رسانه ها در افغانستان در معرض فروپاشی اقتصادی قرار دارند

یکی از شرکت کنندگان در نظرپرسی اکادمی دویچه وله در مورد رسانه های افغانستان گفت: «ما قبلا در بخش تولید برنامه، انتقاد و اظهار نظر راجع به مشکلات و نیازهای مردم، آزادی کامل داشتیم ... حالا دیگر چنین چیزهایی مانند خبرهای جدید وجود ندارد، (فقط) ستمگری، ترس، ارعاب و محدودیت.»

از ماه آگست سال ۲۰۲۱ به این طرف رسانه ها در افغانستان با سرکوب بی رحمانه مقامات طالبان مواجه اند. سازمان گزارشگران بدون مرز تأیید کرده است که از زمان به قدرت رسیدن طالبان دست کم ۵۰ خبرنگار و کارمند رسانه بازداشت شده اند. فدراسیون بین المللی خبرنگاران از قتل دست کم هفت خبرنگار درعرض سه ماه پس از روی کار آمدن طالبان خبر داد.

براساس نظرپرسی راجع به وضعیت کنونی رسانه ها در افغانستان، که توسط اکادمی دویچه وله و سازمان های همکار در افغانستان انجام شده است، در حالی که وضعیت برای خبرنگاران بسیار پرمخاطره است، بحران اقتصادی جدی نیز رسانه های افغانستان را تهدید می کند.

این نظرپرسی از طریق آنلاین در ماه فبروری سال ۲۰۲۲ انجام یافته و در آن ۱۷۵ کارمند رسانه های مختلف افغانستان به صورت ناشناس شرکت کردند. اسامی این افراد نشر نمی شود. نتایج این سروی نشان دهنده تغییرات گسترده در این بخش است. شش ماه پس از تصرف قدرت توسط طالبان، بیشتر رسانه ها در افغانستان را خطر فروپاشی تهدید می کند.

بیشتر بخوانید: امریکا از ممنوعیت پخش برنامه‌های رسانه‌های بین‌المللی توسط طالبان انتقاد کرد

رسانه های افغانستان برای بقای خود تلاش می کنند

نتایج مطالعات اکادمی دویچه وله این تصور را ایجاد می کند که خبرنگاران در افغانستان شرایط کاری خطرناکی دارند. تعداد رو به افزایشی از آن ها به خاطر وخامت وضعیت مالی از کار دست می کشند.

به گفته شرکت کنندگان در این نظرپرسی، ۸۸ درصد از نهاد های رسانه یی در کشور دچار وضعیت دشوار یا خیلی دشوار مالی اند. در حالی که فقط ۸ درصد وضعیت مالی شان را عادی یا خوب می دانند. به خاطر دشواری های مالی، تقریبا ۴۰ درصد از رسانه ها در افغانستان قادر به پرداخت معاش کارمندان شان نیستند. بیش از سه چهارم از شرکت کنندگان در این سروی فکر نمی کنند که رسانه های محل کار شان بتوانند در آینده پابرجا بمانند.

این یافته ها با گزارش های اخیر راجع به وضعیت رسانه های افغانستان مطابقت دارند. براساس یک سروی که توسط گزارشگران بدون مرز و اتحادیه خبرنگاران مستقل افغانستان نشر شده است، ۴۰ درصد از شرکت های رسانه یی در افغانستان کارشان را تعطیل کرده اند.

به گزارش فدراسیون بین المللی خبرنگاران (IFJ) و اتحادیه خبرنگاران ملی افغانستان (ANJU) از اواسط ماه آگست سال ۲۰۲۱ بیش از نیمی از ۶۲۳ شرکت رسانه یی، که قبل  از تصرف قدرت توسط طالبان در افغانستان فعال بودند، به کارشان پایان دادند.

دو سوم از شرکت کنندگان در این نظرپرسی اکادمی دویچه وله تأیید کردند که رسانه ها در افغانستان نمی توانند آزادانه گزارش نشر کنند و یا اینکه در این زمینه بسیار محدود هستند. ۸۵ درصد از آنها گفتند که بحث های عمومی در حال حاضر بسیار محدود بوده و یا این که امکان آن اصلاً میسر نیست.

به گفته اشتراک کنندگان این نظرپرسی، خبرنگاران وگزارشگران افغان مجبور اند گزارش های را نشر کنند که به نفع طالبان است و از آن ها تعریف و تمجید کنند. آنها می گویند که

گزارش های با محتوای انتقادی از حکومت پیشین را می توان بدون خطر نشر کرد. در مورد مشکلات مردم نیز می شود گزارش تهیه کرد، اما فقط در صورتی که این مشکلات به حکومت طالبان ارتباطی نداشته باشند. 

اشتراک کنندگان این نظرپرسی در پاسخ به این سوال که پس از به قدرت رسیدن طالبان چه بخش های در رسانه ها دچار بیشترین تغییرات شده اند، از مسائل سیاسی و برنامه های سرگرم کننده نام بردند. در بسیاری از رسانه ها، که هنوز به کار مشغول اند، تغییرات عمده ای در روند تهیه برنامه ها انجام شده است.

طالبان چند هفته پس از تصرف قدرت، فعالیت های رسانه ها را محدود کردند. در ماه سپتمبر سال ۲۰۲۱ نهادهای طالبان از «۱۱ مقرره برای روزنامه نگاران» خبر دادند. این مقررات مبهم را کارشناسان بسیار خطرناک می دانند، زیرا از آن ها می شود به عنوان دستاویزی برای تعقیب خبرنگاران استفاده کرد.

در  حکم دیگری که در ماه نوامبر سال ۲۰۲۱ نشر شد، طالبان نشر فلم های مغایر با «ارزش های اسلامی یا افغانی» و نشر هرگونه سریال تلویزیونی با حضور هنرپیشه های زن را ممنوع کردند. افزون بر آن، خبرنگاران زن در تلویزیون باید حجاب داشته باشند.

بیشتر بخوانید: بازداشت موقتی کارمندان طلوع نیوز و نگرانی از فشارهای طالبان بر رسانه‌ها

اخراج، عدم پرداخت معاش و یا تهدید خبرنگاران

بیش از ۷۵ درصد از شرکت کنندگان در این نظرپرسی گفتند که از ماه آگست سال ۲۰۲۱ مورد تهدید شفاهی یا فزیکی قرار گرفته اند. بر این اساس بیش از نیمی از این تهدیدات از سوی طالبان بوده است. ۵۷ درصد از شرکت کنندگان می گویند که راهی به غیر از فرار از محل زندگی شان نمی بینند.

کارمندان شرکت های رسانه یی به خاطر شرایط مخاطره آمیز کاری از نظر روانی به شدت تحت فشار اند. بیش از سه چهارم از شرکت کنندگان در این سروی گفتند که به خاطر ترس و نگرانی شدید دچار اضطراب روحی شدید اند. از عدم امنیت شغلی و مشکلات مالی به عنوان بزرگترین نگرانی ها نام برده شده است.

براین اساس معاش کارمندان در اکثر موارد کاهش یافته و یا این که اصلاً پرداخت نمی شود. حدود ۱۳ درصد از کارمندان رسانه ها که در این سروی شرکت کردند، گفتند که در حال حاضر معاش دریافت می کنند و ۶۵ درصد آنها تأیید کردند که معاش پرداخت شده برای مخارج شان کفایت نمی کند.

شش ماه پس از سقوط کابل، نیمی از شرکت کنندگان این سروی اکادمی دویچه وله شغل شان را از دست داده اند. خطر از دست دادن شغل، زنان را بیشتر تهدید می کند. سه چهارم از خبرنگاران شرکت کننده گفتند که رسانه های محل کارشان دیگر خبرنگار زن را استخدام نمی کنند.

این ارقام با داده های نشر شده توسط فدراسیون بین المللی خبرنگاران و اتحادیه خبرنگاران ملی افغانستان مطابقت دارد. بر بنیاد گزارش این سازمان ها، فقط ۴۶ درصد از بیش از ۵ هزار خبرنگار در دوران قبل از حاکمیت طالبان، به کار مشغول اند. در حالی که فقط یک چهارم از خبرنگاران زن در حال حاضر به کارشان ادامه می دهند.

کارمندان رسانه های افغانستان از رسانه های بین المللی خواستند که به کمک شان بشتابند. با افزایش عدم امنیت شغلی، بی ثباتی مالی، ارعاب، خشونت و بازداشت های خودسرانه، امنیت روانی و فزیکی خبرنگاران و خانواده های شان به خطر افتاده است.

در حالی که رسانه های بین المللی بدون شک نقش مهمی در نشر اطلاعات بدون سانسور در این وضعیت بسیار بی ثبات دارند، خبرنگاران مسلکی در افغانستان از جامعه بین المللی توسعه رسانه ها، خواهان کمک در بخش های مختلف شدند.

۴۰ درصد از شرکت کنندگان در نظرپرسی اکادمی دویچه وله گفتند که حمایت مالی از سوی جامعه بین المللی بهترین راه برای کمک به خبرنگاران است تا آن ها امکان رویارویی با چالش های کنونی را داشته باشند. یک چهارم از شرکت کنندگان بر اهمیت حمایت جامعه بین المللی تأکید کردند. 

به خصوص خبرنگاران و گزارشگران در مقایسه با مدیران شرکت های رسانه یی بیشتر خواهان دخالت جامعه بین المللی برای طرفداری از آزادی رسانه ها در افغانستان اند.

بیشتر بخوانید: طالبان نشر برنامه‌های دویچه وله از طریق رسانه‌های داخلی افغانستان را متوقف کردند

ماهیت نظرخواهی

این نظرخواهی نیمه استندرد، که در فبروری ۲۰۲۲ از طریق آنلاین انجام یافت، حاوی ۵۵ سوال بود و ۱۷۵ تن در آن شرکت کردند. ۶۵،۴ درصد شرکت کنندگان به زبان دری، ۲۳،۸ درصد به زبان پشتو و ۱۰،۷ درصد به زبان انگلیسی به سوال ها پاسخ دادند.

تنها ۷،۲ درصد از شرکت کنندگان را زنان تشکل می دادند.

بخش اعظم، یعنی ۵۱،۵ درصد اشتراک کنندگان این نظر پرسی را مدیران رسانه ها تشکیل می دادند. در جایگاه بعدی خبرنگاران با ۴۰،۸ درصد و بعد دیگران قرار داشتند.

بیشتر شرکت کنندگان این نظرپرسی (۷۸،۴ درصد) برای رسانه های کوچکتر با کمتر از ۵۰ کارمند کار می کنند.اکثریت این شرکت کنندگان (۶۹،۵ درصد) برای رادیو و فرستنده های تلویزیونی کار می کنند. اکثریت کسانی که از آنها پرسش صورت گرفت (۳۹،۷ درصد)، کارمند در رسانه های اند که به گونه خصوصی تمویل می گردند. به دنبال آن ها شرکت های رسانه یی قرار دارند که با بودجه دولتی (۹،۶ درصد) و یا از منابع بین المللی (۹ درصد) تمویل می شوند.

در جایگاه بعدی رسانه های قرار دارند که حکومت آن ها را تمویل می کند (۵،۱ درصد). در مجموع، بیشترین درآمد این رسانه ها (۶۳،۵ درصد) از بابت نشر اعلانات تجارتی بدست می آید.

اکادمی دویچه وله/ م. ا.، ص.ا