زلمی خلیلزاد در تلاش اصلاح روند صلح افغانستان است

منابع سیاسی و دیپلوماتیک از تلاش زلمی خلیلزاد فرستاده ویژه امریکا برای اصلاح روند صلح درجازده افغانستان سخن گفته اند. این دیپولمات امریکایی افغانی الاصل برای اولین بار پس از روی کار آمدن جو بایدن رئیس جمهور جدید امریکا، راهی افغانستان و کشورهای منطقه شده است. خلیلزاد گزینه های خودش را برای از سر گرفتن روند صلح متوقف شده در دوحه مطرح کرده تا قبل از پایان ماه می میلادی که مهلت خروج نیروهای امریکایی از افغانستان است، به نتیجه برسد.

منابعی به خبرگزاری رویترز گفته اند همزمان با افزایش خشونت ها در افغانستان و همزمان با تنش ها در مذاکرات صلح، خلیلزاد تلاش می کند با ارائه این طرح های جدید، میان بازیگران اصلی در منطقه و طرفین درگیر در افغانستان اجماع ایجاد کند.

یک دیپلومات که این روند را از نزدیک پیگیری می کند، گفت: «امریکا حالا فکر می کند که روند دوحه دیگر کارساز نیست و به انگیزه و رویکرد جدیدی نیاز دارد.»

خلیلزاد هفته گذشته در کابل با عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی، محمداشرف غنی، رئیس جمهور و دیگر رهبران سیاسی و جامعه مدنی به شمول حامد کرزی رئیس جمهور پیشین افغانستان دیدار کرد.

دو منبع دیپلوماتیک از رهبران سیاسی که با خلیلزاد دیدار کرده اند و دو منبع بین المللی در کابل گفته اند که یکی از پیشنهادات اصلی فرستاده ویژه امریکا برای روند صلح افغانستان، تشکیل "حکومت موقت صلح" به عنوان یک دولت مشارکتی یا نماینده بوده است.

یک مقام پیشین حکومت افغانستان که با این موضوع آشناست، گفته که خلیلزاد سندی را با جزئیات پیشنهادی برای تقسیم قدرت به اشتراک گذاشته و در مورد پیش نویسی که در ماه دسمبر منتشر کرده بود، تجدیدنظر کرده است.

پیشنهاد دیگر وی برگزاری جلسه ای مشابه کنفرانس بن در سال ۲۰۰۱ بود؛ اجلاسی که طیف وسیعی از نمایندگان احزاب و طرفین درگیر با دعوت دیپلومات های بین المللی برای دست یافتن به راه فراخوانده می شوند.

رهبران احزاب و گروه های شبه نظامی مخالف طالبان در سال ۲۰۰۱ و پس از سقوط حاکمیت طالبان در پی حملات امریکا، در شهر بن در آلمان گردهم آمده و در مورد یک حکومت موقت و نقشه راه برای تشکیل یک نظام، دولت دائمی و قانون اساسی جدید توافق کردند. در آن زمان طالبان در اجلاس اشتراک نداشتند.

ند پرایسف سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده امریکا روز جمعه به خبرنگاران گفت: «ما در حال بررسی طرح های مختلفی هستیم که شاید روند را تسریع کنند.»

یک سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا به روز شنبه گفت: «ایالات متحده هیچ گونه طرح رسمی ارائه نمی دهد و در حال بررسی تمام گزینه های مربوط به وضعیت بعدی نیروهایش در افغانستان است؛ همه گزینه ها یعنی همه چیز.» وی اضافه کرد: «سفیرمان آقای خلیل زاد در مورد طیف وسیعی از روش ها برای پیشبرد دیپلوماسی بحث کرده است، نه چیز دیگری...»

اما دو منبع بین المللی در کابل گفتند كه خلیلزاد از سازمان ملل می خواهد كه نقش اصلی را به عهده گرفته و برای برگزاری کنفرانس فراخوان دهد. سخنگویان مأموریت سازمان ملل متحد یا "یوناما" در افغانستان بلافاصله به درخواست رویترز برای اظهار نظر، پاسخ ندادند.

این دو منبع اضافه کردند که چنین کنفرانسی ممکن است در ترکیه برگزار شود؛ اما منبع سومی هشدار داد که انتخاب این کشور به عنوان مکان برگزار کنفرانس، ممکن اس با مخالفت برخی کشورهای غربی و سایر کشورها از جمله آلمان و ازبکستان روبرو شود.

چالش های پیش رو

برنامه ها و طرح های پیشنهادی خلیلزاد بلافاصله با مخالفت حکومت افغانستان و طالبان روبرو شد. محمداشرف غنی، رئیس جمهور این کشور روز شنبه در مراسم گشایش دور جدید تقنینی پارلمان سخنرانی تندی را ارائه کرد و از کناره گیری از قدرت به منظور تشکیل یک حکومت موقت صلح امتناع نمود. وی گفت: «هر نهادی می تواند روی یک قطعه کاغذ خیالی بنویسد و راه حلی برای افغانستان پیشنهاد دهد.» وی گفت فقط با برگزاری انتخابات قدرت را واگذار خواهد کرد: «انتقال قدرت از طریق انتخابات مطابق با قانون اساسی اصل غیرقابل مذاکره ما می باشد.»

مرتبط:  رئیس جمهور أفغانستان: قدرت را فقط از طریق انتخابات واگذار می کنم

دو مقام بین المللی در کابل گفتند که مخالفت شدید غنی برای این طرح مشکل ساز خواهد شد. یکی از این دیپلومات ها گفت: «مسئله این است که غنی می تواند امریکا را مستقیماً نکوهش کند... به چالش کشیدن مشروعیت وی و در نظر گرفتن یک حکومت موقت، به معنای تضعیف روند دموکراتیک است.»

یک عضو ارشد طالبان در دوحه که خواست معرفی نشود، گفت خلیلزاد احتمال تشکیل حکومت موقت و برگزاری کنفرانس با تیم مذاکره کننده شورشیان و همچنین درخواست آتش بس یا کاهش خشونت تا سطح ۶۰ تا ۷۰ درصد را مطرح کرده است. وی افزود: «خلیلزاد با برخی ایده ها آمده و برنامه اصلی او گفتگوهای درون افغانی است تا نتایج ملموسی را به زودی ارائه دهد.»

وی گفت که طالبان به دولت موقت نخواهند پیوست، اما با تشکیل چنین دولتی مخالف هم نیستند: «ما افرادی را كه از شهرت خوبی برای دولت موقت برخوردار هستند، توصیه می كنیم و این مجموعه باید حداقل دو سال برای غیرسیاسی سازی تمام ادارات دولتی، از جمله نهادهای امنیتی كار كند.»

وی گفت طالبان می توانند كاهش خشونت را در نظر بگیرند، اما با آتش بس موافقت نخواهند کرد. وی اضافه کرد که طالبان از خلیلزاد خواسته اند كه به دولت افغانستان فشار بیاورد تا ۷۰۰۰ زندانی دیگر طالبان را نیز آزاد کند: «ما معتقد نیستیم كه هر كنفرانس دیگری در هر كشوری به حل منازعات افغانستان كمک کند.»

ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان در افغانستان گفت که آنها هنوز این طرح را دریافت نکرده اند، اما هر گزینه دیگری برای جایگزینی گفتگوهای صلح در قطر "محکوم به شکست" است.

دو منبع دیلومات در کابل گفتند که انتظار می رود خلیلزاد در سفر خود به اسلام آباد پاکستان، با بازیگران اصلی روند صلح افغانستان دیدار کند.

خلیلزاد فرستاده ویژه امریکا برای صلح در افغانستان، در آخرین روز ماه فبروری ۲۰۲۰ به معامله ای بین واشنگتن و طالبان دست یافت که حکومت دونالد ترامپ رئیس جمهور آن زمان امریکا معمارش بود. این معامله که "توافقنامه آوردن صلح به افغانستان" نام دارد، پیش بینی کرده که دولت افغانستان و طالبان در مورد توافق صلح مذاکره کنند و به نتیجه برسند. این توافقنامه خروج نهایی نیروهای خارجی را اول ماه می ۲۰۲۱ تعیین کرده و طالبان را متعهد ساخته که از خاک افغانستان برای انجام اعمال تروریستی استفاده نشود.

ر.ش/ص.ا/رویترز