«خط لوله صلحی» که خود مایه آشفتگی بوده است

ایران دومین ذخیره بزرگ گاز طبیعی را دارد. همین ذخیره گاز این کشور را برای دولت هایی که در پی معامله انرژی هستند، به یک کشور جذاب تبدیل کرده است. یکی از این کشورها پاکستان است.

تا سال 2014 یک خط لوله گاز به طول بیشتر از 2000 کیلومتر از ایران به پاکستان ساخته خواهد شد. انتظار می رود میزان این گاز 22 میلیارد متر مکعب باشد که می تواند تا 55 میلیارد متر مکعب افزایش یابد. قیمت این مقدار گاز تصور می شود که به 7.5 میلیارد دالر امریکایی برسد. هرچند این پایپ لاین «خط لوله صلح» نام دارد، اما در یک دهه گذشته مایه آشفتگی در سراسر جهان بوده است.

فشارهای ایالات متحده

هندوستان اصولاً در برنامه ریزی این خط لوله گاز شامل بود، اما در سال 2008 از این پروژه جنجال برانگیز دوری گزید. دلیل رسمی هندوستان از خارج شدن از این پروژه این بوده است که پاکستان از آن مالیه خیلی بلند می گیرد. هندوستان همچنان مشکوک بوده است که آیا پاکستان خواهد توانست امنیت این خط لوله را در مسر بلوچستان تامین کند. بلوچستان از مناطق ناآرام پاکستان است.

اما تحلیلگران می گویند که دلیل اصلی کناره گیری هندوستان از این پروژه فشارهای ایالات متحده امریکا بوده است. ایالات متحده امریکا در پیوند به پرونده هسته ای ایران، شدیداً بر علیه ایجاد این خط لوله گازی سخن گفته است. ایالات متحده امریکا می خواهد به هر قیمتی شده است از وابستگی پاکستان به ایران جلوگیری کند.

پاکستان به این نگرانی های ایالات متحده امریکایی توجهی نداشته است. اما در سوی دیگر، هندوستان بنا به دلایلی به نگرانی های امریکا توجه کرد. دهلی جدید به تقاضای ایالات متحده امریکا نرمش نشان داد، زیرا دو کشور در مسیر امضای یک توافقنامه هسته ای قرار داشتند. اما هندوستان با اقتصاد در حال رشدش به انرژی نیازمندی دارد و یک پنجم این انرژی توسط ایران تامین می شود.

ایتلاف روسیه- چین

چین و روسیه مانند هندوستان به نگرانی های ایالات متحده امریکا حساس نبودند. قمر آغا، کارشناس ایران در دانشگاه دهلی می گوید که وقتی هندوستان پای خود را از پروژه خط لوله گاز پس کشید، چین و روسیه برای شان فرصت یافتند.

این کارشناس مسایل ایران می گوید: «در حال حاضر ایران به روسیه و چین وابسته است. بدون کمک این دو کشور در سازمان ملل متحد، تهران کاملاً منزوی خواهد شد. هر دو کشور، به خصوص چین در پروژه های کلانی سرمایه گذاری کرده اند».

به گفته قمر آغا، چین در پروژه های توسعه یی در ایران زیاد سرمایه گذاری کرده است: «چین جاده و شاهراه ساخته است. ایران از دوستی خود با کشورهای بانفود مانند چین و روسیه برای مقابله با غرب استفاده می کند».

به گفته آغا، با توجه به رقابتی که میان دهلی جدید و پیکنگ وجود دارد، دوستی جدید چین و ایران برای هندوستان ناخوشایند است و ایالات متحده امریکا نیز از روابط گرم چین و ایران خوشحال نیست.

دوستان قدیمی

مشابهت های قومی، زبانی و فرهنگی ایرانی ها، پاکستانی ها و باشندگان شمال هندوستان متحیر کننده است. به همین دلیل بوده است که کل این منطقه در تاریخ خانه امپراتوری های کلان بوده است. لکهنو که در ایالت اوتراپردیش هندوستان موقعیت دارد، به مرکز فرهنگ پارسی مشهور است. پیش از انقلاب ایران در سال 1979، ایران و پاکستان روابط مستحکمی داشتند.

بعد از انقلاب ایران روابط میان تهران و اسلام آباد خراب شد. کریستیان واگنر از انستیتوت آلمان در امور بین المللی و امنیت، می گوید: «بعد از انقلاب ایران، اسلامی شیعی در ایران مقبولیت بیشتر یافت، در حالی که در پاکستان، اسلام سنی تحت حاکمیت ضیا الحق به شکل قانون در آمد. از آن زمان به بعد،  هر دو کشور راه های ایدیولوژیکی متفاوتی را در پیش گرفتند».

کریستیان واگنر می افزاید: «این همه چیزهایی اند که به رقابت ایران و عربستان سعودی ارتباط می گیرد. منازعات مذهبی در پاکستان توسط سازمان های خارجی حمایت می شود که هر کدام آنها گروه های شیعی یا سنی را کمک می کند».

نفوذ جیواستراتژیک

برای هندوستان، ایران یک بازیگر نهایت مهم است. به همین دلیل است که من موهان سینگهـ، نخست وزیر هندوستان دو ماه قبل در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویارک، دعوت احمدی نژاد به تهران را پذیرفت. آخرین دیدار مقام های دو کشور در سال 2001 بود که اتل بهاری واجپایی، نخست وزیر پیشین هندوستان به ایران سفر کرده بود.

واگنر معتقد است که هندوستان و ایران وجوه مشترکی دارند. آنها خواستار یک افغانستان باثبات و نابودی طالبان هستند. او می افزاید: «بسیاری کمک های توسعه ای هندوستان به افغانستان، از طریق ایران به افغانستان می رود. برای هندوستان، ایران تنها دهلیزی است که می تواند از طریق آن روابط تجارتی خود با افغانستان و دیگر کشورهای آسیای میانه ر ا گسترش دهد».

هندوستان در مورد برنامه هسته ای ایران دیدگاه دوگانه ای دارد. دهلی جدید ایران را به گسترش برنامه هسته ای اش متهم نکرده است، اما از هر فرصتی استفاده کرده تا تاکید کند که ایران یکی از کشورهایی است که معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای را امضا کرده است. هندوستان خودش هرگز این پیمان را امضا نکرده است و از سال 2009 که توافقنامه هسته ای اش با امریکا را نهایی کرد، به عنوان یک قدرت اتمی شناخته می شود.

پریا ایسلبورن/ عارف فرهمند

ویراستار: رسول رحیم