عمان، «میانجی عملگرا» میزبان نشست روند صلح افغانستان

دویچه وله: در آغاز این هفته عمان یک کنفرانس را به منظور پایان دادن به جنگ طالبان در افغانستان برگزار می کند. چه چیزی انگیزه آن شده است تا عمان خود را همچون میانجی مطرح نماید و کنفرانسی را برگزار کند؟

زونیک: عمان از هم از نگاه تاریخی و هم در زمان کنونی در بسیاری منازعات نقش میانجی را به عهده گرفته است. این مانجی گری به ویژه در ساحه کشورهای عربی بوده است، اما قسماً فراتر از آن نیز می باشد. این کشور در این اقداماتش خود را یک میانجی غیرایدئولوژیک و عملگرا شناسانده است. چنانکه در زمان جنگ سرد، مادامی که همه کشورهای خلیج متحد نزدیک غرب بودند، عمان به مثابه نخستین کشور منطقه رسماً با اتحاد شوروی مناسبات برقرار نمود. به عین ترتیب عمان از جمله نادر کشورهای جامعه عرب بود که معاهده صلح بین عرب و اسرائیل را قبول کرد و به جانبداری از عدم اخراج مصر رای داد. عمان پس از به قدرت رسیدن سلطان قابوس در سال ۱۹۷۰، از نگاه سیاست خارجی، چنین عملگرا برخورد نموده است. در حال حاضر این کشور به ویژه در یمن، در جنگ ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی علیه حوثی ها و متحدان شان، میانجی گری می کند.

دویچه وله: با این نقش میانجی گرانه عمان چه هدفی را دنبال می کند؟

زونیک: بر دوش گرفتن نقش میانجی یکی از استراتژی های کلاسیک دولت های کوچک است. این بدان جهت است که دولت های کوچک خودشان نمی توانند علیه تهدیدهای خارجی از خود دفاع کنند، بنابراین، آن ها به کمک نیاز دارند و بر متحدانی وابسته می باشند. این کار را آن ها می توانند از طریق پر کردن خلاء های کوچک در سیاست خارجی، مانند میانجی در منازعات بین المللی یا منطقه ئی پر کنند. معلوم است که آن ها در مقابل امیدوار اند که دیگران آماده باشند از آن ها حفاظت و یا دفاع کنند. بسیاری از کشورهای کوچک خلیج مانند کویت، قطر و عمان، با فراهم آوری متحدان هرچه بیشتر، امنیت خود شان را افزایش می دهند.

دویچه وله: عمان در سال های اخیر یک سیاست خارجی بسیار متکی به خود را دنبال کرده است. چنانکه با تفاوت و در بسیاری موارد به زیان عربستان سعودی طالب نزدیکی با ایران گردیده است. چه عامل سبب این سیاست شده است؟

زونیک: از برخی جهات عمان در شورای همکاری خلیج یک کشور بیرونی پنداشته می شود، زیرا عمان یک سلطنت است، نه پادشاهی یا امارت. در حالی که در سائر کشورهای این شورا در اساس قدرت را یک خانواده در اختیار دارد، در عمان قدرت به دست سلطان است. سلطان صرف یک خانواده بسیار کوچک داشته و فرزندی ندارد. پایگاه حاکمیت و همچنان نوع عملکرد قدرت متفاوت است و این مشابهت به پادشاهی ها در اردن و مراکش دارد. از جانب دیگر عمان یگانه دولت در جهان است که در آنجا فرقه اسلامی اباضیه (نه سنی، نه شیعه و شعبه ای از خوارج) مسلط است.

این بدان معنی است که باشندگان این کشور نه سنی اند و نه شیعه. این امر کمک می کند تا خود شان را از تشنجاتی با انگیزه اعتقادی بین سائر کشور اسلامی دور نگه دارند. افزون بر این عمان از سال های زیادی به اینسو ارتباطات متعددی با کشورهای آسیائی و افریقائی برقرار نمود که از زنگبار تا نیم قاره هند را در بر می گیرد. عمان به لطف این انکشاف تاریخی توجه اش را صرف به همسایگان بلافصل اش در اطراف خیلج فارس محدود نکرده بلکه کشورهای دور از منطقه را نیز در نظر داشته است.

دویچه وله: عمان یک دولت آرام و دارای ثبات سیاسی به نظر می آید. چه چیزی دلیل این آرامش داخلی می باشد؟

زونیک: تعریف اینکه یک دولت واقعاً تا کجا با ثبات است، همواره دشوار است. در واقعیت امر بیش از چندین دهه است که حاکمیت مصون بوده است و سلطان قابوس طولانی ترین حکمروای یک کشور عربی است. علاوه بر این در این کشور کدام منازعه خشونتبار وجود نداشته است. در جریان به اصطلاح بهار عربی البته در آنجا تظاهراتی وجود داشت. تظاهر کنندگان سرنگونی رژیم را نمی خواستند، بلکه طالب اصلاحات در درون نظام جا افتاده بودند. این تظاهرات قسماً سرکوب شدند و یا اینکه  قسماً صرف فرو خفتند.

دویچه وله: این ثبات آیا با شخص سلطان هم ارتباطی دارد؟

زونیک: بله، سلطان از یک مشروعیت سیاسی زیاد برخوردار است. این ناشی از دوران طولانی حاکمیت وی است که در جریان آن عمان مدرن از طریق ایجاد زیرساخت ها، از طریق وحدت بخشیدن به کشور، از طریق مبارزه علیه گرایش های جدائی طلبانه، به وجود آمد. اگرچه به طور متناقض این امر تا حدودی یک عامل بی ثباتی نیز شده می تواند، زیرا سلطان ۷۷ ساله است و کدام فرزندی ندارد. علاوه بر این او بیمار است و برای معالجه اش چندین بار به خارج و از جمله آلمان آمده است. در صورت مرگ وی، امکان دارد که جنگ قدرت به وجود آید. طبعاً قابوس تدابیری برای پیشگیری به عمل آورده است تا از چنین احتمالی جلوگیری کند. اینکه این تدابیر موفق می گردند، تا هنوز معلوم نیست. در بدترین صورت چنین به نظر می آید که ثبات بیشتر با شخص وی مرتبط است. در صورتی که وی دیگر نباشد، امکان دارد بر ثبات کشورش تاثیر بگذارد. البته حتمی نیست که چنین باشد، اما نمی توان آن را نادیده گرفت.

انا زونیک محقق سیاست و اسلام شناس است. در بنیاد " گیگا" در هامبورگ در بخش پادشاهی های خلیج تحقیق می کند.

مصاحبه کننده: کرستن کنیپ/ ر. ر.