پاکستان در دوراهی خطرناک منازعه یمن

سلمان آصف، روشنفکر و تحلیلگر پاکستانی در صفحه فیس بوکش نوشته است: «آیا در صورتی که هند تصمیم حمله به جمهوری اسلامی پاکستان بگیرد، عربستان سعودی سربازانش را برای کمک به این کشور می فرستد؟»

روشنفکران و جامعه مدنی پاکستان نارضایتی شان را از دخالت احتمالی پاکستان در منازعه عربستان سعودی و یمن ابراز داشته اند.

در هفته گذشته عربستان سعودی رسماً از اسلام آباد تقاضا نمود تا در جنگ علیه شورشیان شیعه یمن شرکت کند که صنعا پایتخت و چندین شهر کلیدی دیگر این کشور با اکثریت جمعیت سنی را تحت کنترول در آورده اند. ریاض و متحدان اش در خاورمیانه در 26 مارچ حملات هوایی را علیه شورشیان حوثی در یمن به راه انداخته اند و می گویند که این کار شان «دفاع از حکومت مشروع» عبد ربهُ منصور هادی رئیس جمهور یمن می باشد. ریاض ایران را متهم می سازد که از ملیشه های حوثی حمایت می کند. تهران این ادعا را با قاطعیت رد می کند.

مشرف زیدی، کارشناس سیاست خارجی در اسلام آباد به دویچه وله گفت: «پاکستان نباید در رقابت های منطقه یی بین ایران و عربستان سعودی دخالت کند.» او می افزاید: «ما نباید فراموش کنیم که ریاض و تهران منافع خود شان را دارند. بنابراین حکومت پاکستان نیز باید کاری را بکند که بهترین (ثمره) را برای پاکستان داشته باشد. این کشور باید هم با عربستان سعودی و هم با ایران مناسبات نیک را حفظ کند.»

پیوند ناگسستنی

اما گفتار ساده تر از عمل است. عربستان سعودی یکی از بزرگترین تمویل کنندگان پاکستان در جهان می باشد و رهبری ملکی و نظامی پاکستان روابط نزدیکی با پادشاهی عربستان سعودی دارند. برای پاکستان گرفتن موضع بی‌طرفانه در این منازعه کار آسانی نیست.

نخست وزیر نواز شریف در 27 مارچ در یک نشست مقامات ارشد در اسلام آباد گفت که «هرگونه تهدیدی به تمامیت ارضی عربستان سعودی واکنش قوی پاکستان بر خواهد انگیخت». در این نشست خواجه آصف وزیر دفاع، سرتاج عزیز مشاور امنیت ملی و روابط خارجی نخست وزیر، جنرال راحل شریف لوی درستیز و چیف مارشال هوایی سهیل امان شرکت داشتند.

از جانب دیگر، از سال ها به اینسو مناسبات اسلام آباد با تهران آگنده از تنش است. هر دو کشور منازعات مرزی دارند و تهران از آنچه حمایت اسلام آباد از گروه های مختلف سنی می خواند دل خوشی ندارد. این گروه ها در حملاتی در مناطق شرقی ایران دست داشته و شهروندان شیعه را در درون خاک پاکستان قتل عام می کنند.

طارق پیرزاده، دیگر کارشناس سیاست خارجی در اسلام آباد به دویچه وله گفت: «این آشکار است که مدتی می شود مناسبات بین ایران و پاکستان صمیمانه نیست. البته تصمیم حکومت پاکستان جهت اعزام سربازانش برای کمک به ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی علیه حوثی های یمن، این مناسبات را خرابتر می گرداند.»

پیرزاده می افزاید که با توجه به مناسبات نزدیک بین پاکستان و عربستان سعودی، برای پاکستان ناممکن است تقاضای عربستان سعودی را رد کند. او می گوید: «اکنون سوال در این ست که چه کمکی به عربستان سعودی می شود. آیا پاکستان کمک هوایی می کند، نیروی زمینی می فرستد و یا طور دیگری کمک می کند؟»

راهی دیگر وجود ندارد

اما پیوستن پاکستان به «عملیات توفان قاطع» هرچه باشد، تنها مسأله لوجستیکی نیست، دارای سرشت بسیار قوی سیاسی می باشد. کشمکش بین شیعه و سنی در پاکستان، با حملات گروهای اسلامگرای پیکارجو علیه گروه های اقلیت شیعه در برخی نواحی این کشور، قبلاً در حال افزایش بوده است. بسیاری از این نحله ها به شمول طالبان الهام شان را از ایدئولوژی اسلامی تندرو وهابیت در عربستان سعودی می گیرند. ناظران سیاسی می گویند که ایران نیز برخی از گرایشات شیعه را حمایت می کند و عده ای از آن ها بسیار مسلح می باشند.

بسیاری از تحلیلگران پاکستانی منشای خشونت های مذهبی در پاکستان را در جنگ های سال های 1980 افغانستان می یابند. آن ها می گویند جنرال ضیأالحق دیکتاتور نظامی اسبق پاکستان تمویل گروه های افراط گرای وهابی را در سال های 1980 به مشی سیاسی دولت تبدیل کرد و این سازمان ها را علیه شیعیان به کار گرفت تا حمایت از ایران را در پاکستان کمتر گرداند و نفوذ پاکستان را در افغانستان افزایش دهد.

عبدالستار، خبرنگار و تحلیلگر سیاسی پاکستانی می گوید که تصمیم دولت پاکستان دایر جانبداری در جنگ افغانستان، موجب تفرقه مذهبی عظیمی در کشور گردید و هرگاه این بار تصمیم بگیرد که در یک جنگ منطقه یی دیگر شکرت کند، پیامدهای آن خارج از تصور می باشد.

ستار گفت: «ما صدها مدرسه دینی مورد حمایت عربستان سعودی داریم و سامانه های پیکارجو در پاکستان معلول این حقیقت اند که ما در یک جنگ به نیابت از ریاض و سازمان استخبارات مرکزی ایالات متحد امریکا یا "سی آی ای"، علیه کمونیست های کافر در افغانستان جنگیدیم. حالا ما در تدارک شرکت در یک جنگ دیگر عربستان سعودی علیه "شیعیان کافر" در یمن استیم. تصور کنید به دلیل این کار مان چه تعداد گروه های اسلامگرای بیشتر در کشورما سر می کشند». او می افزاید: «به فراموشی سپردن اقدامات علیه طالبان و القاعده در پاکستان و شرکت این کشور در منازعه یمن به این گروه ها حیات تازه و تحرک جدیدی می بخشد.»

یک "دیوار سنی"

اما زیگفرید وولف، کارشناس انستیتوت جنوب آسیا در دانشگاه هایدلبرگ می گوید که احتمالاً پاکستان به حمایتش از عربستان سعودی و گروه های افراطی سنی به دلایل مختلف استراتژیک ادامه می دهد.

وولف به دویچه وله گفت: «برای بنیادگرایان پاکستانی، این کشور از قبل یک "دیوار سنی" علیه ایران شیعه می باشد.» او می افزاید: «سیاست مهار زدن نفوذ شیعه در منطقه پس از سقوط رژیم طالبان افغانستان در سال 2001 و به دنبال آن سرنگونی حکومت صدام حسین در عراق به طور جدی آسیب دید. این حوادث یک خلای قدرت به وجود آورد که به طور فزاینده ای توسط تهران پُر می شود. عربستان سعودی نمی خواهد که شاهد عروج ایران باشد و به هر کاری جهت تامین سلطه سنی ها ادامه می دهد.»

این کارشناس معتقد است که مناسبات بین المللی پاکستان و موقعیت منطقه یی اش روز تا روز پیچیده تر می گردد و حاکمان این کشور از این مسأله آگاه اند. وولف تاکید می کند که «احتمال نزدیک شدن ایران و ایالات متحد امریک، نزدیک شدن دوباره چین و روسیه، افزایش همکاری بین تهران و دهلی جدید و اوضاع در افغانستان علایم این تغییرات منطقه یی می باشد. دستگاه حاکم بر پاکستان از این انکشافات خشنود نیست.» او می افزاید که این قضایای جدید شاید پاکستان را وادار گرداند تا مناسبات نزدیکتری با عربستان سعودی تامین کند.