بیرون رفتن نیروهای شوروی ازافغانستان - برد نظامی بدون دستاورد سیاسی ؟

دلایل بیرون کشیدن نیروهای شوروی از افغانستان متعدد اند، عامل عمده و وتعیین کننده ای که موجب این بیرون کشیدن نیروی های شوروی از افغانستان شد، تغییر " پارادیم" یا پیدایش تغییرات اساسی در اصول فکری رهبری شوروی بود. اجبارات اقتصادی، انزوای سیاسی و رسوایی ایدیولوژیک ، موجب آن گردید تا میخاییل گورباچوف ، دبیرکل حزب کمونیست اتحادشوروی به کابوس افغانستان پایانی بدهد. او با سرشکستگی کامل درسال 1989 نیروهای مهاجم شوروی را ازافغانستان بیرون کشید. بدین ترتیب حمله به افغانستان از نگاه ایدلوژیک چون فاجعه ای وازلحاظ ستراتژیک تصمیم غلط ازآب درآمد.

ازنقطه نظر حقوق بین المللی خارج شدن نیروهای شوروی، اساس " توافقات افغانستان " درماه اپریل سال 1988 در ژنف شد.

چهاردم اپریل سال 1988 یک پنجشنبه آفتابی بود. درخیابانهای شهر ژنف که محل برگزاری کنفرانسها است، مردم فراهم آمده بودند و طروات وسبزی بهاران می جوشید. در" کاخ ملل" واقع درژنف چهارمرد نشسته بودند که زیر نظر یک شخص پنجم می خواستند یک سند مهم را امضا بکنند. دریک طرف طرف پیرس دی کویلار دبیرکل سازمان ملل متحد نشسته بود. در دو جانبش عبدالوکیل رئیس هیئت رژیم کابل برای گفتگوها و زین نورانی نماینده حکومت پاکستان جا گرفته بودند.دربرابرآنها نمایندگان قدرتهای بزرگ یعنی جورج شولتز وزیرخارجه ایالات متحده امریکا و ادوار شیوارد نادزه وزیرخارجه اتحاد شوروی نشسته بودند. صورتهای آنها همانند آنکه درمعرض سرمای سایبریا قرارگرفته باشد، سرد ودرهم فشرده بود. با اینهم فکرمی شود ،مراسمی که درآنجا برگزار شده بود مایه خشنودی زیادی برای آنها بوده باشد. چه حداقل ازشرق تا به غرب گفته می شد که قرار داد صلحی امضا شده است.

در" توافقات افغانستان" منعقده ژنف اتحاد شوروی مکلف می شد که مداخله نظامی اش را که به تاریخ 27 ماه دسمبر سال 1979 به افغانستان آغاز کرده بود، پایان داده ونیروهای مسلح اش را سراز آغاز پانزدهم ماه می سال 1988 درخلال نه ماه بطور کامل ازافغانستان بیرون بکشد.

بدون یک مقاومت همگانی سخت و سرشار ازقربانی افغانها، رهبران کرملین ضرورت بیرون کشیدن نیروهای شان را ازافغانستان احساس نمی کردند. با اینهم ازیک طرف بدون حمایت جهانی ازمقاومت افغانستان، وازجانب دیگر بدون روی دست گرفته شدن سیاستهای " پروسترویکا" و " گلاسنوست" دراتحاد شوروی، زمان تصمیم گیری درمورد بیرون کشیدن نیروهای شوروی ازافغانستان به طور متنابهی طولانی می بود.

واما بدون تردید این خارج ساختن نیروهای شوروی ازافغانستان، ازنگاه نظامی حاکی ازشکست بود. بنابراین پاداش این پیروز نظامی به مقاومت افغانستان می رسد. ازنظر سیاسی مقاومت افغانستان کدام دستاوردی نداشت. مقاومت افغانستان ازنگاه سیاسی متفرق بود وجامعه افغانستان قطعه قطعه شده بود. رهبری سیاسی به اصطلاح "پیروزمند"، برای در دست گرفتن قدرت آمادگی نداشت. این رهبری کدام برنامه وطرح برای بازسازی نداشت. بنابراین پس ازانتقال قدرت درماه اپریل سال 1992 درکابل ، افغانستان دریک بحران عمیق سیاسی فرو رفت . درکل می توان گفت که این کشور درحالی که شرایط بین المللی وانکشافی دیگری هم وجود دارد، نتوانسته است خود را ازاین تراژیدی نگه دارد.

داکترسید موسی صمیمی/ رسول رحیم

ویراستار: رتبیل اهنگ