تفاهم‌نامه استخباراتی از دید کارشناسان افغان و پاکستانی

در اوایل این هفته عاصم علی بجوه سخنگوی اردوی پاکستان تایید نمود که حکومت های افغانستان و پاکستان در مورد تبادل اطلاعات بین دستگاه های استخباراتی "آی اس آی" و ریاست امنیت ملی افغانستان توافق کرده اند، اما او در مورد جزئیات این توافق چیزی نگفت.

معلوم نیست که این تفاهمنامه چه زمانی امضا شده است، اما ناظران می گویند که امضای آن درست بعد از دیدار هفته گذشته نواز شریف نخست وزیر پاکستان افغانستان صورت گرفته است که در جریان این دیدار شریف حمایتش را از افغانستان در جنگ علیه پیکارجویی اسلامی ابراز داشت.

برای سال ها حکومت افغانستان اسلام آباد را متهم می ساخت که جنگجویان طالبان را برای دامن زدن به شورشگری در افغانستان تقویت و کمک می کند. حامد کرزی رئیس جمهور پیشین افغانستان قاطعانه اردوی پاکستان و "آی اس آی" را متهم می ساخت که حملات بر نیروهای افغانستان و بین المللی را همآهنگ می کنند. این اتهام را اسلام آباد رد می کرد. اما به نظر می رسد که اشرف غنی خلف کرزی می خواهد که آغاز تازه ای داشته باشد و آماده است به پاکستان فرصتی بدهد.

اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان در ماه مارچ ضمن دیدارش از ایالات متحد امریکا گفت که اسلام آباد و کابل درگیر یک «جنگ اعلام ناشده» علیه یکدیگر اند. او تاکید نمود که این وضع نیاز به تغییر دارد.

نخستین علایم، در همکاری نظامی بین کابل و اسلام در ماه فبروری امسال هنگامی دیده شد که دو کشور همسایه اعلام کردند شش افسر نیروهای امنیتی افغانستان برای آموزش به اکادمی نظامی کاکُل در ایبت آباد می روند. آن ها برای 18 ماه در آنجا آموزش می بینند.

در شش ماه گذشته رهبران ملکی و نظامی دو کشور همسایه چندین دور مذاکرات را انجام دادند و به نظر می رسد تفاهم برای نزدیک گردانیدن "آی اس آی" و ریاست امنیت ملی افغانستان در طی این مذاکرات به وجود آمد.

محمود شاه، افسر نظامی پیشین پاکستان و تحلیلگر امور دفاعی مقیم اسلام آباد در این باره به دویچه وله گفت: «دقیقاً این گامی در جهت درست است. در صورتی که دو سازمان به اعتماد به همدیگر شروع کنند و اطلاعات شان را به طور سیستماتیک باهم شریک گردانند، هم پاکستان و هم افغانستان از آن سود خواهند برد.»

شماری از اعضای پارلمان افغانستان و حامد کرزی رئیس جمهور پیشین این کشور از امضای این تفاهمنامه استخباراتی انتقاد کرده اند. آن ها می گویند که این تفاهمنامه دست برتری به پاکستان در منطقه می دهد.

اسدالله خالد رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان این تفاهمنامه را «اقدام شرم آور» خوانده است. حامد کرزی رئیس جمهور پیشین افغانستان نیر در اعلامیه ای «نگرانی عمیق» خود را در مورد این تفاهم نامه ابراز داشته و به اشرف غنی توصیه کرده است که آن را لغو کند.

عبدالغفور لیوال، رئیس مرکز مطالعات منطقه یی در افغانستان به این نظر است که «این موافقتنامه بیانگر یک تغییر در سیاست های افغانستان است. (حکومت افغانستان) اکنون مستقیماً برای حفظ صلح و ثبات منطقه به پاکستان مراجعه می کند.»

همچنان غنی انتظار دارد تا پاکستان از نفوذ بر طالبان برای آوردن آن ها به میز مذاکره استفاده کند. اما لیوال هشدار می دهد که «هرگاه تلاش های غنی نتیجه ندهد و جنگ در افغانستان پایان نیابد، برای رئیس جمهور افغانستان پیامد سیاسی خواهد داشت.»

ظفر نواز جاسپال، یک پروفیسور سیاست و روابط بین المللی در دانشگاه قاید اعظم پاکستان به دویچه وله گفت:« ازنگاه تاریخی این نوع ابتکارات برای همکاری های استخباراتی بین پاکستان و افغانستان موثر نبوده اند. هردو حکومت می خواهند قواعد شان را در امتداد مرز مشترک اعاده کنند».

هارون میر، دیگر تحلیلگر افغانستان به این باور است که با در نظر داشت مشکلات تاریخی میان دو کشور، برای غنی مهم است که پیش از برداشتن چنین گام هایی در داخل کشور حمایت از پالیسی خود به جانب پاکستان به دست آورد.

ظفرنواز جاسپال، تحلیلگر پاکستانی در مورد نتایج این تفاهم نامه زیاد خوشبین نیست و می گوید که عوامل زیادی ممکن است به این تفاهم نامه آسیب بزنند. به گفته او، حکومت افغانستان خواستار اقدام علیه شورای کویته و شبکه حقانی است، اما به نظر می رسد که هر دو گروه تحت حمایت پاکستان اند.

جاسپال می گوید: «مساله مهم دیگر حضور سازمان استخبارات هند در افغانستان است. این درست است که کابل حضور سازمان استخبارات خارجی هند (آر ای دبلیو) در افغانستان را رد می کند، این برای پاکستان متقاعدکننده نیست.»

سرانجام تحلیلگران به این نظر اند که تا زمانی که اسلام آباد سیاست چندین ده ساله اش را در برابر افغانستان تغییر ندهد، این انکشافات کوچک به طور اساسی روابط دو کشور را تغییر نخواهد داد.