لیبیا در سایه ترور و شریعت گروه "دولت اسلامی"

فراخواندن تمام شهروندان بریتانیایی از لیبیا در آخر ماه جنوری سال روان توسط وزارت امور خارجه این کشور، به روشنی نشان می دهد که اوضاع در لیبیا تا چه حدی وخیم است.

دلیل این هشدار حمله بر هوتل کورینتیا در طرابلس در اخیر جنوری بود که در آن نه تن به شمول پنج شهروند بریتانیا کشته شدند. مسئولیت حمله مذکور در طرابلس را سازمان تروریستی "دولت اسلامی" بر دوش گرفت.

وزارت امور خارجه بریتانیا این گروه تروریستی و گروه های دیگر مانند "انصار الشریعة" را گروه های خطرناک تخمین زده و ضمن اعلامیه ای «از احتمال حملات بیشتر بر خارجی ها» سخن گفته است. براساس این اعلامیه احتمال آن می رود که شهروندان کشورهای غربی اختطاف گردند و در صورت وقوع جنگ، با آتشباری مقابل شوند و یا هم در پی حملات انفجاری و بمب تلف گردند.

مچنان وزارت امور خارجه آلمان نیز شهروندان کشورش را از سفر به لیبیا هشدار داده است. این وزارت گفته است که شهروندان آلمانی باید تا اعلام بعدی این کشور را ترک کرده و در لیبیا باقی نمانند. بر اساس این هشدار، احتمال خطر و اختطاف شهروندان کشورهای غربی در سرتاسر لیبیا وجود دارد.

ترور علیه شهروندان کشورهای عربی

همچنان شهروندان کشورهای دیگر در لیبیا نیز با خطر ترور مواجه اند؛ چنانچه در آغاز ماه جنوری کارگران مؤقتی مصری در لیبیا از مرکز کشور اختطاف گردیدند. چند روز بعد از این حادثه، چندین شهروند قبطی مصر از شهر بندری سیرت ربوده شدند و هنوز هم سرنوشت شان معلوم نیست.

ههمچنان سرنوشت دو خبرنگار تونسی، صوفیانا چورابی و نادر چیطاری نیز که در لیبیا اختطاف شده اند، هنوز روشن نیست. هر دو خبرنگار متذکره در آغاز ماه سپتمبر سال 2014 در شهر اجدابیه در لیبیا ناپدید گردیدند. در همین حال در آغاز ماه جنوری سال روان، یک صحفه انترنتی جهادگرایان خبر کشته شدن هردو خبرنگار تونسی را منتشر کرد. پس از انتشار این خبر، مردم تونس با نگرانی شدید واکنش نشان داده و در چندین شهر این کشور همایش های یادبود برگزار کردند.

اما چند روز پس از انتشار این خبر، وزارت امور خارجه تونس اعلام کرد که از محل بود و باش هر دو خبرنگار اطلاع دریافت کرده است، خبری که نشان می دهد گویا مقام های این کشور از زنده بودن آنها اطلاع دارند.

بخش هایی از لیبیا هوادار "دولت اسلامی" اند

گروه تروریستی "دولت اسلامی" با استفاده از اوضاع متشنج لیبیا و درگیری ها میان گروه های متخاصم، سعی می کند ساحه فعالیت خود را گسترش بدهد. حسنی عبیدی، کارشناس مسایل لیبیا از «مرکز مطالعات جهان عرب و حوزه مدیترانه» در ژنیو می گوید که مخصوصاً در نواحی جنوب شرق لیبیا حضور "دولت اسلامی" دیده می شود. به گفته او شماری از مناطق تحت کنترول حکومت مرکزی نیستند. عبیدی در این زمینه گفت: «افزون بر این ها بخش های از مردم طرابلس، بنغازی و شهرهای دیگر لیبیا طرفدار "دولت اسلامی" اند.»

استراتژی "دولت اسلامی": مقاومت و گسترش فعالیت

لیبیا پس از سوریه و عراق سومین کشوری محسوب می شود که گروه "دولت اسلامی" توانسته موفقیت های بزرگی داشته باشد. به گفته دانیل بیمان، تحلیلگر مسایل شرق نزدیک در دانشگاه جورج تاون، استراتژی "دولت اسلامی" با گروه های دیگر مثل القاعده تفاوت دارد. زیرا القاعده با حمایت مالی از گروه های محلی برای آنان زمینه های تدارکاتی و آموزشی را مهیا می نماید. گروه های محلی در مقابل وظیفه اجرای عملیات تروریستی را به دوش می گیرند. این عملیات ها تا حد ممکن باید در خارج اجرا شوند و به این ترتیب با چنین عملیاتی کشورهای غربی مجبور گردند تا با سران دولت های عربی مناسبات خود را قطع کنند. با آنهم اکثراً القاعده متوجه شده است که گروه های محلی علایق دیگری را دنبال می کنند و به این ترتیب استراتژی القاعده به پیشرفتی نائل نگردید.

اما "دولت اسلامی" با سازمان هایی ارتباط دارد که کمتر به کشورهای خارجی توجه داشته اند، بلکه مرکز توجه آنان کسب قدرت در کشورهای خود شان بوده است. هدف نهایی این گروه ها سقوط حکومت می باشد و اما نه توسط خارجی ها، بلکه با استفاده از استراتژی موسوم به «باقیه و تمدد» یا «بمان و فعالیت‌ها را گسترش بده». "دولت اسلامی" با این استراتژی تلاش می کند ابتدا سلول هایی را در محل تشکیل بدهد، سپس مقام های محلی را عقب براند و قلمرو خود را گسترش بدهد. این گروه با همین روش در عراق و سوریه قلمرو خود را گسترش داده اعلام "خلافت" کرد. اکنون قرار است با فعالیت گروه های جداگانه، عین همین روش در کشورهای دیگر جهان عرب نیز عملی گردد. در نهایت در نظر است که این گروه ها به مرکز وصل گردند.

مرزهای باز و جنگجویان خارجی

موقعیت جیواستراتژیک لیبیا زمینه های خوبی را برای عملی کردن این استراتژی "دولت اسلامی" مهیا می سازد. به گفته حسنی عبیدی، لیبیا از جنوب به سمت ساحل و از غرب به سمت مصر مرزهای باز دارد و جنگجویان می توانند وارد کشور شوند.

این گروه ها زمینه حضور "دولت اسلامی" را در لیبیا مهیا می سازند، چنانچه آدم ربایی های هفته های اخیر خود گویای حضور "دولت اسلامی" در لیبیا می باشد. افزون بر این "دولت اسلامی" روز تا روز اعضای «انصار الشریعه» گروه نزدیک به القاعده را به خود جلب می کند و احتمال این هم می رود که این گروه نیز کاملاً تحت رهبری دولت اسلامی درآید، شبیه جبهه النصره در سوریه.

همچنان "دولت اسلامی" یک نوع سیاست نمادین را در لیبیا عملی می کند، یعنی گزمه این گروه در داخل شهر مردم را به زندگی براساس اصول شریعت مجبور می کند. در این میان برخورد آنان در رابطه به فروش تنباکو برخورد خیلی تاثیرگذار است. حتی دکانداران حین ادای عبادات مذهبی حق معامله و فروش را ندارند. بخشی از مردم این اوامر را رعایت می کنند، به ویژه جنگجویان خارجی که برای اجرای این قوانین کمک می کنند نیز این شرایط را رعایت می نمایند.

خطر فروپاشی

به گفته حسنی عبیدی، برای جلوگیری از پیشرفت "دولت اسلامی" تنها با عملیات نظامی می توان به پیشرفت نایل شد. افزون بر این باید بر مهره های اصلی فشار وارد شود. او با اشاره به جنگویان یوگوسلاویای پیشین، پیشنهاد یک قرارداد و ائتلاف شبیه اتحاد دایتون را می کند.

بر اساس اتحاد مذکور سال 1995 کشورهای صربستان، کرواسی و بوسنیا هرزگوینا پس از سه هفته مذاکرات سیاسی به تقسیم قدرت توافق کردند. به گفته عبیدی چنین یک پیمانی همچنان می تواند به عنوان یکی از طریقه های حل اختلاف میان حریف های سیاسی در لیبیا عملی گردد و در صورتی که «آنها با هم اتحاد نکنند» کشور لیبیا فروپاشیده و دیگر وجود نخواهد داشت.