Όταν η Ρωσία έκλεισε τη στρόφιγγα του Nord Stream

Τα γεγονότα, εάν τα δει κανείς μέσα υπό το πρίσμα των εξελίξεων, δείχνουν ότι μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό, η Γερμανία και η Ευρώπη κατάφεραν, αν και με μεγάλο κόστος, να αντικαταστήσουν τις ποσότητες φυσικού αερίου που διοχετεύονταν από τον αγωγό. Αλλά πριν από έναν χρόνο η απόφαση της Μόσχας να κλείσει εντελώς τον Nord Stream 1 ισοδυναμούσε με ένα σοκ. Αρχικά το επιχείρημα που επικαλέστηκε ως αιτία της διακοπής ήταν μια τουρμπίνα που βρίσκονταν στον Καναδά για συντήρηση. Αλλά λίγο αργότερα η Ρωσία έκλεισε την στρόφιγγα εντελώς, πάλι για λόγους γενικής συντήρησης και στη συνέχεια δεν την άνοιξε, εξαιτίας μιας ύποπτης διαρροής πετρελαίου στον σταθμό συμπίεσης στην Πορτόβαγια, κοντά στα ρωσοφινλανδικά σύνορα.

Στις 31 Αυγούστου του 2022, ήταν η τελευταία φορά που πέρασε από τον αγωγό, μέσω της Βαλτικής, ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά σε ελάχιστη ποσότητα, μόλις 235.000 κιλοβατώρες, όσο η ετήσια κατανάλωση 21 νοικοκυριών στη Γερμανία. Έτσι μπήκαν οι τίτλοι τέλους του Nord Stream. Η ΕΕ κατηγόρησε την Gazprom ότι έκλεισε τον αγωγό επικαλούμενη ψευδείς προφάσεις και ότι η Ρωσία προτιμά να καίει φυσικό αέριο αντί να εκπληρώνει τις συμβατικές της υποχρεώσεις.

Άσκηση πιέσεων   

Για τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ η κατάσταση ήταν σαφής: Η Μόσχα ήθελε βασικά να εντείνει τις πιέσεις στη Γερμανία και την ΕΕ, για να χαλαρώσουν το καθεστώς κυρώσεων που επέβαλε η Δύση μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ήδη από τον Μάιο του 2022, είχε διακόψει τη ροή φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Γιαμάλ-Ευρώπης με στόχο να ανεβάσει ακόμη περισσότερο την τιμή του φυσικού αερίου λόγω έλλειψης στην αγορά. Βέβαια η τιμή είχε ήδη εκτοξευτεί από το φθινόπωρο του 2021, λόγω σταδιακής ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας και αργότερα λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Με αυτόν τον τρόπο, το Κρεμλίνο ήλπιζε ότι ο αγωγός Nord Stream 2 που έλειπαν ορισμένα διαδικαστικά για να λειτουργήσει, θα έμπαινε σε λειτουργία. Το επιχείρημα του πρόεδρου Πούτιν ήταν ότι αυτό θα έλυνε πολλά προβλήματα και κυρίως θα συνέβαλε στην πτώση της τιμής φυσικού αερίου για τους Ευρωπαίους καταναλωτές.

Αλλά η Γερμανία κατέστησε σαφές ότι δεν είναι εκβιάσιμη. Τα γεγονότα που ακολούθησαν ήταν απρόβλεπτα και μέχρι σήμερα υπό διερεύνηση. Τέλος Σεπτεμβρίου σαμποτέρ ανατίναξαν δύο αγωγούς του Nord Stream 1 και έναν του Nord Stream 2 κοντά στο νησί Μπόρνχολμ της Βαλτικής. Το περιοδικό Der Spiegel και το δεύτερο κανάλι της γερμανικής δημόσιας τηλεόραση ZDF μετά από μεγάλη έρευνα, ανέφεραν ότι τα ίχνη των σαμποτέρ οδηγούσαν στην Ουκρανία, μια χώρα που πάντα κρατούσε αντίθετη στάση σε σχέση με τους αγωγούς. Παρόλα αυτά ο πρόεδρος Ζελένκσι αρνήθηκε κάθε εμπλοκή του Κιέβου στην επίθεση.  

Τεράστιες ζημίες για τη Ρωσία

Η ζημιά για την Gazprom, που κατείχε μονοπωλιακή θέση στην προμήθεια φυσικού αερίου, είναι τεράστια. Ναι μεν η Κίνα παίρνει τώρα σημαντικά μεγαλύτερες ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου από τότε, αλλά σε χαμηλότερες τιμές. Η Ρωσία δεν έχει καταφέρει ακόμη να βρει υποκατάστατο στην ευρωπαϊκή αγορά, παρά το ότι μπορεί ακόμη να πουλά υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) στην ΕΕ. Σύμφωνα με Ρώσους αναλυτές θα μπορούσε να χαθεί εντελώς για την Gazprom ποσοστό μεταξύ 65 με 75% της παραδοσιακής αγοράς της στην ΕΕ.

Αλλά και πριν από τη διαμάχη με την χαλασμένη τουρμπίνα οι αποφάσεις του Πούτιν είχαν οδηγήσει στη συστηματική μείωση των ποσοτήτων προς εξαγωγή. Για παράδειγμα, η τελευταία φορά που η Ρωσία προμήθευσε πελάτες της με μια συνηθισμένη ποσότητα φυσικού αερίου, δηλαδή 1.755 γιγαβατώρες, ήταν την 1η Ιουνίου. Πολλοί Ευρωπαίοι πελάτες ακύρωσαν τα συμβόλαιά τους με την Gazprom μετά από την εντολή Πούτιν να πληρώνονται οι λογαριασμοί σε ρούβλια και όχι πια σε ευρώ ή δολάρια.

Υπό την πίεση αυτής της εξέλιξης και στον απόηχο των κυρώσεων μειώθηκαν πέρυσι οι ρωσικές εξαγωγές σχεδόν στο μισό  (45,5%) σε 100,9 δισεκατομμύρια κυβικά, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε η ίδια η Gazprom. Ειδικοί σε θέματα ενέργειας εκτιμούν ότι οι εξαγωγές θα μπορούσαν να μειωθούν κι άλλο φέτος κατά 50%. Οι αναλυτές αναμένουν έσοδα μόλις 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά μέσο όρο από τις μηνιαίες εξαγωγές, δηλαδή μια πτώση της τάξης του 60% σε σύγκριση με τον ετήσιο μέσο όρο. Πέρυσι, τα έσοδα για τη Ρωσία ήταν κατά διαστήματα περίπου στα 8 δισεκατομμύρια δολάρια το μήνα λόγω των υψηλών τιμών φυσικού αερίου στην αγορά. Τώρα οι τιμές έχουν επιστρέψει στα προπολεμικά επίπεδα.

Σχεδόν γεμάτες οι αποθήκες φυσικού αερίου, αλλά...

Ένα χρόνο αργότερα η κατάσταση εφοδιασμού με φυσικό αέριο στη Γερμανία έχει χαλαρώσει. "Οι ροές φυσικού αερίου προς τη Γερμανία είναι σταθερές και ισορροπημένες", δηλώνει η Ρυθμιστική Αρχή Δικτύων. Το φυσικό αέριο ρέει στη Γερμανία μέσω αγωγών κυρίως από τη Νορβηγία, το Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες. Επιπλέον, υπάρχουν μικρότερες ποσότητες μέσω τριών νέων τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου στη Βόρεια και τη Βαλτική Θάλασσα. Θα ακολουθήσουν και άλλοι. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο προέρχεται, για παράδειγμα, από τις ΗΠΑ.

Στο μεταξύ, οι τιμές χονδρικής έχουν μειωθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα πολλοί προμηθευτές να μετακυλίουν τις χαμηλότερες τιμές αγοράς στους τελικούς πελάτες. Αρκετές εβδομάδες πριν από την έναρξη της περιόδου θέρμανσης, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης στη Γερμανία είναι ήδη κατά 94% γεμάτες και η τάση είναι ανοδική. Ωστόσο, οι εμπειρογνώμονες δεν θέλουν να εφησυχάσουν διότι σε περίπτωση που ο χειμώνας είναι πολύ κρύος θα μπορούσαν να αδειάσουν γρήγορα οι δεξαμενές αποθήκευσης. „Γι' αυτό η οικονομική κατανάλωση φυσικού αερίου παραμένει σημαντική", αναφέρει η Ρυθμιστική Αρχή Δικτύων, εννοώντας ότι και τον φετινό χειμώνα οι καταναλωτές θα πρέπει να προσέχουν. Το φυσικό αέριο δεν είναι ανεξάντλητο.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου