«آقای همه کاره» عربستان سعودی؛ اصلاح‌گر و سخت‌سر
۱۳۹۶ آبان ۱۴, یکشنبه
برای مشاروان تجاری که در سطح جهان از خود نام و نشانی دارند مانند مک کینسی یا گروه مشورتی بوستون، ریاض پایتخت عربستان سعودی جای مناسبی است؛ ثروتمند، درخشان و متحول. این کشور در عین زمان بسیار محافظه کار و غیردموکراتیک نیز است، اما وقتی پای تجارت در میان باشد، به این مسایل کسی ارزش قایل نمی‌شود.
این مشاوران به صورت مشترک برنامه‌ای تحت عنوان «دیدگاه ۲۰۳۰» را برای رهبری عربستان سعودی تدوین کرده اند. این کشور شاهی چگونه می‌تواند وابستگی خود به نفت را از بین ببرد؟ چگونه می‌توان شرکت دولتی نفت را خصوصی کرد؟ مهم‌تر از همه، منابع جدید درآمد و کار برای مردم عربستان سعودی چه می‌تواند باشد؟ این سوال‌هایی است که «دیدگاه ۲۰۳۰» باید به آن‌ها پاسخ بگوید.
محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در عقب این برنامه قرار دارد و می‌خواهد با این برنامه، چهره یک اصلاح‌گر را از خود به نمایش بگذارد.
قدرت «ام بی‌اس»
محمد بن سلمان که در ریاض با اختصار نام اش به انگلیسی «ام بی اس» نامیده می‌شود، مدت‌هاست که در تلاش تقویت قدرت خود است. پادشاه ۸۱ ساله عربستان سعودی که وضعیت صحی‌اش رو به خرابی است، در ۲۰ جون امسال برادرزاده‌اش محمد بن نایف را برکنار و پسر خود محمد بن سلمان را ولیعهد تعیین کرد.
نفوذی که حالا محمد بن سلمان در عربستان سعودی دارد، هم ترسناک است و هم حیرت آور. او به عنوان والی ریاض به فعالیت سیاسی شروع کرد و سپس مشاور خاص پدرش شد. در سال ۲۰۱۲ به عنوان رئیس محکمه مقرر شد که هم سطح وزیران کابینه است. وقتی پدرش به پادشاهی رسید، وزیر دفاع تعیین شد که هنوز هم به عنوان جوان‌ترین وزیر دفاع جهان در این سمت کار می‌کند.
با توجه به این که او در عین زمان چندین مقام را به عهده دارد، روزنامه آلمانی «دی سایت» زمانی او را «شدیداَ فاسد، حریص و خودخواه» توصیف کرده بود. او دشمنی جاری با ایران را بیشتر شعله‌ور کرده و گفته است که رژیم تهران «یک شبه تغییر نمی‌کند». به انتقادهای بین‌المللی از ایدیولوژی شدیداَ محافظه کار کشور خودش، یعنی وهابیت، توجهی نمی‌کند. ایران از بشار اسد، دیکتاتور سوریه حمایت می‌کند که عربستان سعودی خیلی مشتاق پایان یافتن قدرت اوست.
پیش بردن جنگ یمن
جبهه مهم دیگر برای محمد بن سلمان، جنگ یمن است. عربستان سعودی دو سال پیش به حمایت ایالات متحده امریکا عملیاتی را در یمن راه اندازی کرد تا گروه شیعی حوثی را شکست دهد. اما عملیات نظامی عربستان سعودی به جای کمک در ختم این منازعه، باعث یکی از بدترین بحران‌های بشری شده است که چشم اندازی برای پایان یافتن آن وجود ندارد.
محمد بن سلمان در ماه می به تلویزیون دولتی «العربیه» گفت: «هیچ کسی نمی‌خواهد که این جنگ ادامه یابد.» اما واقعیت این است که اگر فرصتی برای ختم جنگ وجود داشته است، عربستان سعودی و وزیر دفاع‌اش از آن فرصت استفاده نکرده اند. دیدبان حقوق بشر جرایم جنگی عربستان سعودی و حملات هوایی بی‌تفکیک این کشور در یمن را مستند کرده است.
گیدو اشتاینبرگ، تحلیلگر خاورمیانه در انستیتوت امور بین‌المللی و امنیتی ابراز نگرانی می‌کند که «سیاست خارجی تهاجمی محمد بن سلمان منازعه منطقه‌ای را تشدید کرده است.»
آزادی به عنوان یک رویا باقی می‌ماند
محمد بن سلمان با وجود آن که چند مقام را همزمان به پیش می‌برد، تجربه ناچیزی در سطح بین‌الملل دارد. سطح تحصیلی او به لیسانس قانون اسلامی در دانشگاه سعود می‌رسد. در مورد زندگی شخصی او چیز زیادی در دسترس نیست؛ فقط گفته می‌شود که متاهل است و چهار فرزند دارد. زیر صلاحیت‌های او اخیراَ زنان عربستان سعودی حق رانندگی یافته اند که در عربستان سعودی یک تصمیم تاریخی است، اما هنوز هم یک حکومت شدیداَ مستبد بر عربستان سعودی حکم می‌راند.
زنان سعودی هنوز هم برای تحصیل یا مسافرت نیاز به اجازه یک عضو مرد خانواده دارند. حقوق بشر برای خانواده شاهی اولویت چندانی ندارد. به گونه مثال، رائف البدوی وبلاگ نویس با وجود تقاضاهای بین‌المللی برای آزادی‌اش، از ۲۰۱۲ به این سو در زندان است. در واقع، دیده نمی‌شود که ولیعهد در تلاش ایجاد یک جامعه باز بکند.
مارکو لانگر/ ع. ف.