آینده سلاح های اتومی

درست در هفته گذشته فقط چند ساعت پس از آن که باراک اوباما رییس جمهوری ایالات متحده امریکا سخنرانی اش را عنوانی ملت ایراد کرد و در آن جهت اقناع روسیه برای کاهش مشترک تجهیزات هسته یی، از تصمیم اش برای کاهش بیشتر این سلاح ها سخن گفت، کوریای شمالی سومین آزمایش هسته یی اش را انجام داد.

درعین زمان ایران، با وجود تلاش های بین المللی برای مهار کردن برنامه اتومی اش، مظنون به کار در جهت ساختن "بمب" اتومی می باشد. به گزارش آژانس بین المللی انرژی اتومی، در حالی که تلاش ها برای گفتگو با ایران جریان دارد، این کشور نصب حدود 200 سانتریفیوژ جدید در دستگاه هسته یی نطنز را شروع کرده است. از سوی دیگر، پاکستان در حالی که یک کشور بسیار بی ثبات است، قبلاً صاحب سلاح های اتومی است.

جهان فارغ از سلاح های هسته یی صرفاً یک رویا پنداشته می شود. آیا دستیابی به جهانی بدون سلاح هسته یی ممکن است، یا این که آیا اوباما در استراتژی اش برای محدود ساختن سلاح های اتومی ناکام شده است؟

انیته شاپر از بنیاد تحقیقات صلح فرانکفورت در آلمان می گوید: «ما کشورهای مشکل آفرین کمی مانند کوریای شمالی، ایران و برخی دیگر داریم، اما همچنان موفقیت های زیادی داریم که غالباً نادیده گرفته می شوند. در گذشته کشورهای تشویش برانگیز بیشتری وجود داشته اند».

پیشرفت از زمان پایان جنگ سرد

در اواخر سال های 1980 کشورهای دیگری نیز مشتاق دستیابی به سلاح های هسته یی بودند. به طور مثال ارجنتاین و برازیل برنامه هسته یی نظامی را پیش می بردند. تا پایان سال های 1990 هر دو کشور پیمان عدم تکثیر سلاح های هسته یی را امضا نکرده بودند. افریقای جنوبی تا به پایان عصر آپارتاید (تبعیض نژادی) سلاح های هسته یی داشت اما با کمک ایالات متحده امریکا در سال 1991 آن را از بین برد. کشورهای دیگری مانند مصر، لیبیا، آسترالیا، تایوان و حتا سویس نیز در قسمت ساخت سلاح های هسته یی کار می کردند.

بزرگترین موفقیت ها در ساحه کاهش سلاح های هسته یی، پیمان های خلع سلاح بوده اند که بین ایالات متحده امریکا و اتحاد شوروی سابق و بعداً روسیه امضا شده اند. اما با این هم، امروز هر دو کشور نامبرده در سطح جهانی 90 درصد سلاح های اتومی را در اختیار دارند.

در سال های 1980هر دو جانب نزدیک به 50 تا 70 هزار کلاهک اتومی را در زرادخانه های شان حفظ کرده بودند. اما با معاهدات "ستارت" که به ابتکار رونالد ریگان، رییس جمهور ایالات متحده امریکا در سال 1982 و بعداً جورج بوش پدر با میخاییل گورباچوف در سال 1991 امضا شدند، هر دو جانب موافقت نمودند که به سرعت ذخایر سلاح های هسته یی شان را کاهش دهند.

بنا به آماری که بنیاد صلح ستوکهلم (سیپری) انتشار داده است، در سال گذشته ایالات متحده امریکا در زرادخانه اش 2150 کلاهک هسته یی قادر به عملیات داشته و روسیه 1800 کلاهک از این نوع داشته است.

در اپریل 2010، هر دو جانب یک قرارداد "ستارت" تازه را امضا نمودند که تا سال 2018 پیشبینی می کند شمار کلاهک های اتومی هر یک به 1550 برسد و این پایان خلع سلاح هسته یی دوجانبه نخواهد بود.

هربرت مایر، دانشمندی در دانشگاه ریگنسبورگ واقع در جنوب شرق آلمان می گوید: «در حال حاضر جانب ایالات متحده امریکا از 1000 کلاهک اتومی صحبت می کند. با توجه به آنچه در تاریخ این مسأله اتفاق افتاده است، می توان واقعاً بسیار راضی بود. اما هرگاه شما در مورد خلع سلاح عام و تام سخن می گویید، برای چنین چیزی باید هنوز کار زیادی صورت گیرد».

بی علاقگی به خلع سلاح

علاوه بر قدرت های اتومی به رسمیت شناخته شده مانند ایالات متحده امریکا، روسیه، فرانسه و چین، دست کم هندوستان، پاکستان و کوریای شمالی نیز بمب اتومی دارند. فکر می شود که اسراییل اسلحه اتومی دارد، اما حکومت اسراییل هرگز رسماً چنین چیزی را تأیید نکرده است.

هرچهار این کشورها معاهده عدم تکثیر سلاح های هسته یی را امضا نکرده اند و احتمال نمی رود به تلاش بین المللی برای خلع سلاح در سطح جهانی بپیوندند.

پاکستان و هندوستان، دو دشمن هسته یی، در دم دروازه یکدیگر قرار دارند. راه حل منازعه منطقه یی طولانی که بین این دو کشور وجود دارد، بدون آن که به خلع سلاح هسته یی اشارت شود، فقط از طریق مذاکرات دوجانبه به دست آمده می تواند.

مایکل پاول، کارشناس اسلحه در بنیاد آلمانی برای امور امنیتی در برلین، به این نظر است که کوریای شمالی نیز به خلع سلاح علاقه ای ندارد. پاول می گوید: «این بخشی از مشروعیت ملی رژیم (کوریای) شمالی است که همراه با مردم آن کشور با افتخار بگوید: ما یک قدرت اتومی هستیم».

مایکل پاول می افزاید که اما سلاح اتومی «در فرجام البته موضوع امنیت رژیم و وسیله ای برای تضمین آن است تا ایالات متحده امریکا برای سرنگونی رژیم کوریای شمالی نکوشد».

جهانی فارغ از سلاح هسته یی؟

تا زمانی که ایالات متحده امریکا امنیت کوریای جنوبی و جاپان را تضمین کند، مسابقه تسلیحاتی در آسیای شرقی غیرمحتمل می باشد. وضع در خاورمیانه بسیار خطرناک است.

اسراییل قبلاً یک قدرت اتومی می باشد و فکر می شود که ایران نیز برای دستیابی به سلاح اتومی کار می کند. ایران مسلح به بمب اتومی به طور جدی توازن قدرت را در سرتاسر منطقه برهم می زند.

مایر می گوید: «ترکیه، عربستان سعودی و مصر همه خواهان برتری سیاسی در خاورمیانه برای خود شان می باشند و یا دست کم می کوشند که ایران به چنین برتری دست نیابد». به گفته مایر «البته در این جا هدف عاجل جلوگیری از ساخت سلاح هسته یی توسط ایران است و بعداً باید به دیگران پرداخته شود. زیرا در این جا کدام تاثیر"دومینو" دیده نمی شود (یعنی با از بین رفتن یک قدرت اتومی، قدرت اتومی مشابه اش خود به خود از بین نمی رود) ». با این هم راه درازی به یک جهان فارغ از سلاح های هسته یی در پیش است.