خروج نیروهای شوروی؛ جشن فراموش شده

پس از ورود نیروهای شوروی به افغانستان در 31 اکتوبر 1979، مناسبات سیاسی و اجتماعی در افغانستان دست خوش تغییر شد. به باور آگاهان مسایل سیاسی، با ورود نیروهای شوروی به افغانستان عمر نظام حاکم پایان یافت و قدرت ایدئولوژیک در اختیار حزب خلق افغانستان قرار گرفت.

ایدیولوژیک شدن قدرت در افغانستان پیامد دیگر حضور شوروی ها در افغانستان بود. تمام تصمیم های حکومت براساس یک ایدیولوژی خاص گرفته می شد و تقریباً همه کسانی که با این ایدیولوژی موافق نبودند، دشمن پنداشته می شد.

اکرم عارفی، استاد دانشگاه که 46 سال دارد، خود شاهد هجوم و خروج نیروهای شوروی به افغانستان بود. او می گوید که تجاوز شوروی به افغانستان بی ثباتی بی پیشینه ای را در پی داشت: «در گذشته مشروعیت قدرت یا سنت های اجتماعی بود و یا براساس خانواده بود؛ اما با آمدن شوروی ها هم سنت ها از بین رفت و هم خانواده. به این دلیل مبانی مشروعیت جدید در جامعه ما مورد پذیرش قرار نگرفت».

تحلیلگران می گویند "حزب دموکراتیک خلق افغانستان" برای اولین بار سیاست و قدرت را ایدیولوژیک کرد و تمام تصمیم ها را بر اساس ایدیولوژی کمونیستی گرفت. جنگ شوروی در افغانستان یک و نیم میلیون کشته، حدود پنج تا ده میلیون آواره و همچنین 2 میلیون بیجاشده را در پی داشته است. در این جنگ بیش از یک میلیون نفر نیز معلول شدند.

پیروزی فراموش شده

با خروج نیروهای شوروی در 26 دلو سال 1367 مردم افغانستان پیروزی بزرگی را تجلیل کردند. مردم عادی در افغانستان می گویند با خروج نیروهای شوروی همه فکر می کردند افغان ها پیروز شده اند. احمد 61 ساله که معلم است، در ولسوالی فرزه کابل زندگی می کند. او می گوید که خروج سربازان شوروی از افغانستان برای مردم عید بود: «زمانی که شوروی ها رفتند، ما در این آرزو بودیم که دو عید داشتیم و این عید سوم می شود. اما وقتی جنگ و جدل در افغانستان شروع شد و مردم در بین خود همدیگر را می زدند، ما بسیار دلسرد شدیم».

در همین حال، تحلیلگران می گویند در نخستین سال های پس از خروج شوروی چون مجاهدین بر سر قدرت بودند، از این پیروزی تجلیل می کردند؛ ولی پس از کاهش قدرت مجاهدین، تجلیل از خروج شوروی ها نیز کمرنگ شد. اما آقای عارفی می گوید پس از خروج شوروی ها ثبات در افغانستان تامین نشد و تداوم جنگ این فرصت را از افغان ها گرفته است تا پیروزی شان را تجلیل کنند.

از شوروی تا ناتو

شوروی ها نه سال در افغانستان حضور داشتند. پس از خروج سربازان شوروی سابق افغانستان درگیر جنگ داخلی شد که در نتیجه آن طالبان به میان آمد و افغانستان به مامن تروریسم تبدیل شد.

جامعه جهانی در سال 2001 حمله نظامی بر گروه طالبان را آغاز کرد که به شکست این رژیم انجامید. با آن که از حضور نیروهای ناتو به رهبری امریکا 12 سال می گذرد، اما مردم افغانستان می گویند این حضور تغییر خاصی را در زندگی آنان نیاورده، بلکه فقط شماری از افراد سرمایه دار شده اند.

شماری از ساکنان کابل می گویند در زمان حضور نیروهای شوروی کار زیاد بود و مردم به آسانی می توانستند "نان" پیدا کنند؛ اما حالا مردم از بیکاری رنج می برند. محمد نسیم 52 ساله که دکاندار است و ساکن کابل می باشد، می گوید: «روس خیلی کمک می کرد. مردم سیر بودند. اما حالا همه گرسنه هستند. همین پسری [پلاستیک فروش] را که این جا می بینی از گرسنگی این جا آمده است. این پسر باید در کارخانه یا یک مغازه کار می کرد».

اما ساکنان ولایات افغانستان به این نظر نیستند؛ آن ها می گویند مردم از ترس بمباران و حمله قشون سرخ روزها کار نمی توانستند و شب ها نیز آرام نبودند؛ زیرا هر لحظه ممکن بود نیروهای شوروی قریه ها را بمباران کنند. ولی محمد 43 ساله باشنده ولایت میدان وردک می گوید مردم در زمان شوروی ها وضع خوبی نداشتند و همه از خانه و کاشانه خود آواره شده بودند: «کار به دست مردم نمی آمد. مردم بی سواد ماندند، پسران ما بی سواد ماندند. مکتب های ما را بمباران کردند. مردم همه خوش هستند که شوروی رفت».

اما تحلیلگران می گوید با حضور نیروهای ناتو در افغانستان هزاران موسسه آغاز به فعالیت کردند و اقتصاد این کشور جان تازه گرفت.

پیامد دو خروج

خروج نیروهای شوروی با استقبال گسترده ای روبرو شد و مردم افغانستان آن را پیروزی خواندند و جشن گرفتند؛ اما حالا که قرار است نیروهای ناتو افغانستان را ترک کنند، مردم نگران آینده هستند.

احمد می گوید حالا مردم نسبتا آرام زندگی می کنند و کسی به آن ها کار ندارد؛ ولی با خروج نیروهای ناتو معلوم نیست که بار دیگر چه بلایی برسر مردم می آید: «حالا اگر ما مسجد می رویم و مراسم اسلامی را پیش می بریم کسی ممانعت نمی کند».

این نگرانی وجود دارد که با خروج نیروهای ناتو افغانستان یک باردیگر گرفتار خانه جنگی شود. شورشیان طالبان به اندازه کافی مسلح هستند و افغانستان از انسجام سیاسی برخوردار نیست.

ولی آقای عارفی می گوید موجودیت اردو و پولیس، حکومت و پارلمان این امیدواری را به وجود آورده که پس از خروج ناتو جنگ داخلی تکرار نشود: «شوروی ها در شرایطی رفتند که خلای قدرت وجود داشت. گروه ها و احزاب مسلح در رقابت بودند؛ اما حالا افغانستان با خلع قدرت مواجه نیست و دولتی در این جا وجود دارد».

عارفی می گوید نیروهای ناتو با برنامه های انکشافی به افغانستان آمدند و پروژه های زیادی در این کشور تطبیق شد. اما با خروج این نیروها مردم نگرانند که فرصت های کوچک بازسازی و ثبات را از دست خواهند داد.

به باور تحلیلگران، اردوی افغانستان در زمان حضور نیروهای شوروی به مراتب مجهزتر از نیروهای نظامی کنونی بودند؛ اما در مقایسه، نیروهای امنیتی کنونی آموزش بهتری دیده اند و حمایت جهانی را با خود دارند.