داعش در پاکستان و افغانستان تغییر شکل می‌دهد و رشد می‌کند
۱۴۰۱ فروردین ۲۲, دوشنبه
حدود هشت سال پیش زمانی که بشیر یک جنگجوی جوان طالبان بود، «دولت اسلامی» یا داعش قریه او را در شرق افغانستان تصرف کرد. جنگجویان داعش روستاییان را فراخواندند، طالبان را از امیان آن‌ها شناسایی کردند و کشتند، طوری که بیشتر آن‌ها را سر بریدند و خانواده‌های طالبان را مجبور کردند تا این صحنه را تماشا کنند.
بشیر از محل فرار کرد و زمانی که داعش بر چندین ولسوالی در ولایت ننگرهار مسلط بود، او در خفا زندگی می‌کرد. با گذشت زمان، او در صفوف طالبان رشد کرد.
حالا او به انجنیر بشیر مشهور است و رئیس استخبارات طالبان در شرق افغانستان است و نقش رهبری را در مبارزه با داعش به عهده دارد. او ظلمی را که در زادگاهش ولسوالی کوت دیده بود، فراموش نکرده است.
او اخیراً در مصاحبه‌ای با اسوشتیدپرس در دفترش در جلال آباد مرکز ولایت ننگرهار گفت: «من قساوت آن‌ها را نمی‌توانم با کلمات بیان کنم، هر آنچه را که شما تصور بتوانید، آن‌ها فراتر از آن انجام دادند.»
در هشت ماهی که طالبان قدرت را در افغانستان در دست دارند، از موفقیت در مبارزه علیه داعش سخن می‌گویند، اما جنگجویان داعش فعالیت شان را در کشور همسایه پاکستان گسترش دادند و در آنجا حملاتی را سازماندهی کردند. تحلیلگران می‌گویند داعش به یک گروه تروریستی بدون مرز و مرگبارترین گروه در منطقه‌ای تبدیل شده که چندین سازمان خشن و رادیکال در آن فعالیت دارند.
در شمال غرب پاکستان، تاثیر وحشت این گروه آشکار است. هفته‌ها پس از آن که یک مهاجم انتحاری داعش خود را انفجار داد و بیش از ۶۰ نمازگزار را کشت، بقایای جسدش هنوز در دیوار این مسجد دیده می‌شود. داعش فرد انتحار کننده را یک افغان از کابل معرفی کرده بود.
بمب‌گذاری چهارم مارچ در مسجد شیعیان در شهر کهنه پشاور، پاکستانی ها را حیرت زده کرد و ترس آن‌ها را از افزایش مجدد حملات تروریستی، پس از کاهش مداوم این حملات، عمیق‌تر نمود.
امیر رانا، رئیس اجرایی انستیوت مطالعات صلح پاکستان، نهاد مستقلی که فعالیت جنگجویان را نظارت می‌کند، گفت افزایش حملات از سال گذشته آغاز شد و در حال بیشتر شدن است.
براساس آمار این انستیتوت، تا أواخر ماه مارچ سال جاری، پاکستان شاهد ۵۲ حمله جنگجویان بود، در حالی که سال گذشته تعداد این حملات در همین مدت به ۳۵ حمله می‌رسید. این حملات همچنین مرگبارتر شده اند. امسال تا حالا در پاکستان ۱۵۵ نفر در چنین حملاتی کشته شده اند، در حالی که این رقم در سال گذشته ۶۸ نفر بود.
بدترین این حمله‌ها توسط گروه وابسته به داعش به نام «شاخه خراسان داعش» انجام شده است. در همین حال به نظر می‌رسد که حملات داعش در افغانستان کاهش یافته است.
شاخه خراسان داعش ابتدا در سال ۲۰۱۴ در شرق افغانستان ظهور کرد. در سال ۲۰۱۹ قسمت‌های قابل توجهی را در ولایت ننگرهار تصرف کرد و به طرف ولایت همجوار کنر پیشروی نمود. نیروهای امریکایی حملات هوایی گسترده ای علیه این گروه راه اندازی کردند، از جمله یک مخفیگاه مشکوک داعش با بزرگترین بمب متعارف امریکا که به عنوان «مادر همه بمب‌ها» شناخته می‌شود، هدف قرار گرفت.
اما داعش در این کشور فعال ماند و زمانی که طالبان در ماه اگست سال گذشته قدرت را تصرف کردند، بزرگترین چالش امنیتی را در برابر این گروه به نمایش گذاشت.
طالبان که از تفسیر خشن شریعت اسلامی حمایت می‌کنند، اغلباً در ۲۰ سال گذشته از حملات انتحاری علیه ایالات متحده و متحدان افغان آن استفاده کرده اند. این گروه اکثراً سنت‌های قبیله‌ای را با دین در‌می‌آمیزند و با شیعیان نیز تعامل می‌کنند. اما داعش با همه گروه‌هایی که باورهای رادیکال‌تر و ایدئولوژی عمیقاً ضد شیعی آن را نمی‌پذیرند، مخالفت می‌کند و در وحشت و قساوت خود شهرت دارد. داعش برخلاف طالبان، برای تاسیس خلافت در جهان اسلام مبارزه می کند.
طالبان با گشت و گذار در مخفیگاه‌های مشکوک داعش، پاسخ محکمی به این گروه دادند. در ماه های اکتوبر و نوامبر، باشندگان محل در مورد اجساد آویزان شده در درخت‌ها گزارش دادند. گفته شد که آن‌ها جنگجویان داعش بودند.
بشیر می گوید که طالبان موفق شده اند تا این گروه را مهار کنند.
او می گوید: «ما کنترول این مناطق را در دست گرفتیم... همین حالا، ممکن است آنجا کسانی در خانه ها پنهان باشند (اما) آن ها هیچ جایی را زیر کنترول خود ندارند. آنجا هیچ داعشی وجود ندارد.»
او گفت شاخه خراسان داعش نمی‌تواند در جنگ دست برتر داشته باشد، زیرا طالبان در جنگ‌های چریکی تجربه کافی دارند. به گفته او، شاخه خراسان داعش هیچ تاکتیکی ندارند که طالبان قبلا آن ها را ندانند و یا استفاده نکرده باشند.
برخی از ناظران گروه‌های شورشی نیز می‌گویند نفوذ عمیق طالبان در روستاها، مدارس و مساجد حتی در کوچکترین قریه‌ها فضا را برای عملیات داعش، تنگ‌تر کرده است.
براساس اظهارات یک مقام ارشد نظامی امریکا، پس از خروج پر هرج و مرج ایالات متحده از افغانستان در سال گذشته، توانایی واشنگتن برای جمع آوری اطلاعات در باره داعش به شدت کاهش یافته است.
این منطقه همچنین به طور فزاینده ای برای امریکا نامساعد شده است. ناآرامی های سیاسی گرایش های ضد امریکایی در پاکستان را تقویت کرده است. در افغانستان، طالبان در حال تحمیل حاکمیتی هستند که برگشت به حکومتداری خشن این گروه در اواخر دهه۱۹۹۰ را نشان می دهد. چین که بازیگر بزرگ در منطقه است، به سرعت خلای نفوذ ایالات متحده را پر می کند.
شاخه خراسان داعش تنها گروه تندرو در منطقه نیست. لشکر طیبه، که بیشتر روی هند تمرکز دارد، شورشیان اویغور گروه ترکستان شرقی و جنبش اسلامی ازبکستان مربوط به شورشیان آسیایی مرکزی نیز شامل این گروه ها هستند. تهدید داعش فقط سیال تر و کنترول آن دشوارتر شده است.
دکتر امیره جادون، معاون پروفیسور در مرکز مبارزه با تروریسم در اکادمی نظامی امریکا در ویست پوینت گفت که داعش شاخه خراسان نسبت به سال ۲۰۱۹ ضعیف تر شده است. اما او افزود که داعش از یک گروه شورشی به یک گروه تروریستی تبدیل شده است که یک تفاوت ظریف، اما مهم است.
جادون گفت: «داعش حالا یک گروه تروریستی قوی‌تر نسبت به سال ۲۰۱۹ است، اما نسبت به سال‌های اوج فعالیت‌اش احتمالاً یک گروه ضعیف‌تر «شورشی» است، چون همان اندازه ساحات را زیر کنترول خود ندارد و هیچ جمعیت ملکی زیر کنترول این گروه زندگی نمی‌کند.»
گزارش ماه فبروری سازمان ملل شمار جنگجویان داعش خراسان را حدود ۴۰۰۰ نفر تخمین کرده و در آن آمده است که این گروه «بیش از هر زمانی در تاریخ معاصر از آزادی بیشتر برخوردار است.»
همه اما با این ارزیابی موافق نیستند. بیل روگیو، که در نشریه «لانگ وار جورنال» فعالیت این شبه نظامیان را تعقیب می‌کند، گفت که به قدرت رسیدن طالبان سبب شد برخی از اعضای پیشین این گروه که به داعش خراسان پیوسته بودند، دوباره به صفوف طالبان بپیوندند.
روگیو گفت: «طالبان پس از پیروزی در افغانستان بیشتر تقویت شدند.» به گفته او، برخلاف افغانستان، داعش خراسان در پاکستان ادعایی برای داشتن سرزمین نکرده است.
در عوض، این گروه اکثراً از گروه‌های ضد شیعی مانند لشکر جنگوی، که ادعا کرده چندین حمله وحشیانه را بر اقلیت مسلمان شیعه پاکستان انجام داده، حمایت کرده است. در هر دو کشور، گروه‌های افراطی سنی شیعیان را مرتد می‌پندارند و آن ها را بی‌رحمانه هدف قرار می‌دهند.
رنا از گروه نظارت بر جنگجویان پاکستان گفت که داعش احتمالاً قصد دارد به تنش بین اسلام آباد و کابل دامن بزند. اما او گفت که مقامات پاکستانی تاکنون طالبان پاکستانی را گروه داخلی ضد دولتی و تهدید اصلی می‌شمارند. او گفت: «این یک دید کاملاً ساده لوحانه و ساده بینانه است.» او هشدار داد که حملات داعش در حال افزایش است.
Hs/af (AP)