بشار اسد رئیس جمهور سوریه در آستانه سقوط؟

حکومت سوریه برای تشویق سربازان کشور در جنگ علیه اپوزیسیون وعده داده است هر سربازی که در خط اول جبهه بجنگد امتیازات بیشتری به دست می آورد.

شواهد زیادی گواه بر آن اند که نیروی نظامی رژیم اسد به تدریج به تحلیل می رود. در ماه مارچ سال روان شهر إدلب در شمالغرب کشور به دست اپوزیسیون مسلح سقوط کرد و در ماه می سازمان تروریستی "دولت اسلامی" شهر پالمیرا در مناطق مرکزی سوریه را به تصرف خود درآورد. "دولت اسلامی" در این میان بیشتر از نصف خاک سوریه را تحت کنترول خود دارد. این سازمان تروریستی همچنان همه سرحدات این کشور، به جز سرحد با لبنان، را کنترول می کند. سرحد لبنان هم در نتیجۀ کمک ملیشه های شیعه مذهب حزب الله، که از جانب ایران حمایت مالی می شوند، تا هنوز در دست رژیم دمشق باقی مانده است. به اساس گزارش خبرگزاری ها جنگجویان عراقی، افغان و ملیشه های ایرانی نیز در جانب رژیم اسد می جنگند.

نیروهای اسد علیه کی می جنگند؟

سؤال بزرگ این است که قطعات اسد در برابر چه کسی می جنگند. خبرگزاری دولتی سوریه (سانا)، اخیراً گزارش داده بود که قطعات حکومت در حومۀ حلب چندین جنگجوی "دولت اسلامی" را کشته و تجهیزات شان را تخریب کردند. اما همزمان سفارت ایالات متحدۀ امریکا در دمشق خبر کاملاً متفاوتی را به نشر رساند. این سفارت از طریق حساب رسمی تویتر خود گفت که اردوی سوریه با بمباران خود راه را برای تهاجم جنگجویان "دولت اسلامی به شهر حلب هموار کرد. کارمندان سفارت ایالات متحدۀ امریکا در دمشق به تأریخ 2 جون امسال از طریق تویتر نوشتند: "شرکای ائتلاف شاهد خراب شدن متداوم اوضاع و همچنان ناتوانی و بی میلی رژیم اسد برای مبارزه علیه دولت اسلامی اند". آنها یک روز پیش از رژیم اسد شدیداً انتقاد کردند و نوشتند: "همانگونه که ما از مدت زیادی به این طرف می گوییم، بشارالاسد از دیر وقتی مشروعیت خود را از دست داده است و هیچگاهی نمی تواند یک شریک مؤثر در مبارزه علیه ترور باشد".

اینکه ایالات متحدۀ امریکا به صورت هدفمند از تویتر استفاده می کند تا از رژیم اسد فاصله بگیرد، نشانۀ واضحی است که واشنگتن از لحاظ نظامی و اخلاقی تا چه اندازه اعتماد کمی به این رژیم دارد. سفارت ایالات متحده همچنان استفاده از بمب های بیرلی توسط اردوی اسد در مناطق تحت کنترول "دولت اسلامی" را شدیداً مورد انتقاد قرار داده و گفته است که این بمب ها نه تنها جنگجویان داعش، بلکه افراد ملکی را نیز به قتل می رسانند. دیپلومات های امریکایی افزوده اند: "واقعیت این است که خشونت از سوی رژیم اسد بهترین وسیلۀ سربازگیری برای دولت اسلامی است". امریکایی ها ظاهراً به همین دلیل خود به حملات هوایی علیه "دولت اسلامی" یا داعش می پردازند و به گفتۀ خودشان موفقیت های به دست آورده اند.

شانس ها برای عرصۀ سیاست

در چنین وضعیتی دیپلومات های کشورهای غربی فرصتی را برای مذاکرات سیاسی می بینند تا راه حلی برای معضلۀ جنگ در سوریه یافت گردد که بیشتر از چهار سال دوام یافته است. در حاشیۀ اجلاس سران گروه هفت، یا هفت کشور بزرگ صنعتی جهان، در کاخ المائو در ایالت بایرن آلمان، خبرگزاری رویترز از قول یک دیپلومات که نخواسته است نام اش ذکر شود، گفت که "اسد، پس از شکست های که اردویش متحمل شده است، هرچه بیشتر در موضع دفاعی قرار می گیرد".

در حال حاضر روشن نیست که مبارزه علیه "دولت اسلامی" در آینده چه زمانی و بر مبنای کدام ائتلافی انجام خواهد یافت. به اساس گمانه زنی روزنامۀ مشهور عربی "الحیات"، از آنجایی که رژیم اسد روز به روز ضعیف تر می شود، ایران، حامی قدرتمند این رژیم، احتمالاً به مذاکرات با ائتلاف بین المللی اسد موافقت خواهد کرد. این روزنامه همچنان نگاشته است که روسیه نیز، بادرنظرداشت ضعف اسد، از وی رو خواهد گرداند.

جهادگرایان به قدرت خواهند رسید؟

اگر رژیم اسد دیگر شریک ائتلافی در مبارزه علیه "دولت اسلامی" نباشد، در آن صورت نیروهای دیگری در جلو صحنه قرار می گیرند. اما این کدام نیروها خواهند بود؟ روزنامۀ الحیات از جبهۀ النصره سخن گفته است. این روزنامه نوشته است: "احتمالاً توافق صورت بگیرد که جبهۀ النصره دیگر یک سازمان تروریستی خوانده نشود و از این سازمان حمایت نظامی صورت بگیرد و به آن اجازه داده شود که همزمان در برابر رژیم و دولت اسلامی بجنگد". الحیات در مورد پیامدهای سیاسی همچو یک توافقی تبصره نکرده است.

اما اگر واقعاً هم چنین چیزی واقع گردد، در آن صورت پیامد های گسترده ای برای آیندۀ سوریه خواهد داشت، زیرا جهادگرایان در بدل این مأموریت شان طبعاً خواسته هایی خواهند داشت. بسیار احتمال می رود که آنها سهیم بودن در حکومت آیندۀ سوریه را مطرح کنند. در آنصورت سوریه، به جای یک دیکتاتور سکولار مانند اسد، از سوی سیاستمداران متحد القاعده اداره خواهد شد.