ایران، عربستان سعودی و شرق میانه جدید

اینکه سفر وزیر خارجه آلمان تا کجا ادامه می یابد، باید دست کم از نگاه جغرافیایی روشن باشد. او نخست به تهران و بعداً به ریاض می رود. هنوز به واضح نیست در روز های آینده این مذاکرات در کدام سمت و سو انکشاف می یابد. یعنی در حال حاضر چندین احتمال متصور است. سمت وسوی اساسی آن در اولین ایستگاه این سفر یعنی تهران تعیین می شود.

تهران یک سال از نگاه سیاسی موفقیت آمیز را پشت سر گذاشته است. مذاکرات اتومی ایران یک پایان موفقیت آمیز داشت و تحریم های زیادی علیه رژیم ملاها رفع شدند. تصویر های گفت و گوهای ظاهراً در فضای آرام بین جان کری وزیر خارجه ایالات متحده امریکا و همتای ایرانی اش محمد جواد ظریف در سطح جهانی انتشار یافت و علامت دادند که عصر یخ زده در روابط میان واشنگتن و تهران شروع به آب شدن کرده است. ایران نیز با ارائه تصویر دیگر از خودش در مذاکرات راحتی که ظریف با سیاستمداران غربی انجام می داد واپس به صحنه بین المللی برگشت. به این ترتیب ایران اذعان نمود که حتی در « مبارزه علیه تروریسم» شرکت می کند.

توسعه جویی ایران

ایران به هر صورت در نظر اول آرام به نظر می رسد. اینکه آیا وی واقعاً چنین هست یا نه، معلوم نیست.فولکر پرتیس کارشناس خاورمیانه در کتاب جدیدش با نام " پایان خاور میانه ، آنچنانی که ما می شناسیم"، می نویسد که برای آینده این کشور دو احتمال با امکان برابر عملی بودن آن وجود دارد: یکی آنکه ایران به خاطر توازن بین شرکای منطقه یی و بین المللی اش در جهت گفت و گو تلاش می نماید و یک اِعمال نفوذ معتدل را ادامه می دهد. دوم اینکه ایران با رفع تحریم ها خود را قوی احساس کند و به قدر کافی علایق خود را دنبال کند و در صورتی که کارها خراب پیش بروند، حتی با شدت عمل کند، بدون آنکه چندان به منافع همسایگانش توجه کند. حتی در عرصه داخلی در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری که در سال های 2016 و 2017 در پیشرو هست، می تواند سیاست این کشور دوباره به شدت تمایل یابد و همه آن کسانی را مایوس گرداند که امید به اصلاحات در اینده نزدیک بسته اند.

ایران امروز از نظر سیاسی یک رفتار خشن انجام می دهد و نشان می دهد که از لحاظ ایدئولوژیک در کدام جهت سیر می کند. روزنامه "شرق الاوسط" در اوایل ماه اکتوبر نوشت که « تاکید فزاینده حکومت ایران که فعالیت هایش را در خاور نزدیک توسعه دهد در تضاد با دیدگاه ایالات متحده امریکا قرار دارد که موافقت نامه هسته یی آن ها را وا می دارد تا به خود شان متمرکز باشند». این روزنامه ادامه می دهد، آنچه ما امروز شاهد آن می باشیم کاملاً برعکس است.

در واقعیت امر سیاست خارجی ایران در حال حاضر بسیار با ابزار نظامی عمل می کند. در سوریه واحد های ویژه ایرانی به جانبداری از بشار الاسد دیکتاتور می جنگند که اکنون بر کمک های قوی روسیه اتکا کرده می تواند. ایران همچنان در همسایه بلافصلش عراق فعال است. ایران خود را متعهد به جنگیدن در کنار حکومت تحت سلطه شیعه ها به ریاست حیدرالعبادی علیه "دولت اسلامی" یا داعش می داند. روزنامه "العربی الجدید" نویسد:« در حالی که سیاست ایران در سوریه و عراق متکی بر تصفیه مذهبی است، این کشور در صحنه بین المللی نسبت به گذشته حامیان بیشتری دارد». این به دلیل آنست که اولویت های بین المللی ایجاب می نمایند. هم روسیه و هم ایالات متحده امریکا، همچنان بسیاری کشورهای اتحادیه اروپا علاقه مندی بیشتری به جنگ علیه "دولت اسلامی" یا داعش دارند تا جنگیدن علیه بشار اسد.

عربستان سعودی و منازعه مسلحانه

در صورتی که سیاست ایران در این جهت ادامه یابد، اشتاینمایر با تلاش زیاد می خواهد از طرف صحبتش در ایستگاه دوم، عربستان سعودی، استمالت و دلجویی کند. همچنان دولت سلطنتی عربستان سعودی هم در سیاست داخلی و هم در سیاست خارجی یک مشی تهاجمی را در پیش گرفته است. نمونه آن یمن است که عربستان سعودی در ماه مارچ، در رأس یک ائتلاف بین المللی یک جنگ خونین را به راه انداخت. این جنگ علیه حوثی هاست که بنابر ادعای عربستان سعودی گفته می شود با ایران همکاری دارند. طبق گزارش ملل متحد تا پایان ماه سپتمبر حدود 2400 نفرملکی در آنجا کشته شده اند. در تحقیقاتی که با عنوان « بحران دولتی: اسلحه انفجاری در یمن»، توسط دفتر ملل متحد برای هم آهنگ سازی کمک های بشری انتشار یافته است، گفته می شود:« مردمی که قبلاً از فقر، ناامنی، سؤتغذی و دسترسی محدود به مراقبت های صحی رنج می بردند، اکنون در برابر یکی از بدترین حالت های اضطراری از لحاظ خدمات بشری قرار دارند». تلاش های عربستان سعودی که از مخالفان اسد از لحاظ نظامی حمایت می کند، نتوانسته به جنگ سوریه پایان بدهد.

از نگاه سیاست داخلی نیز خانواده شاهی با شدت رفتار می کند. تنها در نصف اول سال، 102 تن اعدام شده اند. رائف بداوی وبلاگنویس لبرال و همچنان علی النمر هنوز در زندان اند. النمر به دلیل اعتراض علیه حکومت به اعدام محکوم شده است. او در سال 2011 علیه حکومت به تظاهرات پرداخت. النمر آن وقت فقط 16 سال داشت.

پیوسته عربستان سعودی به دلیل حمایت از یک نوع خاص اسلام پیکار جو نیز مقصر شناخته می شود. حمزه الحسن فعال شیعه در چندین پیام تویتری اش داعش را « ساخت عربستان سعودی» خوانده است. اسلام وهابی که دین دولت عربستان سعودی است با این سازمان تروریستی دارای ریشه ایدئولوژیک واحد می باشند.

فرانک والترشتاینمایر وزیرخارجه آلمان فدرال به قلمرو دشوار سیاسی داخل شده است. این به دلیل آنست که فرهنگ گفت وگو در این منطقه خوب رشد نکرده است.