Υπερδνειστερία: Ο επόμενος πόλεμος της Ρωσίας;

Από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 η Ρωσία διεξάγει πολέμους εναντίον των γειτόνων της – ή τουλάχιστον τους προκαλεί. Η Μόσχα ξεκίνησε τον πρώτο πόλεμο μόλις δύο μήνες μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης: στις αρχές Μαρτίου του 1992 στη μικρή Μολδαβία, που βρίσκεται μεταξύ Ουκρανίας και Βορειοανατολικής Ρουμανίας. Πρόκειται για μία περιοχή που, μέχρι την προσάρτησή της την εποχή των τσάρων και αργότερα επί Στάλιν, ανήκε στο πριγκιπάτο της Μολδαβίας. Η δε πλειοψηφία των κατοίκων είναι ρουμανόφωνοι Μολδαβοί. 

Σε ένα μέρος της Μολδαβίας, την Υπερδνειστερία, μία λωρίδα γης στην αριστερή όχθη του Δνείστερου, ρωσόφιλοι αυτονομιστές ανακήρυξαν ήδη από το 1990 την αυτονομία τους δημιουργώντας ένα κράτος χωρίς διεθνή αναγνώριση, με πρόσχημα να προστατεύσουν στην περιοχή τους Ρώσους και τη ρωσική γλώσσα. Αν και οι αιματηρές εχθροπραξίες που έλαβαν χώρα στις αρχές του 1992 έληξαν μετά από λίγους μήνες, στην Υπερδνειστερία έχουν εγκατασταθεί έκτοτε ρωσικά στρατεύματα – παρ' ότι το Κρεμλίνο υπέγραψε συμφωνία βάσει της οποίας δεσμεύτηκε να τα αποσύρει.

Η Υπερδνειστερία μοιάζει με ένα γιγάντιο σοβιετικό μουσείο – σε πολλά σημεία της περιοχής υπάρχουν μνημεία του Λένιν, κόκκινες σημαίες και το σύμβολο του σφυροδρέπανου. Στην πραγματικότητα η λωρίδα γης είναι όμως ένας τεράστιος χώρος εταιρικών εγκαταστάσεων και αποθήκη όπλων μίας μικρής ομάδας πρώην αξιωματούχων της KGB, οι οποίοι εργάζονται τώρα για τη ρωσική στρατιωτική μυστική υπηρεσία GRU. Μέσω της Sheriff, μίας εταιρείας που διαχειρίζεται πολλές τοπικές επιχειρήσεις, αυτοί δραστηριοποιούνται στο λαθρεμπόριο, ξεπλένουν χρήματα και ουσιαστικά ελέγχουν το σύνολο της τοπικής οικονομίας.

Ο «πρόεδρος» της Υπερδνειστερίας μιλά για «γενοκτονία»

Κάθε φορά που απειλείται η επιχειρηματικότητα, το ανίσχυρο κοινοβούλιο, το Ανώτατο Σοβιέτ της Υπερδνειστερίας και άλλες συλλογικότητες στρέφονται στη βοήθεια της Μόσχας, ζητώντας προστασία ή ακόμη και την προσχώρηση στη Ρωσία. Με αυτόν τον τρόπο ο κίνδυνος να ξεσπάσει πόλεμος επανέρχεται ξανά και ξανά.

Το ίδιο συνέβη και τώρα: την Τετάρτη (28 Φεβρουαρίου) ένα «Συμβούλιο Βουλευτών  Όλων των Επιπέδων» ζήτησε με ψήφισμα από τη Ρωσία να προστατεύσει την περιοχή από την «ολοένα και μεγαλύτερη πίεση» που δέχεται και τον «οικονομικό πόλεμο της Μολδαβίας». Ο «πρόεδρος» της Υπερδνειστερίας, Βαντίμ Κρασνοσέλσκι, πρώην υπεύθυνος ασφαλείας στη Sheriff, κατηγόρησε το Κισινάου πως διαπράττει «γενοκτονία» εναντίον των κατοίκων της Υπερδνειστερίας.

Στόχος ο έλεγχος στην Υπερδνειστερία

Το ψήφισμα αυτό μάλιστα ήρθε και σε μία πολύ συγκεκριμένη χρονική στιγμή – μία ημέρα πριν την ομιλία του Πούτιν προς το ρωσικό έθνος. Υπήρξαν πολλές εικασίες σχετικά με το κατά πόσο ο Πούτιν θα προανήγγελλε μία οποιουδήποτε είδους στρατιωτική εμπλοκή στη Μολδαβία ή την προσάρτηση της Υπερδνειστερίας. Όμως ο Ρώσος πρόεδρος δεν αναφέρθηκε ονομαστικά στη Μολδαβία κατά την ομιλία του την Πέμπτη (29 Φεβρουαρίου).

Οι πολιτικοί και τα μέσα ενημέρωσης της Μολδαβίας είχαν σχολιάσει το ψήφισμα της Υπερδνειστερίας ως έναν «παραπλανητικό ελιγμό», μία «προπαγανδιστική μπλόφα», την οποία δεν πρέπει κανείς να πάρει πολύ στα σοβαρά. Το ψήφισμα ήρθε περισσότερο ως αντίδραση της περιοχής στο γεγονός ότι από την 1η Ιανουαρίου 2024 οι εταιρείες της Υπερδνειστερίας πρέπει να καταβάλλουν τελωνειακούς δασμούς κατά την εξαγωγή αγαθών στη Μολδαβία. Η αλλαγή αυτή ήταν ένα από τα μέτρα που λαμβάνει το Κισινάου προκειμένου να αυξήσει τον έλεγχο που ασκεί στην περιοχή.

Κλειστά τα σύνορα Ουκρανίας-Υπερδνειστερίας

Κατά τις προηγούμενες τρεις δεκαετίες η Υπερδνειστερία ήταν μία περιοχή ανεξέλεγκτου παράνομου εμπορίου, λαθρεμπορίου και ξεπλύματος χρήματος μεταξύ της ουκρανικής και της μολδαβικής επικράτειας. Απ’ όταν ανέλαβε τα καθήκοντά της το 2020 η φιλοδυτική πρόεδρος της Μολδαβίας Μάγια Σάντου, η οποία έγινε γνωστή ως ακτιβίστρια υπέρ των δικαιωμάτων των πολιτών και κατά της διαφθοράς, επιδιώκει να θέσει τέλος στις παράνομες δραστηριότητες με την Υπερδνειστερία.

Και παραδόξως η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τη βοήθησε στην υλοποίηση του έργου της, καθώς οι ουκρανικές αρχές έκλεισαν τα σύνορα με την Υπερδνειστερία από την αρχή του πολέμου, προκειμένου να εμποδίσουν ενδεχόμενες επιθέσεις Ρώσων στρατιωτών στη συνοριακή ουκρανική περιοχή και την Οδησσό, που βρίσκεται σε απόσταση μόλις 70 χιλιομέτρων. Έτσι ο ρόλος της Υπερδνειστερίας ως κόμβου λαθρεμπορίου και ξεπλύματος χρήματος περιορίστηκε.

«Ένδειξη κατάρρευσης»

Ο Όλεγκ Σερέμπριαν, ο Μολδαβός αναπληρωτής πρωθυπουργός και αρμόδιος υπουργός για την επανένταξη της Υπερδνειστερίας, φάνηκε αισιόδοξος μετά την ομιλία του Πούτιν τονίζοντας πως η Ρωσία ελέγχει ολοένα και λιγότερο την αυτονομημένη περιοχή, καθώς και ότι στην Τιρασπόλ, την de facto πρωτεύουσα της Υπερδνειστερίας, «υπάρχουν αρκετά κέντρα εξουσίας, γεγονός που αποτελεί ένδειξη αδυναμίας και προάγγελο μίας κατάρρευσης». Όσο για το ψήφισμα των πολιτικών της περιοχής, ο Σερέμπριαν το χαρακτήρισε ως «μία επιχείρηση συγκάλυψης των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το αυτονομιστικό καθεστώς».

«Οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες στην Υπερδνειστερία είναι άσχημες», δήλωσε ο Μολδαβός πολιτικός, «και ο τοπικός πληθυσμός ζητά εξηγήσεις. Η εξήγηση λοιπόν που δίνεται είναι ότι μητέρα όλων των κακών είναι το Κισινάου και οι νέοι δασμοί και πως αυτά ευθύνονται για το ότι τα πράγματα στην περιοχή δεν πάνε καλά. Στην πραγματικότητα όμως η κατάσταση στην Υπερδνειστερία είναι άσχημη εδώ και καιρό».

Προπαγάνδα και παραπληροφόρηση

Επί του παρόντος η Ρωσία δεν έχει άμεση πρόσβαση στη Μολδαβία και ως εκ τούτου δεν έχει ούτε και τη δυνατότητα να επιτεθεί στη χώρα. Την ίδια στιγμή όμως η Μόσχα διαθέτει στην Υπερδνειστερία 1.500 με 2.000 στρατιώτες, ενώ υπάρχουν και οι ένοπλες δυνάμεις της ίδιας της Υπερδνειστερίας. Και αυτές οι δυνάμεις μαζί ξεπερνούν πιθανότατα τις δυνατότητες του μικρού και ανεπαρκώς εξοπλισμένου μολδαβικού στρατού που έχει μόλις 5.000 στρατιώτες. Επιπλέον, στα βόρεια της Υπερδνειστερίας υπάρχει και η μεγαλύτερη αποθήκη όπλων της Ευρώπης, όπου βρίσκονται περισσότεροι από 20.000 τόνοι όπλων και πυρομαχικών από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης. Εάν επομένως η Ρωσία καταφέρει να φτάσει στη  περιοχή της Οδησσού, θα μπορούσε τότε να ξεκινήσει και μία εισβολή στη Μολδαβία.

Για τη Ρωσία η Μολδαβία είναι από πολιτικής άποψης χαμένη υπόθεση όσο και η Ουκρανία. Τον Δεκέμβριο η Ε.Ε. αποφάσισε να ξεκινήσει με τη Μολδαβία ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Οι περισσότεροι Μολδαβοί είναι φιλοευρωπαίοι, πολλοί έχουν και τη ρουμανική υπηκοότητα και λόγω αυτής ευρωπαϊκά διαβατήρια, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες Μολδαβοί εργάζονται ήδη σε κράτη της Ε.Ε.

Πάντως η Ρωσία δεν έχει εγκαταλείψει τα σχέδια εισβολής στη Μολδαβία, την οποία και ενδέχεται να επιχειρήσει υπό τις κατάλληλες συνθήκες. Αυτό αποδεικνύεται και από τον υβριδικό πόλεμο της Μόσχας εναντίον της χώρας: στη Μολδαβία υπάρχουν φιλορωσικά κόμματα, τα οποία χρηματοδοτούνται μεταξύ άλλων και από τον φιλορώσο ολιγάρχη Ίλαν Σορ και διεξάγουν εκστρατεία εναντίον της προέδρου Σάντου και της φιλοδυτικής κυβέρνησης του πρωθυπουργού Ντορίν Ρετσεάν. Ταυτοχρόνως η φιλορωσική προπαγάνδα και η παραπληροφόρηση είναι ιδιαίτερα έντονες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το φθινόπωρο του 2024 πρόκειται να διεξαχθούν προεδρικές εκλογές, όπως και ένα δημοψήφισμα σχετικά με την είσοδο της χώρας στην Ε.Ε. Και όπως προειδοποίησε προσφάτως η Μολδαβή υπουργός Εξωτερικών Μιχάι Ποπσόι, «ενόψει των εκλογών αυτών παρατηρούνται απόπειρες αποσταθεροποίησης της χώρας».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς