اگر امریکا از متحدان خود در ناتو یاری بخواهد، چه خواهد شد؟
۱۳۹۶ فروردین ۲۰, یکشنبه
آیا ایالات متحده از ناتو رسماً طالب حمایت خواهد شد و چنین چیزی چه تأثیری خواهد گذاشت؟
اندکی پس موضعگیری مشترک انگلا مرکل صدراعظم آلمان و فرانسوا اولاند رئیس جمهور فرانسه، که در تحول اوضاع در سوریه تنها بشار اسد رئیس جمهور آن کشور را مسئول خواندند، ینس استولتنبرگ دبیر کل ناتو نیز اظهارات مشابهی کرد. او افزود: «هرگونه کاربرد سلاح کیمیایی غیر قابل قبول بوده و بی پاسخ باقی نمی‌ماند.» استولتنبرگ به این ترتیب واضح ساخت که مقر ناتو نیز با حملۀ امریکا بر سوریه تفاهم دارد. سوال اینجاست که این موضعگیری به کجا می کشاند؟ دونالد ترامپ پس از حمله اردوی کشور اش به میدان هوایی الشعیرات سوریه گفت: «امشب از همه ملت های متمدن خواستم تا به ما بپیوندند تا این جنگ و خونریزی در سوریه پایان داده شود.»
منظور ترامپ از این خواست چیست؟
طبعاً ترامپ می‌توانست از ناتو نیز طالب حمایت شود. اما او نمی‌توانست این تقاضا را بر مبنای مادۀ پنجم پیمان ناتو انجام بدهد، که به اساس آن در صورت حملۀ مستقیم به یکی از کشورهای عضو، متحدان دیگر به حمایت می شتابند. چنین چیزی تا حال تنها یک بار اتفاق افتاده است، آنهم در حملات تروریستی ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱ به ساختمان های مرکز تجارت جهانی در نیویارک و پنتاگون در واشنگتن. حتی در آنصورت نیز هر کشور عضو خود تصمیم می‌گیرد که به همچو حمایتی دست بزند، یا خیر.
در رویداد اخیر، استفاده از گاز سمی در بیرون از قلمرو ناتو صورت گرفته بود. حملۀ امریکا بر یک میدان هوایی نظامی سوریه یک "مأموریت خارج از ساحه" بود. همچو مأموریتی طور مثال در سال ۱۹۹۹ در یوگوسلاوی سابق انجام یافته بود. شرکت در چنین مأموریتی نیز برای کشور های عضو ناتو داوطلبانه است.
تا کنون نشانه ای دیده نمی‌شود که ترامپ از متحدان خود در پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) واقعاً خواستار حمایت نظامی در سوریه شود. در رابطه با یک مأموریت احتمالی در سوریه، که ترامپ به آن اشاره می کند، باید همه ۲۸ کشور عضو ناتو در مجمع موسوم به "شورای اتلانتیک شمالی" موافقت خود را ابراز کنند.
بر سر دو راهی
چنین چیزی برخی از کشور های عضو را با یک سردرگمی مواجه خواهد ساخت، مثلاً آلمان را که در ماه سپتامبر در آن انتخابات پارلمانی برگزار می شود. آلمان در برابر تصمیم دشواری قرار دارد: یا در این منازعۀ شدیداً پیچیده خود را دخیل سازد و یا اینکه سبب رنجش مهمترین متحد خود یعنی ایالات متحده امریکا گردد. اما اینکه ترامپ متحدان خود را در برابر چنین تصمیمی قرار بدهد، در حال حاضر غیر قابل تصور است.
میشائیل لودرز، کارشناس امور سیاسی، در مصاحبه ای با تلویزیون "ای آر دی" آلمان گفت: «نشانه های زیادی وجود دارند که ترامپ به همین یک حمله اکتفا کند. اما در مورد آن تنها می توانیم حدس بزنیم.»
با آنهم حتی اگر ترامپ در اقداماتش علیه رژیم اسد اصلاً خواستار حمایت ناتو نشود، خواست خود را مبنی بر سهمگیری بیشتر اروپا در مبارزه در برابر ترور قبلاً به وضاحت بیان کرده است. در این رابطه فشار بیشتر وارد خواهد شد، هرچند هنوز واضح نیست که ایالات متحده از همچو سهمگیری متحدان اش چه تصوری دارد.
هرچند تا کنون همه کشورهای عضو ناتو به گونه ای در مسایل عراق و سوریه دخیل بوده اند، اما خود این پیمان هیچ مأموریت نظامی در منازعات این دو کشور نداشته است. این بدان معنا نیست که ناتو در مبارزه علیه گروه تروریستی "دولت اسلامی" هیچ نقشی نخواهد داشت. ینس استولتنبرگ می‌گوید: «ما افسران عراقی را آموزش می‌دهیم و از ائتلاف ضد "دولت اسلامی" با طیاره های اکتشافی آواکس حمایت می‌کنیم.»
سوال اینجاست که حالا چه اتفاق خواهد افتاد؟
برای اروپاییان احتمالاً سوال های دیگری مهمتر است، و آن اینکه: مناسبات ایالات متحده امریکا با روسیه چگونه تحول خواهد کرد؟ آیا یک رویارویی خطرناک این دو قدرت در سوریه رخ خواهد داد؟ چنین چیزی در هرصورت تأثیری بالای ناتو خواهد داشت که تا کنون در برخورد خود با ماسکو از یک استراتیژی دوگانه "فشار و دیالوگ" کار می‌گیرد.