Φρέσκια σαλάτα… στο διάστημα

Η ιταλίδα αστροναύτης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA) Σαμάνθα Κροστοφορέτι στερήθηκε όσο τίποτα άλλο κατά τη διάρκεια της πολύμηνης παραμονής της στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ISS μια τραγανή σαλάτα με πολλές φρέσκες ντομάτες. Ένα διαστημικό ταξίδι στον Άρη εκτιμάται ότι θα διαρκούσε μάλιστα σχεδόν 2,5 χρόνια. Πολύ μεγάλο διάστημα για να αντέξει κανείς χωρίς φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Αυτές οι τροφές δεν είναι μόνο νόστιμες αλλά λειτουργούν και ως φυσική ασπίδα για τον οργανισμό των αστροναυτών χάρη στις αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχουν.

Η αμερικανική διαστημική υπηρεσία NASA πειραματίζεται εδώ και αρκετό καιρό με μεθόδους καλλιέργειας στις διαστημικές αποστολές. Στο διάστημα της παρουσίας της Σαμάνθα Κριστοφορέτι στον ISS υπήρχαν εκεί δύο φυτά για σαλάτα, τα οποία φυτεύτηκαν και αναπτύχθηκαν εκεί με μια ειδική μέθοδο κάτω από κόκκινο, μπλε και πράσινο φωτισμό LED. Πριν καταναλωθεί από το πλήρωμα, το καλοκαίρι του 2015, μεταφέρθηκε για τους απαραίτητους ελέγχους καταλληλότητας στη Γη.

Το ερώτημα ποια σαλάτα ενδείκνυται για καλλιέργεια στο διάστημα επιχειρεί να απαντήσει η NASA και με τη βοήθεια εκατοντάδων μαθητών. «Δεν έχουμε τον χρόνο να δοκιμάσουμε κάθε πράσινο φυλλαράκι, κάθε φυτό», λέει ο Τρεντ Σμιθ, επικεφαλής του πρότζεκτ καλλιέργειας στο διάστημα με την επωνυμία Veggie. «Οι μαθητές μας βοηθούν πολύ», τονίζει ο ίδιος. Τα 115 σχολεία της πολιτείας της Φλόριντα έχουν εξοπλιστεί με είδη σαλάτας παρόμοια με αυτά που καλλιεργούνται στο πλαίσιο του προγράμματος Veggie. Η καλλιέργειά τους στα σχολεία γίνεται, όπως και στο διάστημα, με χρήση ίδιου φωτισμού και παρόμοιου μείγματος λιπασμάτων.

Ασφαλή συμπεράσματα μόνο με επιτόπιες έρευνες

Η NASA πειραματίζεται μάλιστα και με μεθόδους καλλιέργειας λαχανικών κατάλληλες για τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στον Άρη. Εξάλλου, ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα το είπε ξεκάθαρα: «Έχουμε σαφή στόχο, που είναι απαραίτητος για το επόμενο κεφάλαιο της αμερικανικής εξερεύνησης του διαστήματος: μέχρι το 2030 περίπου θέλουμε να στείλουμε ανθρώπους στον Άρη και να τους φέρουμε υγιείς πίσω, με όραμα να τους αφήσουμε κάποτε εκεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα», έγραψε πρόσφατα ο «πλανητάρχης» σε στήλη του στο αμερικανικό δημοσιογραφικό δίκτυο CNN.

Στην πρόσφατη κινηματογραφική ταινία The Martian (Η Διάσωση), με πρωταγωνιστή τον αμερικανό ηθοποιό Ματ Ντέιμον, ο αστροναύτης Τομ Γουάτνεϊ έχει εγκλωβιστεί στον Άρη και πρέπει να βρει τρόπο επιβίωσης προσμένοντας την ημέρα της διάσωσής του. Τότε έχει μια απλή και ταυτόχρονα μεγαλοφυή ιδέα: φυτεύει πατάτες σε ένα μείγμα χώματος από τον πλανήτη Άρη, χώματος που είχε μεταφέρει από τη Γη και χρησιμοποιεί ως λίπασμα τα περιττώματά του. Ένα σενάριο που φαντάζει εύκολα υλοποιήσιμο όταν πρόκειται για έναν και μόνο άνθρωπο, ωστόσο μοιάζει εξαιρετικά δύσκολο λόγω της έλλειψης καλλιεργήσιμου χώματος. «Το χώμα περιέχει οργανικές ουσίες. Με αυτές αναπτύσσονται φυτά, έντομα και σκουλήκια. Όμως στον Άρη δεν υπάρχει χώμα», επισημαίνει ο Ραλφ Φρίτσε, επικεφαλής ενός πρότζεκτ παραγωγής τροφίμων στο Kennedy Space Center. Όπως διευκρινίζει ο ίδιος, η επιφάνεια του Άρη καλύπτεται από ρηγόλιθο, ένα τοξικό υλικό, καθώς θεωρείται ότι περιέχει πολλά βαρέα μέταλλα χωρίς οργανικές ουσίες.

Προκειμένου να προσομοιώσουν το έδαφος του Άρη επιστήμονες της NASA πειραματίζονται τώρα με ηφαιστειακή άμμο από τη Χαβάη, η οποία θεωρείται ό,τι πιο κοντινό στη σκόνη και τα πετρώματα του «κόκκινου πλανήτη». Φύτεψαν λαχανικά σε κανονικό χώμα, σε χώμα που προσομοιάζει αυτό του πλανήτη Άρη και σε χώμα παρόμοιο του Άρη με προσθήκη θρεπτικών ουσιών. Το αποτέλεσμα; Η «εξωγήινη» σαλάτα έχει παρόμοια γεύση με την κανονική αλλά μικρότερες ρίζες, ενώ και οι σπόροι της αναπτύσσονται πιο αργά. Πάντως η καθοριστική ερώτηση δεν μπορεί να απαντηθεί με τα εργαστηριακά πειράματα. Για να διαπιστωθεί με ασφάλεια αν τα φυτά στην ατμόσφαιρα του Άρη θα απορροφούσαν περισσότερες τοξίνες και βαρέα μέταλλα θα πρέπει, σύμφωνα με τους επιστήμονες, να γίνουν επιτόπιες έρευνες στον Άρη, όταν αυτό θα είναι εφικτό στο μέλλον.

Ρίτσαρντ Κόνορ / Άρης Καλτιριμτζής