آیا زن به ابزار جنسی در بالیوود تبدیل شده است؟

بالیوود، بزرگترین صنعت فلم سازی دنیا، مدت کوتاهی پیش از این  100 سالگی آواز و تفریح و سرگرمی را جشن گرفت. اما تا آن جا که به زنان مربوط است، وضعیت به طور قابل توجهی فرق کرده است.

در سال های آغازین پیدایش سینمای بالیوود، هنرپیشگی شغل ناشایستی برای زنان تلقی می شد. نقش های زنان را مردان به عهده می گرفتند و به این جهت لباس زنانه به تن می کردند. صد سال بعد، از هنرپیشه های زن استقبال زیادی می شود و آن ها دیگر از نشان دادن جذابیت های شان ابایی ندارند.

منتقدان می گویند که آهنگ های بالیوود با رقص های «قبیح» مسوول پایین آوردن ارزش زنان در پرده سینما و تغییر دیدگاه مردان نسبت به زنان در جامعه می باشد. اکنون بحث ها در رسانه های کشور درباره مسوولیت های این صنعت سرگرمی در قبال مخاطبان اش داغ شده است. آن ها بالیوود را مقصر می دانند و می گویند،  با نقش هایی که به زنان هنرپیشه داده می شود، تصویر آن ها در جامعه آسیب می بیند.

مبارزه با تابوها

این تفکر در صنعت سرگرمی هند حاکم است که هرچه لباس های زنان کم و کوتاه باشد، تماشاگران بیشتری را جذب می کنند. تاران اردش، یک منتقد فلم که در ممبئی زندگی می کند، به دویچه وله گفت: «مساله همه اش بر سر این است که مخاطب آن چه را می خواهد دریافت کند». 

جدیدترین ژانر فلم های هیجان آور ایروتیک به مخاطبان هندی این شانس را می دهد که درباره مسایلی جنسی و عاشقانه گفتگو کنند، موضوعاتی که در جامعه هندوستان پیوسته تابو بوده اند.

ماهش بهات، یکی از موفق ترین کارگردانان هندی این گرایش جدید در صنعت سینما را به تحول در هند وابسته می داند. او به دویچه وله گفت: «سینما از زمان پیدایش از زنان برای جذب، اغوا، فریفتن، درخشیدن و تحریک کردن استفاده کرده است». 

بهات در سال های 1980 با فلم هایی مانند آرت، سوایام که به زنان از دیدگاه جدیدی می نگریست، شهرت کسب کرد. او گفت: «درست است که از زنان در بالیوود در نقش های عمدتا فرعی استفاده می شود، اما بالیوود دیگری نیز وجود دارد که آن ها را از این تصویر کلیشه یی خلاص کرده است».  به گفته بهات، تغییر زمانه و انتظارات در هزاره جدید، بالیوود را وادار کرده که به ساخت فلم های پرهزینه روی بیاورد.

برخورد با زنان مانند شی

قهرمانان زن بالیوود در هند پرستش می شوند و برای تجلیل از برخی حتی زیارتگاه ساخته شده است. آن ها برای هزاران زن جوان الگو می باشند.

ناندیتا داس، هنرپیشه ای غیرمتعارف است که به خاطر بازی در فلم هایی مانند آتش و زمین (1947) به شهرت دست یافته است. او به گرایش های در حال تحول در بالیوود به دیده تحقیر می نگرد: «سینمای روزمره در هند، ارزش زنان را به معنای واقعی کلمه به حد یک شی پایین آورده و از آن ها نه تنها به عنوان نماد سکس استفاده می کند، بلکه با دادن نقش های متعارف به آن ها کلیشه سازی می نماید». 

به عقیده داس، قهرمان زن در فلم های عادی بالیوود، گزینه های محدودی دارد: «او مظهر یک زن خوب، یک دختر خوب و یک مادر خوب است. او اجازه دارد که در نیمه نخست فلم، دامن های کوتاه بپوشد، اما همین که ازدواج کرد، لباس های سنتی بر تنش پوشانده می شود. عمدتا محور قصه فلم مردان هستند. زنان صرف برای تحریک و لذت احساسات، بدن و چشم ها در فلم گنجانده می شوند». 

داس به این اشاره می کند که صنعت سینمای بالیوود پدرسالارانه است و این مشکل اصلی می باشد. او به دویچه وله گفت: «مخاطبین نیز در نوع فلم هایی که ساخته می شوند، نقش دارند. اما ما که جزوی از این سینما هستیم، نمی توانیم خود را از بار مسوولیت خلاص کنیم». 

تاران آردش، منتقد فلم با این نظر موافق نیست. او معتقد است که بر شمار کارگردانانی که این گونه فلم سازی را به چالش می طلبند، افزایش می یابد. به گفته آردش آن ها فلم های سینمایی تجاری تولید می کنند که طبق سلیقه زنان است و طرز فکر آن ها را بازتاب می دهد: «این قدرت زنان است که این روزها بالیوود را حکمرانی می کند. زنان قهرمانان اصلی  فلم هایی مانند «تصویر کثیف» و «کسی جسیکا را نکشته است» هستند. زمانی مردم می گفتند که فلم های زن محور، تماشاگران را جذب نمی کند، اما پیش بینی آن ها اشتباه بود». 

شکستن غالب ها

با وجود همه انتقادها خانم داس می گوید که برخی تحولات در نقش های فلم تاثیر خوبی بر جامعه گذاشته و او نیز به نوبه خود توصیه ای برای فلم سازان دارد: «مرزها را کمی گسترش دهید... زنان را به حیث زن نشان دادن خوب است. اما بگذارید که آن ها در فلم نظر خودشان را داشته باشند، اجازه مخالفت به آن ها بدهید، بگذارید حق انتخاب داشته باشند». 

نگرانی های اخلاقی درباره بالیوود را دیگر بخش های جامعه هند نیز به زبان آورده اند. آزادی بیان هنرمندان دهه ها است که برای این کشور یک مساله جدی بوده است. بارها اتفاق افتاده که فلم هایی به دلیل اعتراض اقلیت های مذهبی ممنوع شده اند.

آقای بهات، به عنوان یک کارگردان نگران تقاضاها برای بازگشت به ارزش های سنتی است و شک دارد که این یک حرکت ترقی خواهانه باشد.