ایا صوفیا: کلیسا، مسجد یا موزیم؟

سهاک مشلیان، اسقف اعظم کلیسای ارمنی قسطنطنیه در صفحه تویترش از طرحی طرفداری کرده است که به اساس آن ایا صوفیا در آینده عبادتگاه مسلمانان و مسیحیان باشد.

ایا صوفیا در شهر قسطنطیه، استانبول امروزی ترکیه، در دوره امپراتوری بیزانس در سال ۵۳۲ تا ۵۳۷ میلادی ساخته شد و نخست بزرگترین کلیسای جهان بود. پس از آنکه عثمانی ها قسطنطنیه را، که در آن زمان جزء امپراتوری روم و پایتخت روم شرقی بود، در سال ۱۴۵۳ میلادی به تصرف خود درآوردند، در همان سال ایا صوفیا را به مسجد مبدل ساختند. اما نقاشی ها و نگارگری های مسیحیان در این کلیسا را از بین نبردند، بلکه صرف روی آنها را پوشاندند تا مسلمانمان بتوانند در داخل آن عبادت کنند. ایا صوفیا در سال ۱۹۳۴، در زمان حکومت مصطفی کمال آتا ترک بنیان گذار جمهوری ترکیه، به موزیم مبدل شد.

قرار است به تاریخ ۲ جولای امسال محکمه عالی اداری ترکیه در مورد وضعیت آینده ایا صوفیا تصمیم بگیرد. در این رابطه انتقادهای وجود دارد. در گذشته تلاش های صورت گرفته بود که این مکان تاریخی دوباره به مسجد مبدل گردد، اما این تلاش ها بی نتیجه ماندند.

اسقف اعظم کلیسای ارمنی قسطنطنیه گفته است که بازگرداندن یک جانبه ایا صوفیا به عنوان مسجد، که بنای آن برای بزرگترین کلیسای جهان گذاشته شده بود و حدود هزار سال عبادتگاه مسیحیان بود، منصفانه نخواهد بود. این روحانی مسیحی یادآور شده است که علاوه بر آن حضور مشترک عبادت کنندگان مسلمان و مسیحیان در ایا صوفیا مناسب تر از آن است که توریست ها و بازدیدکنندگانی وارد آن شوند که اغلب به این مکان حرمت نمی گذارند. سهاک مشلیان افزوده است که «مسیحیان و مسلمانان هرچند دین های جداگانه دارند، اما یک خدواند را پرستش می کنند.»

رسانه های نزدیک به حکومت ترکیه، مثل روزنامه «صباح»، در رابطه با این طرح اسقف اعظم مثبت گزارش داده است. ناظران چنین گزارشی را نشانه ای می پندارند که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دست کم روی همچو یک راه حلی غور و تعمق خواهد کرد.

کمیسیون ارشد کلیسای ارتدوکس یونان، که در رأس کلیسای ارتدوکس قرار دارد، از مقامات ترکیه خواسته است تا نسبت به این ساختمان معروف جهان با احترام برخورد کنند. این کمیسیون ایا صوفیا را یک شاهکار معماری و «نمونه خارق العاده فرهنگ مسیحیت» خوانده است. خبرگزاری کاتولیک «کاتپرس» از یک اعلامیه کمیسیون ارشد کلیسای ارتدوکس یونان نقل قول کرده است که ایا صوفیا «ارزش جهانی» دارد.

در ادامه گفته شده است که تغییر موقف ایا صوفیا می تواند سبب اعتراض ها و ناامیدی مسیحیان سراسر جهان شود و همزمان از جهات زیادی به ترکیه آسیب برساند.

کمیسیون ارشد کلیسای ارتدوکس یونان گفته است: «اتخاذ تصمیم درست در مورد حفظ وضعیت ایا صوفیا به عنوان موزیم، کاملاً ضروری است.»

(KNA) / si, af