اردوغان در پی تحکیم جای پای خود در حوزه خلیج
۱۳۹۶ مرداد ۱, یکشنبه
رئیس جمهور ترکیه در سفر اش به روز یکشنبه (۲۳ جولای ۲۰۱۷) به حوزه خلیج، مجبور است در موضعگیری جانبدارانه خود، که در هفته های اخیر در قبال معضله قطر اختیار کرده است، با تفاوت بسیار ناچیزی باقی بماند. اردوغان قبل از اینکه از متحد نزدیک انقره، یعنی قطر دیدن کند، جهت مذاکرات به عربستان سعودی می‌رود.
در ریاض احتمالاً از او پرسیده خواهد شد که چرا ترکیه در اختلاف میان عربستان و قطر، به وضاحت از این امارت کوچک جانبداری کرده است؟
هنگامی که عربستان سعودی و متحدان آن در پی بروز کشیدگی در میانه ماه جون امسال، تعزیراتی را علیه قطر وضع کردند، ترکیه وارد صحنه شده و مانند ایران بلافاصله بیش از ۱۰۰ طیاره مواد غذایی را به قطر فرستاد. سپس کشتی های حامل مواد امدادی این کشور راهی بحر شدند. اردوغان افزون برآن این تعزیرات را نقض قوانین بین‌المللی و حمله بر "حق حاکمیت یک دولت" عنوان کرد.
نیاز به توضیح‌دهی در ریاض
اردوغان در ریاض مجبور است در مورد دیدگاه و تصمیم خود توضیحات بدهد. به باور گونتر مایر کارشناس امور خاور میانه از دانشگاه ماینتس آلمان، اردوغان در صحبت های خود در ریاض یک موضعگیری دفاعی اختیار خواهد کرد.
ترکیه مناسبات بسیار نزدیک اقتصادی با کشور شاهی عربستان سعودی داشته و از همین خاطر خواستار یک رویارویی با این کشور نیست. به باور مایر "بنابراین اردوغان می خواهد مانع ضربات احتمالی اقتصادی ناشی از رابطه نزدیکش با قطر شود". مایر انتظار می‌برد که اردوغان در ریاض برای فرونشاندن خشم عربستان سعودی تلاش خواهد کرد.
روزنامه ترکی "دیلی صباح" از قول "کارشناسانی" که نخواسته اند نام شان افشاء گردد، نوشته است که اردوغان در سفر خود توضیح خواهد داد که این اختلاف "ناپایدار و غیرواقعی بوده و به منافع همه جوانب لطمه می‌زند".
اتحاد با قطر
با آنهم اردوغان در یک وضعیت دشواری قرار دارد. ترکیه از سال‌های زیادی به اینطرف روابط نزدیکی با قطر دارد. چنانچه امارت قطر، پس از کودتای ناکام سال گذشته در ترکیه، ۱۵۰ سرباز خود را برای حمایت از اردوغان اعزام کرد. افزون برآن، به گفته گونتر مایر، خانواده اردوغان و خانواده آل ثانی، حاکم قطر، روابط نزدیک اقتصادی باهم دارند.
به قول مایر همچنان دگماتیسم مشترک هردوجانب، یعنی اندیشه اخوان‌المسلمین، پراهمیت است. علاوه بر آن یگانه پایگاه نظامی ترکیه در خلیج فارس، در قطر موقعیت دارد. مایر می‌گوید: «حالا ۵۰۰۰ سرباز ترکی به قطر فرستاده می شوند. به این ترتیب ترکیه به عنوان یک حامی قطر، نقش ارزشمندی دارد.»
مناسبات خوب با ریاض ضروری است
ترکیه با این سیاست خود، همچنان به عنوان یک بازیگر سیاسی در حوزه خلیج فارس، می‌خواهد موضع اختیار کند. این کشور نیز مانند قطر از مفکوره اخوان المسلمین به عنوان وسیله استفاده می‌کند تا در جناح اهل سنت وزنه متقابلی در برابر وهابیت، دین رسمی عربستان، ایجاد کند. اما در این اختلاف، مسأله مذهبی نه، بلکه بر سر قدرت است. قطر و ترکیه خود را به عنوان کشورهای دارای اسلام نسبتاً لیبرال معرفی می‌کنند، و امید دارند که همه کشورهای دیگری را که طرفدار همین سطح لیبرالیسم اند، به خود ملحق سازند.
با آنهم، به گفته ریچارد بُرچِل از مؤسسه تحقیقاتی امریکایی "ترندز"، روابط ترکیه در درازمدت، نسبت به این امارت کوچک، بیشتر به عربستان سعودی تمرکز خواهد داشت. قطر، به غیر از پایگاه نظامی، چیزی دیگری برای انقره ندارد که در درازمدت برای ترکیه سودآور باشد. برچل می گوید: «در عرصه های اقتصادی و سیاسی گمان نمی‌کنم که ترکیه در درازمدت تنها پشتیبان قطر بماند و به این ترتیب روابط خود با کشورهای دیگر منطقه را خراب کند.»
سفر اردوغان به حوزه خلیج نخست از همه به منظور حفظ علایق ترکیه در درازمدت، به ویژه مناسبات خوب با عربستان سعودی، با وجود همبستگی با قطر، است. در وضعیت موجود، کسب موفقیت در این راستا برای اردوغان دشوار است، زیرا اگر او موفق نشود، ترکیه یک شریک دیگر خود را نیز از دست خواهد داد. اردوغان نیاز مبرم به دوستان سیاسی دارد.
کریستین کنیپ/کاگری/ص.ا