وضعیت مهاجرت در یک سال حکومت وحدت ملی

مهاجرت افغان ها پدیده تازه ای نیست. فرار از افغانستان با روی کار آمدن نظام کمونیستی و آمدن سربازان قشون سرخ شوروی سابق آغاز شد و به خاطر تداوم جنگ تا کنون ادامه یافته است. اما چرا این پدیده در این اواخر شدت گرفته است؟

فقر اقتصادی و جستجوی زندگی بهتر

با آنکه سران حکومت وحدت ملی در کمپاین های انتخاباتی وعده کرده بودند که فرصت های بیشتر کار ایجاد می کنند تا شغل های ناپایدار وغیرموثر کاهش یابد و مردم دارای کار و درآمد دراز مدت شوند؛ اما با گذشت یک سال از تشکیل حکومت وحدت ملی روز به روز بر شمار بیکاران در افغانستان افزوده شده است.

طبق آمار تخمینی در حدود چهار تا پنج میلیون بیکار و یا منتظر کار در افغانستان وجود دارد. سیف الدین سیحون، استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه کابل در این رابطه می گوید: «نگاه افغانستان معطوف به بازار و اقتصاد بازارمحور است. من معتقدم که چون دولت برنامه کار و ایجاد کار برای جوانان و بخش های مختلف اقتصادی نداشته، از این بابت یک موج فرار از این کشور جنگ زده آغاز شده است».

کم شدن سرمایه گذاری و فرار سرمایه داران از یک سو و بیرون شدن نیروهای رزمی بین المللی، کاهش قراردادی ها و بیکار شدن افرادی که در بخش ملکی و نظامی با این نیروها مصروف کار بودند نیز از سوی دیگر بر رقم بیکاران افزوده است.

دلایل روانی

به گفته روانشناسان باشندگان کشورهای عقب مانده معمولا آرزو دارند در کشورهای پیشرفته و با امکانات خوب زندگی کنند. همچنان باز گذاشتن مرزها از سوی برخی کشورهای اروپایی یکی دیگر از دلایل مهاجرت افغان ها خوانده می شود. محمد ناصر یکی از مهاجرین افغان است که به ترکیه رسیده است. او می گوید: «من بیکار بودم و اوضاع امنیتی روز به روز خرابتر می شد. ما وقتی دیدیم که اروپا مهاجر می پذیرد تصمیم به مهاجرت گرفتیم».

ناامنی و ناامیدی

با وخامت اوضاع امنیتی، افزایش حملات انتحاری و انفجارها، شدت یافتن جنگ بین نیروهای امنیتی و مخالفان و انتشار خبرها در مورد حضور داعش در افغانستان، مهاجرت تشدید شده است. احمد سعیدی، کارشناس مسایل سیاسی افغانستان در همین رابطه می گوید: «حکومت وحدت ملی نسبت به حکومت گذشته ضعیف تر است و مداخلات کشورهای خارجی و منطقه توقف نیافته است. چون کار نیست، اعتماد به فردا نیست، حکومت خوب هم نیست به این اساس مردم ناامید شده و مهاجرت می کنند».

بسیاری از پناهجویان در گفتگو با دویچه وله گفته اند که ناامنی و ناامیدی نسبت به آینده از دلایل مهاجرت آنها بوده است. نورین یکی از پناهجویان افغان است که به یونان رسیده است. او می گوید که تهدید امنیتی باعث شده که با خانواده اش افغانستان را ترک کند: «دلیل سفر ما جنگ و مشکلات است. بردارم را کشتند. سرش را برایمان آوردند. همین باعث شد که ما بترسیم و فرار کنیم. آنها ما را زیاد تهدید کردند. به خاطر همین ما تصمیم به مهاجرت گرفتیم».

وعده های میان تهی دولت

کارشناسان اکثرا اجماع نظر دارند که رهبری حکومت وحدت ملی در جریان انتخابات وعده های زیادی به مردم داده که این وعده ها میان تهی بوده است. حکومت هیچ پلان و استراتژی مشخصی برای تغییر اساسی وضعیت ندارد. به گفته آقای سعیدی هر دو سیاسمتدار به زد و بندهای داخلی خود مصروف اند.

به گزارش رسانه ها امسال شمار پناهجویان افغان که به سفر پر مخاطره به مقصد اروپا تن می دهند به طورغیرقابل تصور افزایش داشته است. با آنکه راه اروپا خطرناک است اما با آنهم اکثر پناهجویان این راه را انتخاب می کنند و می کوشند که از راه زمینی خود را به اروپا برسانند. غرق شدن در دریا، طی کردن مسیرهای طولانی و دشوارگذر با پای پیاده، خوابیدن در جنگل های نمناک و پنهان شدن در موترهاد و کشتی های باربری خطرناک هستند و تاکنون تلفات زیادی هم از میان مهاجرت به جای گذاشته اند.

دولتی بی برنامه

دولت افغانستان برنامه مشخصی برای نگه داشتن شهروندانش در کشور نداشته است. سیف الدین سیحون می گوید: «دولت افغانستان نارسایی های زیادی دارد و نتوانسته جلوی رفتن مردم را بگیرد، چون برنامه ای برای ایجاد کار ندارد. به این معنی که چه در بخش خصوصی و چه در بخش عمومی سکتورهای مختلفی را که کار ایجاد می کنند را شناسایی نکرده و برای آنها برنامه اجرایی مطرح ننموده است».

پیامد فرار نیروی جوان و تحصیلکرده

اکثر کسانی که مهاجرت می کنند جوانان هستند. اخیرا در شبکه های اجتماعی در اینترنت معلوماتی نشر شد که در شش ماه گذشته 80 هزار افغان که کثرا جوان و تحصیل کرده بوده اند این کشور را ترک کرده اند. وزارت امور مهاجران و عودت کنندگان افغانستان می گوید آمار ارائه شده ممکن است کمتر از این باشد، اما مردم به شکل توده ای مهاجرت می کنند.

کارشناسان به این باورند که با فرار نیروی جوان افغانستان در آینده نزدیک با کمبود نیروی متخصص و نیروی کار مواجه خواهد شد. احمد سعیدی می گوید: «متاسفانه نسبت به انسان های بی سواد و کم درآمد بیشتر انسان های تحصیلکرده فرار می کنند. دلیل آن است که علاقه یی ندارند که به طالب و داعش بپیوندند و چند سال به عقب برگردند؛ بنابراین مهاجرت می کنند». به گفته سعیدی فرار جوانان ضربه یی محکم بر آینده امنیتی، اقتصادی و ترقی افغانستان است.

از سوی دیگر نیروی جوان نیروی مولد یک کشور است و زمینه کار اقتصادی و فعالیت های اجتماعی را تامین و تضمین می کند. به گفته سیف الدین سیحون استاد اقتصاد دانشگاه کابل اگر افغانستان این کادر و نیرو را ازدست بدهد، برای بازسازی، توسعه اقتصادی، گذار به صنعتی شدن و همچنان مدیریت منابع با چالش و دشواری مواجه خواهد شد.