تبصره: یک نمره خوب و دو نمره خراب برای انتخابات افغانستان

آیا دموکراسی در افغانستان ممکن است؟ تا جایی‌که به رأی‌دهندگان ارتباط می‌گیرد، به وضاحت می‌توان گفت "بلی". تصاویری که خبرنگاران ما از محل و همچنان رسانه های افغانستان به نشر رساندند، نشان می‌دهند که مردم، با وجود حملات دهشت افکنانه طالبان، در برابر مراکز رأیدهی صف های طولانی بسته بودند. به ویژه جوانان در شهر های مختلف به سوی صندوق های رأی شتافتند و بدون هیچ هراسی در برابر کامره های خبرنگاران اظهار نظر کردند.

کسی که امروز ۱۸ ساله است و واجد شرایط رأی‌دهی می‌باشد، در زمان سقوط حاکمیت طالبان در سال ۲۰۰۱ تازه یک ساله بود و تقریباً تمام عمر خود را تا به حال زیر چتر یک قانون اساسی به شدت متزلزل اما همزمان دموکراتیک گذارنده است.

تعجب آور اینست که حتی همین چشم‌انداز نامشخص بر مشارکت سیاسی ظاهراً تأثیر خود را نمایان ساخت و نویدی برای آینده است. با توجه به تقریباً ۲۰۰ حمله طالبان با بمب و راکت و کشته و زخمی شدن بیشتر از ۱۷۰ تن در روزهای انتخابات، حضور افغان‌ها در مراکز و محلات رای‌دهی قابل توجه است.

اما بزرگترین موانع بر سر راه انتخابات ترور نه، بلکه خود مقامات افغانستان، در قدم اول کمیسیون انتخابات و نیرو‌های امنیتی بودند. بسیاری از مراکز رأی‌دهی به روز شنبه بسته باقی ماندند و دستگاه های ثبت بایومتریک برای تثبیت هویت رأی‌دهندگان در بسیاری از جاها کار نمی‌کرد. بسیاری از مردم، که در صف های طولانی انتظار کشیده بودند، ناگزیر با نومیدی به خانه برگردند. از همین خاطر در ۴۰۰ مرکز انتخاباتی که بسته ماندند، روند رأی‌دهی برای روز یکشنبه تمدید گردید. در سراسر ولایت مرکزی غزنی اصلاً انتخابات برگزار نشد، نه به خاطر تهدید طالبان، بلکه به خاطر ناتوانی مقامات در حل یک جنجال سیاسی.

نیرو‌های امنیتی هم نمره خوبی در روز های انتخابات بدست نیاوردند. حدود ۷۰ هزار سرباز و نیروی پولیس پیش از انتخابات و در جریان آن برای تأمین امنیت توظیف شده بودند. اما آنها حتی در کابل پایتخت کشور هم نتوانستند جلو حملات دهشت افکنانه را بگیرند. این نیرو‌ها دو روز پیش از برگزاری انتخابات نیز نتوانستند مانع کشته شدن قوماندان امنیه ولایت قندهار گردند که به خاطر آن برگزاری انتخابات در این ولایت برای یک هفته به تعویق افتاد. چنین ضعف نیرو‌های امنیتی برای آینده افغانستان آنقدر امیدوار کننده نیست.

آیا دموکراسی در افغانستان ممکن است؟ تا جایی‌که به کار و انگیزه مراجع رسمی و نیرو‌های امنیتی ربط می‌گیرد، چنین امری به شدت سوال برانگیز است. چه هرگز تشخیص شده نمی‌تواند که به چه تعداد از افغان‌های که می‌خواسته اند رأی بدهند، به دلیل ناتوانی سازمان‌دهندگان، بدون استعمال رأی شان ناگزیر به خانه برگشته اند. به همین گونه کمتر ممکن است تخمین زد که چه تعدادی در مناطق تحت کنترول طالبان، یعنی مناطقی که نیروهای امنیتی نتوانسته اند تسلط حاصل کنند، از ترس در این انتخابات شرکت نکرده اند.

تفاوت در رقم کسان زیادی که می‌خواستند در انتخابات شرکت کنند و آنهای که واقعاً به پای صندوق های رفتند، بسیار واضح است. تا آزمون دیگر دموکراسی، یعنی تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در بهار سال آینده، چیز های زیادی باید بهبود یابند.

یک عامل سومی، که در روز های شنبه و یکشنبه در انتخابات اصلاً نقش نداشت، نیز مانعی بر سر راه دموکراسی در افغانستان ایجاد کرده است. همین تاریخ ۱۲ اکتوبر امسال زلمی خلیلزاد، فرستاده خاص ایالات متحده امریکا برای افغانستان، با نمایندگان طالبان ملاقات کرد، بدون اینکه حکومت افغانستان در این دیدار شرکت داشته باشد. طبیعیست که ایالات متحده امریکا این را می‌داند که طالبان با حملات خود رشد دموکراتیک افغانستان را مختل می‌سازند، اما ایالات متحده با پذیرفتن این مسأله می خواهد راه کوتاه تری را برای رسیدن به صلح بپیماید تا در نتیجه به بیرون کشیدن قطعات امریکایی از افغانستان دست یابد.

از این منظر، آیا پیاده گردیدن دموکراسی در افغانستان ممکن است؟ وقتی حمایت از سوی بازیگران مهم مانند ایالات متحده امریکا تا این حد تضعیف گردد، آنقدر امیدی برای این آرمان باقی نمی‌‌ماند.

فلوریان وایگند/ ص. ا.