است، ولی در نهایت ابتکاری است که مستقیماً از طرف پاکستانی ها به پیش برده می شود و تاکنون دلیلی هم وجود ندارد که تغییری در دید پاکستانی ها در قبال مساله حمایت از تروریسم و افغانستان به وجود آمده باشد».

طالبان در اعلامیه ای که در مورد آمادگی به مذاکره با جامعه جهانی انتشار داده اند، از حکومت افغانستان اصلاً نام نبرده اند، بلکه گفته اند که هدف، «تفاهم با جامعه جهانی» است. شریفی می گوید: «شرط هایی که مطرح می شود، شرط هایی است که قبلاً از جانب پاکستان مطرح شده است (مبنی بر این) که ما با جانب افغانی مذاکره نمی کنیم».

اصلیترین مشکل پاکستان با ایالات متحده امریکا در ده سال گذشته این بوده است که می خواهد امریکا قضیه افغانستان را از دید اسلام آباد حل کند. اگر ایجاد دفتر طالبان در قطر، یک طرح پاکستانی باشد، آیا به مفهوم حل قضیه افغانستان از دید پاکستان است؟ شریفی به این باور است که قضیه «تا حدی می تواند در این زمینه باشد»، اما در اصل این یک بازی تاکتیکی میان پاکستان و امریکا است.

شریفی این «بازی تاکتیکی» را چنین شرح می دهد: «در این اواخر روابط پاکستان و امریکا تا حد زیادی متشنج شده است و پاکستانی ها نمی خواهند تمام پل های ارتباطی خود را با امریکا خراب کنند و در یک تصادم مستقیم با آنها قرار بگیرند. پاکستان با ارایه کردن چنین الترناتیف هایی (ایجاد دفتر طالبان در قطر)، می خواهد اهمیت خود را در قضیه نشان بدهد و کانال های ارتباطی خود با امریکا را باز نگه دارد».

«تلاش برای تغییر رهبری طالبان»

وحید مژده به این باور است که پاکستان تلاش کرده است تا در رهبری طالبان تغییراتی ایجاد کند و از این طریق، مانع نزدیکی طالبان و ایالات متحده امریکا گردد. او می گوید: «کوشش پاکستانی ها این بود که ملا محمد عمر را از رهبری طالبان برکنار کنند، اما شانسی که ملا عمر آورد، این بود که مدت ها قبل پاکستان را ترک کرده بود. در نتیجه، از دسترسی پاکستانی ها دور شد. پاکستانی ها تلاش کردند ملا آغا جان معتصم، از نزدیکترین دوستان ملا محمد عمر را جانشین او بسازند. این شخص وعده هایی به پاکستانی ها داده بود».

این که اگر ملا عمر پاکستان را ترک کرده باشد، به کجا خواهد رفته باشد، کسی نمی داند یا در مورد آن سخن نمی گوید. مژده تصریح می کند که پیش از قتل اسامه بن لادن، سازمان استخبارات پاکستان (آی اس آی) دچار دو دسته گی شده بود؛ یک دسته خواستار همکاری با ایالات متحده امریکا بود که احتمالاً در قتل اسامه بن لادن کمک کرده است، و دسته دوم، به امریکا به عنوان یک متحد، مشکوک بوده و خواستار استفاده ابزاری از طالبان در افغانستان. او می گوید که از درون «آی اس آی» به ملا عمر گفته شد که اگر از پاکستان بیرون نشود، جان اش در خطر می باشد.

مژده می افزاید: «یک تعداد کسانی که در پاکستان در خطر دستگیری بودند، با خانواده های شان به قطر فرستاده شده بودند و یک نوع همکاری میان امریکا و طالبان برای جدایی طالبان از پاکستان هم قابل رویت است».

عارف فرهمند

ویراستار: رسول رحیم