زندگی در ترکیه دوسال پس از کودتای نافرجام

دوسال پیش، سربازان در استانبول یکی از پل های بُسفُر را اشغال کردند و در انقره پارلمان را بمباران کردند. شهروندان ترکیه در برابر کودتاگران سینه سپر کردند. تقریبا ۲۵۰ تن در جریان این کودتای نافرجام کشته شدند. حکومت ترکیه فورا جنبش اسلامی فتح الله گولن را مسئول دانست و اعلام  کرد که وضعیت اضطراری بر کشور حاکم می شود. 

اردوغان، رئیس جمهور ترکیه تلاش برای کودتا را "هدیه خداوند" خواند. یک موج بی سابقه بازداشت و اخراج شهروندان ترکیه آغاز شد. قرار است که در روز یکشنبه در پارلمان ترکیه، دفتر ریاست جمهوری و در پُل بسفر واقع در استانبول، به مناسبت دومین سالگرد این کودتای نافرجام مراسم یادبود برگزار شود.

قایق های کوچک بر روی آب های تنگه بسفر تاب می خورند. دو خانم مسن بر روی دراز چوکی در ساحل نشسته اند و چای می نوشند. آن ها به پُل بسفر می نگرند.

پل بسفر دوسال پیش در شب پانزدهم جولای یکی از صحنه های اصلی تلاش بخشی از اردوی ترکیه برای براندازی حکومت بود. تانک ها بر روی پل به حرکت درآمدند و صدای تیراندازی آن جا طنین انداخت.

یکی از این خانم ها گفت: «هربار که من به این پل نگاه می کنم، به یاد آن لحظه میافتم. ما نباید آن را فراموش کنیم. اگر ما این (واقعه) را فراموش کنیم، می تواند دوباره رخ بدهد. شب کودتا در تاریخ ما و در ذهن ما ثبت شده است. این ملت برای کشورش قربانی های زیادی داده است و ما نمی گذاریم که آدم های فریبکار این دستاوردها را از چنگ ما دربیاورند.»

او نمی گوید که منظورش از افراد فریبکار کیست. چند متر دورتر بر روی یک دراز چوکی دیگر یک مرد با شلوار کوتاه و عینک دودی نشسته است. او محل کارش را برای استفاده از وقفه نهار ترک کرده و با آسودگی خاطر سگرت دود می کند.

مشخص است که این مرد جوان نمی خواهد در ملاءعام راجع به شب کودتا سخن بگوید، اما بعد زبان به انتقاد می گشاید: «حکومت یاد شب پانزدهم جولای را زنده نگه می دارد. همه جا آثار تلاش های حکومت را می بینی. بله درست است که انسان های بسیاری کشته شدند و این کودتای نافرجام به بسیاری شوک وارد کرده است. اما حوادث پس از کودتا، واکنش به آن و پیامدهای آن...راستش را بگویم همه این ها مرا نگران می کند.»

حکومت ترکیه خیلی زود به این نتیجه رسید که فتح الله گولن، واعظ اسلامی، عامل اصلی این کودتای ناکام است. یک کمیته تحقیق پارلمانی نیز به همین نتیجه رسید. اشخاصی که مظنون به همدستی با کودتاچیان هستند و مظنونان به اعمال تروریستی از آن زمان با بی رحمی تحت تعقیب قرار می گیرند.

بیش از ۷۷ هزار تن در این ارتباط بازداشت شدند، بیش از ۱۰۰ هزارتن کارشان را از دست دادند. حدود ۱۴۰ رسانه مسدود شد.

زمانی که اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در شب کودتا از شهروندان ترکیه خواست که در برابر تانک ها سینه سپر کنند، هیچ کس فکر این پیامدها را نمی کرد. او در یک پیام تلویزیونی مردم را به آن دعوت کرده بود. هزاران تن در پیروی از این درخواست به سرک ها برآمدند و به این ترتیب در شب کودتا ورق برگشت.

دو سال بعد، اردوغان در مراسم آغاز دوره دوم ریاست جمهوری اش که دراین هفته برگزار شد، از این شهروندان تجلیل کرد و گفت: «من می خواهم از همه شهروندانی سپاسگذاری کنم که همیشه در کنار ما بوده اند و به خصوص از همه شهروندانی که دو سال پیش به تاریخ ۱۵ جولای با وجود خطرجانی آزادی و آینده شان را محافظت کرده اند.»

در شب کودتا حدود ۲۵۰ تن کشته شدند. برخی همین جا برروی پل بسفر جان شان را از دست دادند. مرد جوانی که بر روی آن درازچوکی نشسته، آن شب را خوب به یاد دارد:

«من در آن شب با همسرم در همین نزدیکی ها بودیم. ما زود به خانه برگشتیم و بعد تلویزیون را روشن کردیم. من در همین نزدیکی زندگی می کنم و پل بسفر از خانه ما قابل دید است. ما در اصل می خواستیم پس از نیمه شب سالگرد عروسی مان را جشن بگیریم. به جای آن تیراندازی شد و جت ها با فاصله بسیار پایین پرواز می کردند. هنگامی که آن ها دیوار صوتی را می شکنند، صدای گوشخراشی شنیده می شود که شبیه به صدای انفجار بمب است.»

از زمان کودتای نافرجام، وضعیت اضطراری در ترکیه حاکم است. اردوغان بلافاصله پس از آن شب کودتا، این وضعیت را اعلام  کرد و با تایید پارلمان آن را پیوسته تمدید می کند.

در هفته آینده مهلت وضعیت اضطراری به پایان می رسد و دیگر تمدید نمی شود. از شب کودتا ترکیه از بسیاری جهات تغییر کرده است. اردوغان سیستم نظام ریاستی را ایجاد کرده است. شکاف عمیقی جامعه ترکیه را به دو دسته تقسیم کرده است. وضعیت اقتصادی رو به وخامت است. نگرانی ها این باره شب کودتا را از ذهن این دو خانم مسن که بر روی درازچوکی نشسته اند، محو نکرده است.

یکی از آن ها می گوید: «حتی همین حالا که راجع به آن صحبت می کنم، موهای بدنم راست می شود. حافظه من خیلی خوب نیست. اما چیزهایی در زندگی است که آدم به همین آسانی فراموش نمی کند. الان دوباره گریه ام می گیرد...»

او روی از پل غول آسای بسفر برمی گرداند، گیلاس کوچک چای را برمی دارد و جرعه ای می نوشد. گویا می خواهد تصاویر خون آلود شب کودتا را از ذهن بزداید و به جای آن در این روز آفتابی در ساحل تنگه بسفر از چای اش لذت ببرد.

me, si (mak/jmw (rtr, afp, ape)

این تصاویر مربوط به سال ۲۰۱۶ است.