سوریه، کردها و داعش

واکنش رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، بسیار واضح است. او در قبال تصمیم ایالات متحده امریکا که می خواهد در شهر ادلب در شمال سوریه، در حدود ۳۰ هزار به اصطلاح نیروی محافظت مرزی را حمایت و تجهیز کند، گفته است که او "اردوی تروریستی را در نطفه خفه خواهد کرد."
رئیس جمهور اردوغان از این خشمگین است که نیمی از این گروه محافظت مرزی را جنگجویان واحدهای دفاع خلق کردها تشکیل می دهند. واحد دفاع خلق در واقع جناح مسلح "حزب اتحاد دموکراتیک" کردهای سوریه است. این حزب نزدیکی با حزب کارگران کردستان (پی کی کی) دارد.

اردوغان می ترسد که مسلح کردن واحدهای دفاع خلق کردها بتواند ناسیونالیسم کردی و جدایی طلبی را نه تنها در سوریه بلکه در ترکیه نیز دامن بزند. وی در ادامه تبصره اش در قبال طرح جدید ایالات متحده گفته است: «ایالات متحده امریکا اعتراف کرده است که در حال ایجاد یک اردوی تروریستی در مرز ما است.»

سایر بازیکنان منطقه نیز برنامه های ایالات متحده را رد می کنند. حکومت سوریه به ویژه از این واقعیت که ایالات متحده امریکا همچنین مخالفان رژیم اسد را حمایت می کند، ناراحت است. دمشق از "نقض بی شرمانه حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه" صحبت کرده است.

"حضور نیرو در محل"

ایالات متحده امریکا از شروع تهاجم بر شهر الرقه در شمال سوریه که "دولت اسلامی " یا داعش آن را در سال ۲۰۱۳ تحت کنترول خود درآورده بود، از هر دو گروه، یعنی کردها و مخالفان اسد حمایت می کند. در ماه می سال ۲۰۱۶، عملیات باز پس گیری شهر الرقه آغاز شد و در آن عمدتا مخالفان معتدل اسد و واحدهای دفاع خلق نقش داشتند. آنها توسط ایالات متحده و ائتلاف بین المللی ضد "دولت اسلامی"، شامل ایالات متحده و چندین کشور عربی، عمدتا عربستان سعودی، حمایت شدند. در اواسط ماه اکتوبر، نیروهای دولتی این شهر را از کنترول "دولت اسلامی" بیرون کشدند.

آندره بانک، متخصص امور سوریه از موسسه مطالعات خاور میانه در هامبورگ، می گوید که ایالات متحده امریکا با ایجاد نیروی محافظت مرزی دو هدف را دنبال می کند. اولا، آنها می خواهند تا از قدرت گیری دوباره "دولت اسلامی" جلوگیری کنند، "اما آنها برای رسیدن به این هدف نیاز به حضور نیرو در محل دارند. پس از فتح الرقه و الزور، جنگجویان "دولت اسلامی" به عراق فرار کردند؛ آنها نباید قادر به بازگشت به سوریه باشند. این امر می تواند تنها با یک نیروی بزرگتر جلوگیری گردد."

سوال های زیاد بی پاسخ

به گفته این کارشناس، انگیزه دوم ایالات متحده امریکا ماهیت نسبتا جغرافیایی دارد. او می گوید: "قضیه روی این است که امریکا می خواهد متحدان محلی برای کاهش نفوذ ایران در منطقه داشته باشد." اگر چه این امر سوال برانگیز است که این نیروی مورد نظر بتواند در برابر سربازان سپاه پاسداران ایران ایستادگی کند. اما حداقل نشان دهنده این است که ایالات متحده امریکا مصمم است علیه نفوذ ایران در سوریه مقابله کند. 

این درخواست همچنین با شور و شوق اندکی از جانب روسیه مقابل شده است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، گفت: «طرح ایالات متحده یک اقدام بزرگ» و یک «کار خوب» است. اما یک امر نادیده گرفته نشود که "سوالات زیادی" در مورد آن وجود دارد.

یکی از سوال ها احتمالا در قبال توافق ضعیف قبلی بین روسیه و ایالات متحده باشد. از یک طرف، روسیه علاقه مند به حفظ نسبی آتش بس در سوریه است. از سوی دیگر، می خواهد که اسد همچنان در قدرت بماند، چرا که نفوذ مسکو در این کشور با تعهدش به رژیم سوریه در ارتباط با هم قرار دارند.

یک ترکیب جغرافیایی جدید؟

آندره بانک می گوید دقیقا این ترکیب اساسا طرح ایالات متحده را زیر سوال قرار داده است. تا کنون، دونالد ترامپ تا حد زیادی بحران سوریه را به روس ها واگذار کرده است. به عنوان مثال، واشنگتن در سال گذشته مذاکراتی را به ابتکار خود راه اندازی نکرد، همه اقدامات را به روس ها رها کرد. این امر به ویژه در روند آستانه، که عمدتا به ابتکار مسکو بود، آشکار شد. این کارشناس می گوید: "اما اکنون به نظر می رسد که ابتکار عمل جدید ایالات متحده در مسکو به عنوان یک سوال در مورد توافق قبلی مطرح شده است."

از یک طرف این امر روشن است که طرح جدید مبنی بر ایجاد یک نیروی امنیتی مرزی مانعی خواهد بود برای بازگشت جنگجویان "دولت اسلامی"، در عین حال اما مشخص نیست که این ۳۰ هزار جنگجو در آینده در برابر نیروهای اسد و یا شبه نظامیان تحت حمایت ایران چگونه رفتار خواهند کرد. بنابراین از نقطه نظر روسیه این ابتکار نشان دهنده یک عامل ناامنی است.

مساله کردها

این وضعیت با موجودیت قوی کردها در این نیروی جدید، پیچیده تر گردیده است. نواف خلیل، رئیس مرکز مطالعات کردی در شهر بوخوم آلمان، به دویچه گفته است که "حزب اتحاد دموکراتیک کردها قصد ایجاد یک دولت مستقل از سوریه را ندارد. کردهای سوریه می خواهند تا اجتماع شان را در داخل دولت سوریه توسعه دهند. ایالات متحده امریکا نیز این امر را استقبال کرده و این ابتکار کردها را به عنوان نمونه ای برای منطقه می بیند. خلیل می گوید که به این دلیل، اردوغان نباید علیه این طرح موضع بگیرد و "به همین دلیل است که تهدیدات اردوغان عمدتا متوجه مردم در داخل ترکیه است."

با این حال، ترکیه از دیر زمانی به این طرف نیروهای نظامی و تجهیزات نظامی را در منطقه جابجا کرده است. این امر منجر به عصبانیت دولت در دمشق شده است که این اقدام ترکیه را نقض آشکار حاکمیت سوریه می داند.

یوسف کاتب اوغلو، دانشمند علوم سیاسی ترکیه به این باور است که عصبانیت سوریه بالای حکومت انقره تاثیرگذار نیست. او در ادامه توضیح می دهد: "ترکیه امنیت ملی خود را اولویت می دهد. به همین دلیل نمی تواند یک سازمان تروریستی را در مرز خود تحمل کند."

خطر از ناحیه درگیری ها

هنوز مشخص نیست که ترکیه چگونه از خود واکنش نشان خواهد داد. آندره بانک از موسسه مطالعات خاور میانه می گوید، این خطر وجود دارد که وضعیت متشنج شود. اما در این جا باید روسیه و ایران وارد عمل شوند که نمی خواهد اختلافات در شمال سوریه تشدید پیدا کنند. او می گوید: "زیرا مسکو و تهران در مناطقی که هنوز تحت کنترول شورشیان اند، همچون شهر ادلب، منطقه اطراف شهر دمشق و بخش هایی از جنوب، در مرز اردن، می خواهند بیشتر تمرکز داشته باشند."

در حالی که همه این مناطق در جریان روند صلح آستانه به طور رسمی به عنوان مناطق وخامت زدایی شده اعلام شده بودند که احتمالا برای مردم غیرنظامی امن بوده اند. "اما در حقیقت، در این مناطق درگیری ها تشدید پیدا کرده است. به همین دلیل علاقمندی نظامی بازیگران در همین مناطق است."

به نظر می رسد که ایالات متحده امریکا با این طرح اش یک مخاطره را قبول کرده است. احتمالا جهادگرایان "دولت اسلامی" با این نیروهای حفاظت مرزی جدید خارج از کشور نگهداری شوند. اما اگر این طرح خراب به پیش برود، احتمال اختلافات متفاوتی در شمال سوریه می رود.

nka, af (Knipp)