آیا شی جین پینگ به دنبال اعمال نفوذ در حیات خلوت روسیه است؟

شی قرار است در جریان دیدار از قزاقستان و ازبکستان با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه نیز ملاقات کند. آن‌ها با یکدیگر در حاشیه نشست سازمان همکاری شانگهای (SCO) که روز پنجشنبه آغاز می‌شود، دیدار خواهند کرد. 

در حالی که رابطه روسیه با غرب به خاطر حمله این کشور به اوکرایین در حال بدتر شدن است، شی به روسیه پشت نکرده است و چین و روسیه به تعمیق همکاری‌های اقتصادی شان ادامه می‌دهند.

شی و پوتین مدت کوتاهی قبل از حمله روسیه به اوکرایین در ماه فبروری، در حاشیه بازی‌های زمستانی المپیک که در پکینگ برگزار شد، باهم دیدار کردند. آن‌ها طی این دیدار بر مشارکت «بی حد و مرز» تاکید کردند و جبهه مشترکی را علیه نظم جهانی تحت رهبری ایالات متحده امریکا به نمایش گذاشتند.

از آن جایی که تحریم‌های غرب به صورت فزاینده‌ای دست اقتصاد روسیه را از بازارهای اروپا و ایالات متحده کوتاه کرده است، چین حمایت مالی در اختیار مسکو گذاشته است و در همین راستا انرژی روسیه را می‌خرد و نیاز روسیه به موتر و تولیدات دیگر را تامین می‌کند.

در قضیه اوکرایین، چین از روسیه حمایت می‌کند

به تاریخ ۹ سپتمبر، لی ژانگ شو، مقام بلندپایه حزب کمونیست چین با نمایندگان روسیه دیدار کرد و با انتقاد از تحریم‌های غرب، حمایتش را از مسکو اعلام نمود.

براساس بیانیه پارلمان یا دومای روسیه، لی گفته است: «ما لزوم اقداماتی را که روسیه به هدف محافظت از منافع کلیدی‌اش انجام داده است، کاملاً درک می‌کنیم. ما آماده هستیم که کمک کنیم».

براساس گزارش‌ها، لی گفته است: «ما در مورد اوکرایین شاهد این هستیم که آن‌ها (غرب) چگونه روسیه را در یک وضعیت غیرقابل تصور قرار داده اند. در این مورد روسیه انتخاب مهمی کرده است و با قاطعیت واکنش نشان داده است.»

به گزارش شینهوا، خبرگزاری رسمی دولت چین، لی قبل از دیدار از مسکو، در مجمع اقتصادی شرق در شهر روسی ولادی‌وستوک شرکت کرده است که به تاریخ ۷ سپتمبر برگزار شده بود. او در آن جا با پوتین دیدار کرده و از روسیه «به خاطر حمایت قاطعانه از چین در زمینه مساله تایوان» سپاسگزاری کرده است.

شین یو شیح، کارشناس آسیای مرکزی در بنیاد دفاع ملی و تحقیقات امنیتی در تایوان به دویچه وله گفت که تنش‌های متقابل با غرب باعث تقویت همکاری بین روسیه و چین خواهد شد، حتی در حالی هم که پکینگ سعی می کند وارد حوزه سنتی نفوذ روسیه در آسیای مرکزی شود. او گفت: «در حال حاضر شرایط آن‌ها را مجبور خواهد کرد که باهم متحد باشند و علیه دشمن مشترک کار کنند.»

نیوا یاو، یک محقق ارشد در اکادمی سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) گفت که اتحاد روسیه و چین برپایه هدف مشترک ایجاد یک راه بدیل در برابر نظم جهانی تحت رهبری غرب ایجاد شده است. با این وجود، یاو فکر می‌کند که اتحاد این دو کشور نامحدود نیست، از آن جایی که روسیه نیز به دنبال احیای دوباره حوزه نفوذش در آسیا است.

یاو گفت: «چین متوجه این نیست که روسیه نمی‌خواهد غرب را سقوط دهد، بلکه می‌خواهد اتحاد جماهیر شوروی را احیا کند.» او افزود: «آنگونه که اوضاع پیش می‌رود، چین بالاخره از خواب بیدار خواهد شد» و در آینده، چین باید بتواند رابطه‌اش با روسیه را براساس شرایط جئوپولیتیکی تطابق دهد.

چرا آسیای مرکزی اهمیت دارد؟

هم چین و هم روسیه به دنبال افزایش نفوذشان در کشورهای آسیای مرکزی مانند قزاقستان و ازبکستان هستند. برای چین، این منطقه در پروژه جهانی «کمربند و جاده» اهمیت زیادی دارد.

مسکو سعی دارد نقش‌اش را به عنوان مهم‌ترین شریک استراتژیک و اقتصادی در این منطقه که زمانی بخشی از اتحاد جماهیر شوروی سابق بود، حفظ کند.

نیوا یاو در ادامه گفت که اما کشورهای آسیای مرکزی به دنبال شرکای جدید در جهان عربی و آسیای جنوبی هستند. آن‌ها در حالی که تنش‌ها بر سر اوکرایین و تایوان جریان دارد، نمی‌خواهند زیاد به چین یا روسیه وابسته باشند.

او افزود: «جنگ روسیه در اوکرایین آسیای مرکزی را واقعا پریشان خاطر کرده است.» او همزمان به این تاکید کرد که روسیه و چین می‌خواهند اطمینان حاصل کنند که کشورهای آسیای مرکزی به شرکای جدید بیش از حد نزدیک نشوند.

یاو افزود: «من فکر می‌کنم که در نشست سازمان همکاری شانگهای، فرصتی برای همه کشورها ایجاد می‌شود که منافع شان را مطرح کنند و این که حاضر به انجام چه کاری هستند.»

قزاقستان برای چین در آسیای مرکزی یک شریک مهم بوده است. در این کشور معادن غنی مواد معدنی، فلزها و انرژی وجود دارد و قزاقستان همزمان یک کانون مهم ترانسپورت و ترانزیت بین اروپا و چین است.

از نظر برادلی جارداین، تحلیلگر سیاسی و همکار علمی در مرکز تحقیقاتی ویلسون، سفر شی جنبه نمادین دارد. جارداین گفت: «قزاقستان جایی است که او (شی جین پینگ) در سال ۲۰۱۳ خبر از ابتکار کمربند و جاده داد که یک عنصر بسیار مهم در سیاست خارجی او است. این پروژه قدرت رو به افزایش چین در صحنه جهانی را نشان داد».

اما صحنه سیاسی در قزاقستان پس از اعتراض‌های گسترده در ماه جنوری، شکننده است. در این اعتراضات که به خاطر قیمت انرژی به راه افتاد، بیش از ۲۰۰ تن جان باختند.

روسیه در آن زمان به درخواست قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان وارد عمل شد تا به ناآرامی ها در این کشور پایان دهد. روسیه و قزاقستان و چند کشور دیگر از اتحاد جماهیر شوروی سابق، عضو سازمان پیمان امنیت جمعی هستند.

بیشتر بخوانید: تعداد بازداشت‌شدگان ناآرامی‌های قزاقستان نزدیک به ۱۰ هزار نفر رسید

به گفته نیوا یاو، چین نیز در طول شورش ها آمادگی اش را برای کمک به قزاقستان اعلام کرد. اما این درخواست بدون پاسخ باقی ماند. این عدم واکنش، چین را «بسیار پریشان خاطر» کرد و سیاستمداران چینی از خود می پرسیدند که رئیس جمهور قزاقستان چه سیاستی در قبال چین دارد. یاو گفت: «با توجه به محیط جهانی و رابطه دو جانبه، قزاقستان یک کشور مهم برای چین است و دیدار از آن اهمیت زیادی دارد».

انتظار می رود که شی و توکایف در گفتگوهای این هفته مساله تقویت همکاری های اقتصادی را نیز مد نظر داشته باشند. چین مدت زیادی در زمینه توسعه اقتصادی قزاقستان فعالیت داشته و انتظار می رود که سرمایه گذاری در گاز و صنایع غیرنفتی در صدر آجندای این دیدار باشد.

اویغورها و قزاقستان

یک موضوع بالقوه حساس، سرکوب اقلیت مسلمان اویغور توسط چین در منطقه شین جیانگ خواهد بود. قزاقستان مامن شمار زیادی از مردم اویغور است و این کشور با شین جیانگ مرز مشترک دارد.

بیشتر بخوانید:گزارش: معلومات افشا شده میزان سرکوب اویغورها را نشان می‌دهد

یاو گفت: « برای چین، آسیای مرکزی همیشه منطقه ای با اهمیت بوده است تا اینگونه از جامعه اویغورها در این جا حمایت زیادی نشود. قزاقستان این را به خوبی می داند و آن ها حاضر به دادن امتیازهای علنی نیستند. اما حکومت قزاقستان در خفا به شمار زیادی از مردم قزاق که از چین بیرون می‌شوند، کمک می کند».

او افزود: «یک مساله که در دستور جلسه شی خواهد بود، این است که قزاقستان دوباره بر حمایتش از چین در زمینه شین جیانگ تاکید کند. اما من از خود می پرسم، رئیس جمهور قزاقستان تا کجا پیش خواهد رفت، زیرا او یک فرد وطن‌پرست است و از قوم قزاق حمایت می کند.»

ویلیام یانگ/ م. ا.