افشاگری هایی که دوستی ها را به مخاطره انداخت

زمانی که پارلمان آلمان فدرال در سال جدید عیسوی به کار آغاز کند، یکی از وظایف نمایندگان از قبل معلوم است: یک کمیسیون حقیقت یاب باید بر ماجرای شنود مکالمات خصوصی توسط ادارۀ امنیت ملی ایالات متحدۀ امریکا (ان اس ای) در آلمان روشنایی بیندازد. بیشتر از همه اپوزیسیون که پس از تشکیل حکومت ایتلافی کوچکتر شده و تنها شامل حزب سبزها و حزب چپ های آلمان است، بر این مسأله تأکید دارد. اپوزیسیون همچنان می خواهد تا ادوارد سنودن کارمند پیشین ادارۀ استخبارات ایالات متحدۀ امریکا و افشاگر فعالیت های "ان اس ای" به عنوان شاهد به آلمان دعوت شود.

برنامه های جاسوسی پریسم و تیمپورا

ادوارد سنودن، کارشناس تکنالوژی اطلاعاتی از ایالت هاوائی ایالات متحدۀ امریکا که برای استخبارات امریکا کار می کرد، در ماه می 2013 به هانگ کانگ رفت. سنودن در آنجا اسنادی را که گفته می شود شمار آن به 30000 می رسید، در اختیار دو خبرنگار، گلن گرین والد و ایوان مک آسکیل، و همچنان لاورا پویتراس کارگردان امریکایی فلم های مستند قرار داد. در ماه جولای روزنامۀ بریتانیایی "گاردین" و روزنامۀ امریکایی "واشنگتن پست" به نشر اسناد سری که از سنودن دریافت کرده بودند، آغاز کردند. این روزنامه ها به این ترتیب آشکار ساختند که ادارۀ استخباراتی امریکایی "ان اس ای" (اداره امنیت ملی) و ادارۀ استخباراتی بریتانیایی "جی سی اچ کیو" (دفتر مرکزی اطلاعات حکومتی) به صورت بسیار گسترده اطلاعات خصوصی تلفونی میلیون ها نفر در ایالات متحدۀ امریکا و خارج را جمع آوری کرده بودند.

به زودی معلوم شد که این اداره های استخباراتی نه تنها فراداده ها، از قبیل واژه ها کلیدی، بلکه محتوای مکالمات تلفونی و ارتباطات نامه های الکترونیکی (ایمیل) را شنود و ثبت می کنند. امریکایی ها و بریتانیایی ها افزون بر آن از "گره های انترنتی" یا "مراکز تبادل اطلاعات رساننده های خدمات انترنتی" و همچنان از کیبل های فایبر نوری که از طریق آن اطلاعات رد و بدل می شوند، مخفیانه بهره گیری می کنند. علاوه بر آن "ان اس ای" با برنامۀ پریسم سال 2007 خود می تواند به "سرور"های صفحات فیس بوک، گوگل، مایکروسافت و اپل وارد شده و با پروگرام "اکس کی سکور" فراداده ها، مکاتبه های انترنتی و ایمیل های خصوصی را ارزیابی کند. ادارۀ استخبارات بریتانیا از سال 2010 به این سو با برنامۀ جاسوسی "تیمپورا" اطلاعات بیشتر را به دست می آورد.

اوباما در برلین

برلین در برابر افشاء شدن این فعالیت های جاسوسی نخست با خویشتن داری واکنش نشان داد. حکومت آلمان تأکید کرد که در مبارزه علیه ترور اطلاعاتی را از ایالات متحدۀ امریکا به دست آورده که با آن از حملات تروریستی در آلمان جلوگیری به عمل آمده است. اما زمانی که بارک اوباما رئیس جمهور ایالات متحدۀ امریکا در نوزدهم جون به برلین پایتخت آلمان رفت، موضوع فعالیت های جاسوسی "ان اس ای"، به دلیل خشم عامه، نقش مهمی پیدا کرده بود. مرکل در نشست خبری مشترک گفت که با مهمان امریکایی اش در مورد "امکانات و تهدیدها" صحبت کرده و از او خواسته است تا در برنامه های جاسوسی خود "اصل تناسب" را رعایت کرده و از افراط خودداری کنند. مرکل با لحن آشتی جویانه به اوباما گفت: "انترنت برای همۀ ما یک عرصۀ نو است که به دشمنان ما نیز امکانات به مخاطره انداختن زندگی ما را فراهم می سازد". اوباما به مرکل اطمینان داد که بدون مجوز حقوقی هیچ تماس تلفونی شنود و هیچ ایمیلی خوانده نخواهد شد.

وزیر داخله و حق بزرگ اساسی

در ماه جولای هنس پیتر فریدریش، وزیر داخلۀ آلمان، که مسئول حفظ اطلاعات خصوصی بود، به واشنگتن سفر کرد تا اتهامات علیه ادارۀ استخبارات ایالات متحدۀ امریکا را به صورت اساسی پیگیری کند. او پس از بازگشت تأیید کرد که با برنامۀ پریسم محتوای تماس های تلفونی و ایمیل ها نیز بررسی می شود. اما وزیر داخلۀ آلمان افزود که با این برنامه تنها واژه های کلیدی در رابطه با تروریسم جستجو می شوند و تماس های تلفونی به صورت گسترده شنود نمی شوند. او گفت: "هدف اصلی، که نجات زندگی مردم در آلمان است، همکاری اداره های امریکایی و آلمانی را برای جلوگیری از حملات توجیه می کند".

وقتی هنس پیتر فریدریش در نشست کمیسیون کنترول پارلمان از یک "حق بزرگ اساسی در راه امنیت" سخن گفت، اپوزیسیون و مردم آلمان بسیار برآشفته شدند. توماس اوپرمن، کارشناس امور داخلی از حزب سوسیال دموکرات او را متهم ساخت که با دست خالی از واشنگتن برگشته است. حتی حزب دموکرات های آزاد و شریک ایتلاف حاکم نیز سخنان وزیر داخله را رد کرد. با آنهم هنس پیتر فریدریش بر موضعگیری خود پافشاری کرد و در نشست خاص پارلمان جدید هم از "شنود احتمالی" تماس های تلفونی و از "اسناد احتمالی" ادوارد سنودن سخن گفت و بر همکاری نزدیک ایالات متحدۀ امریکا و آلمان تأکید ورزید.

شنود تلفون موبایل صدراعظم آلمان

ماجرای شنود تماس های تلفونی در این میان ابعاد گسترده تری یافت. در پایان ماه اکتوبر معلوم شد که انگلا مرکل صدراعظم آلمان نیز در فهرست برنامۀ شنود مخفیانۀ ادارۀ استخبارات امریکا قرار داشت. بر اساس گزارش مجلۀ خبری آلمانی "شپیگل"، مکالمات تلفونی مرکل از سال 2002 به این طرف شنود می شده است، آنهم گویا مستقیماً از مقر سفارت ایالات متحدۀ امریکا در برلین که در نزدیکی ساختمان صدرات آلمان قرار دارد. گفته می شود که بر بام ساختمان این سفارت دستگاه های نصب شده اند که با آن تلفون موبایل انگلا مرکل، و همچنان سیاستمداران دیگر آلمانی، خبرنگاران و نمایندگان عرصۀ اقتصاد این کشور شنود می گردند. مرکل با عصبانیت واکنش نشان داد. او گفت: "شنود مخفیانه، آنهم در بین دوستان، چنین چیزی قابل پذیرش نیست". صدراعظم آلمان فوراً با بارک اوباما تلفونی تماس گرفت، و اوباما به او اطمینان داد که از این مسأله آگاه نبوده است، در غیر آن فوراً مانع آن می شد. رئیس جمهور ایالات متحدۀ امریکا افزون بر آن وعده داد که تماس های تلفونی مرکل در آینده شنود نخواهد شد.

خبر شنود تلفون موبایل انگلا مرکل بازهم موضوع "ان اس ای" را در سرخط گزارش های رسانه یی و ادوارد سنودن را در مرکز توجه همگانی قرار داد. سنودن پس از سپری کردن چهار هفته در بخش ترانزیت یک میدان هوایی شهر مسکو، پایتخت روسیه، به عوان پناهجو ویزای اقامت یک ساله را در روسیه به دست آورد. پس از چندی سنودن و ماجرای "ان اس ای" کم کم به فراموشی سپرده می شد، اما در پایان ماه اکتوبر هنس کریستیان شتروبله، نمایندۀ سبزها در پارلمان آلمان، دوباره این موضوع را داغ ساخت.

سفر شتروبله به مسکو

شتروبله 74 ساله، در مشایعت با دو خبرنگار، به تأریخ 31 اکتوبر جهت دیدار با سنودن به پایتخت روسیه رفت. او اولین سیاستمداری بود که حاضر شد با سنودن، که مورد احترام اکثریت مردم قرار داشت ولی حکومت ها از او دوری می کردند، ملاقات کند. شتروبله در یک محل مخفی با ادوارد سنودن ملاقات کرد و در مورد زندگی اش در روسیه و همچنان برنامه هایش برای آینده با او سخن گفت. شتروبله همچنان از وی پرسید که آیا می خواهد در برابر یک کمیسیون تحقیق پارلمان آلمان در برلین به عنوان شاهد حاضر شود. سنودن در پاسخ گفت که برای همچو کاری اساساً آماده است. او اما به وضعیت پیچیدۀ حقوقی اش اشاره کرد و علاقه مندی اش را برای دریافت ویزای اقامت به عنوان پناهجو در آلمان ابراز کرد.

احزاب دموکرات مسیحی و سوسیال دموکرات، که در این زمان در مورد تشکیل یک ایتلاف حاکم مذاکره می کردند، این پیشنهاد شتروبله را رد کردند. این احزاب گفتند که سنودن را نمی توانیم به آلمان بیاوریم، زیرا ایالات متحدۀ امریکا در همچو حالتی می تواند خواستار تسلیمدهی وی شود.

کمیسیون تحقیق در پارلمان آلمان فدرال

آرزوی اپوزیسیون برای ایجاد یک کمیسیون تحقیق در پارلمان نیز به بی علاقگی ایتلاف جدید حاکم روبرو است. به باور این ایتلاف دعوت کردن شاهدان از ایالات متحدۀ امریکا و یا بریتانیا و یا هم نمایندگان سفارت خانه های که در آلمان به جاسوسی دست می زنند، به پارلمان آلمان، یک کار بیهوده است. ایتلاف جدید حاکم متشکل از احزاب دموکرات مسیحی و سوسیال دموکرات می گوید که نمایندگان پارلمان در عوض می توانند بررسی و تحقیق کنند که حکومت آلمان و ادارۀ استخبارات این کشور تا چه حدی از این مسأله آگاهی داشته اند. اما اینهم برای احزاب دموکرات مسیحی و سوسیال دموکرات دشوار و نامطلوب است، زیرا در آن صورت هم رونالد پوفالا رئیس پیشین صدرات از حزب دموکرات مسیحی و هم همتای قبلی اش فرانک والتر شتاین مایر از حزب سوسیال دموکرات باید در برابر این کمیسیون پاسخگو باشند. با آنهم کمیسیون تحقیق ایجاد می شود، زیرا حکومت آلمان نمی خواهد متهم گردد که با استفاده از اکثریتی که در پارلمان دارد، اپوزیسیون را از حقوق پارلمانی اش محروم می سازد.