امر به معروف طالبان؛ تذکر یا تهدید و خشونت؟

حمیده، مادر جوان و صاحب یک فرزند است. علاوه بر داشتن تحصیلات دانشگاهی تا مقطع لیسانس، ده سال در علوم دینی نیز در مدارس تحصیل کرده و با علوم اسلامی آشنایی دارد. او می‌گوید به تازگی از سوی مأموران امر به معروف طالبان در کابل مورد «توهین و خشونت» قرار گرفته است.

طالبان بانوان را به عنوان مأموران امر به معروف (محتسب) استخدام کرده اند تا در کنار محتسبین مرد به سرک‌ها رفته و زنانی را که رفتار و ظاهر شان با تعبیر مورد نظر طالبان از شریعت مطابقت ندارند، «اصلاح» کنند.

حمیده (نام مستعار) با گروهی از این مأموران در ساحه «سینمای پامیر» کابل برخورد کرده و ماجرا را چنین توضیح می‌دهد: «ساعت ۱۰ صبح بود. همراه با شوهرم برای خرید به مرکز شهر رفته بودیم. ناگهان متوجه شدم که دختر خانمی با دست و صورت پوشیده مرا متوقف کرد و چادرم را به قدری پیش کشید که صورتم را کامل پوشاند. اول متوجه نشدم که مأمور امر به معروف طالبان است. دست او را پس کشیدم و گفتم که حجابم به خودم مربوط است.»

مرتبط: نگرانی زنان از ایجاد اداره «محتسبین زنان» توسط طالبان

او در ادامه توضیح می‌دهد که پس از بگو مگو متوجه حضور مردان چپن سفیدی شد که با ریش‌های بلند و چهره‌های خشن دور او را حلقه زده و تهدیدش می‌کنند: «شوهرم کمی جلوتر از من بود، متوجه توقف من نشده بود. وقتی برگشت و مرا در میان مأموران طالبان دید، وحشت زده شد. خواست مرا از جنجال خلاص کند، اما مأموران امر به معروف به سراغ او رفته، دشنام داده و او را بی‌غیرت خطاب کردند.»

حمیده می‌گوید که در این مشاجره از سوی ماموران مرد امر به معروف مورد خشونت فزیکی قرار گرفت: «من نفهمیدم که او (زن) محتسب طالبان است، چون چپن مخصوص نداشت، در دستانش دستکش، در صورت ماسک داشت و حجاب سیاه پوشیده بود. من متوجه همکاران مرد وی نشدم. وقتی گفتم حجابم به تو ربطی ندارد و دست مأمور طالبان را از سرم پس کردم و سر و صدا کردم، دو مرد چپن سفید آمدند، اولی دو سیلی به صورتم کوبید و دومی زن محتسب را گفت این خانم به گپ تو نمی‌فهمد، ما برایش می‌فهمانیم.»

حمیده توضیح می‌دهد که شوهرش با عذر و التماس او را از دست مأموران امر به معروف طالبان خلاص کرد و از آن روز به بعد وی هرگز تصمیم نگرفته است دوباره به شهر برود.

مرتبط: طالبان فروش و پختن بیضه گوسفند را منع کردند

حمیده می‌افزاید که با تعالیم اسلامی کاملاً آشنایی دارد و آنچه را طالبان به عنوان حجاب بر زنان تحمیل می‌کنند، هیچ ربطی به آموزه‌های اسلامی ندارد: «برای من خیلی دردآور بود، دختری که بیشتر از ۲۰ سال سن ندارد، چطور مأمور امر به معروف می‌شود؟ من به اندازه عمر او درس دینی خوانده ام و آخر از سوی کسی مورد اهانت قرار می‌گیرم که از نظر علم و دانش هرگز با من قابل قیاس نیست.»

او خاطرنشان می‌سازد که پس از این رویداد، دیگر هیچ انگیزه‌ای برای ماندن در افغانستان ندارد و می‌خواهد به جایی برود که حقوق اساسی او نقض نگردد و آینده فرزندش نیز مبهم نباشد.

رفتار «خشونت‌بار»

شوهر حمیده که ماجرا را از نزدیک مشاهده کرده است، احساس خود در مورد این برخورد طالبان با همسرش را چنین توضیح می‌دهد: «وحشت تمام عیار بود. برای من به صفت یک مرد خیلی دشوار بود که کسی همسرم را با سیلی بزند و من هیچ حرکتی انجام داده نتوانم.»

او خاطرنشان می‌سازد که همسرش خانم فهمیده و با سواد است و حجاب او نیز مناسب است: «فشارها بر زنان هر روز بیشتر می‌شود. من فکر می‌کنم حجاب بهانه است، طالبان می‌خواهند زنان را در خانه‌ها زندانی کنند و به خاطر همین هر روز بهانه می‌گیرند و زنان را اذیت می‌کنند.»

اعمال خشونت از سوی مأموران امر به معروف طالبان نادر نیست و نمونه‌های فروانی دارد. جاوید یکی از دستفروشان شهر کابل، نیز از جمله افرادی است که توسط محتسبین مورد لت و کوب قرار گرفته است.

جاوید ماجرا را چنین بیان می‌دارد: «من کراچی دارم و بازیچه اطفال می‌فروشم. ساعت ۱۱ ظهر بود، یک خانم جوان آمده بود و سر قیمت اسباب بازی با من چانه زنی می‌کرد. در همین زمان، محتسبین طالبان رسیدند و از من پرسیدند که چه گپ است و چه شوخی و مزاح داری با این زن؟ من می‌خواستم موضوع را به آنان توضیح دهم که دو سیلی محکم به صورتم حواله کردند.»

شاهدان عینی در شهر مزار شریف مرکز ولایت بلخ نیز گزارش می‌دهند که مأموران امر به معروف طالبان یک دکاندار را به خاطر حضور زنان در دکانش لت و کوب و بازداشت کرده اند.

طالبان می‌خواهند تفسیر سخت‌گیرانه خود از شریعت اسلام را بر همه تطبیق کنند و به نظر می‌رسد که روزنه امیدی برای بهبود شرایط وجود ندارد.

وضع محدودیت علیه زنان با تأسیس وزارت امر به معروف توسط طالبان آغاز گردید که در پی آن هزاران تن در نقاط مختلف افغانستان به عنوان محتسب زن و مرد استخدام شدند.

شمار دقیق زنان استخدام شده به عنوان محتسب، شرایط و میزان تحصیلات آنان به درستی روشن نیست. علیرغم تماس‌های مکرر، عاطف مهاجر سخنگوی وزارت امر به معروف طالبان در زمینه معلومات نداد.

موضع طالبان چیست؟

طالبان همواره اعمال خشونت و وضع محدودیت علیه زنان را انکار می‌کنند. آنان ضمن رد لت و کوب زنان توسط نیروهای شان مدعی هستند که «حقوق زنان در افغانستان به وجه احسن تأمین گردیده است.»

به تازگی ملا هبت‌الله آخندزاده رهبر طالبان، در پیامی که به مناسبت عید قربان منتشر کرده، گفته است که زنان در افغانستان زندگی راحت و مرفه‌ای دارند و کشورها از دخالت در امور داخلی افغانستان دست بردارند: «اقدامات ضروری برای بهبود شرایط زنان به عنوان عضوی از جامعه انجام شده تا بر اساس احکام اسلامی زندگی راحت و مرفه‌ای برای آنان فراهم شود.»

به نظر می‌رسد که طالبان از آنچه انجام می‌دهند، کوتاه نمی‌آیند و روز به روز محدودیت‌ها علیه زنان را تشدید کرده اند. در دور اول حاکمیت آنان (۱۹۹۶-۲۰۰۱) نیز زنان از حق آموزش محروم بودند، بدون محرم سفر کرده نمی‌توانستند و مأموران امر به معروف آنان زنان را در انظار عمومی لت و کوب می‌کردند.