Το τέλος της συμφωνίας των σιτηρών και οι επιπτώσεις

Λίγες ώρες πριν από την εκπνοή της συμφωνίας για την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών μέσω των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας, η Ρωσία ανακοίνωσε σήμερα ότι αποχωρεί de facto από τη συμφωνία. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε στη Μόσχα ότι η Ρωσία θα επιστρέψει άμεσα στη συμφωνία, όταν αρχίσουν να εφαρμόζονται οι δεσμεύσεις έναντι της Μόσχας. Πρόσφατα ο ρώσος προέδρος Βλαντίμιρ Πούτιν είχε εκφράσει δυσαρέσκεια για τις δυσκολίες διάθεσης ρωσικών σιτηρών στην παγκόσμια αγορά, την ώρα που η χώρα του δίνει πράσινο φως για απρόσκοπτες εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών μέσω Μαύρης Θάλασσας.

Η ανάγκη για μια διεθνή συμφωνία προέκυψε λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, της ρωσικής κατοχής ουκρανικών λιμανιών στην Αζοφική Θάλασσα, αλλά και του αποκλεισμού των λιμανιών της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα. Κατά συνέπεια η Ουκρανία, ένας από τους κορυφαίους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων παγκοσμίως, δεν είχε πια τη δυνατότητα εξαγωγής των προϊόντων της στο εξωτερικό δια θαλάσσης. Ως αποτέλεσμα οι τιμές τροφίμων εκτοξεύθηκαν παγκοσμίως, πλήττοντας πρωτίστως τις φτωχότερες χώρες.

Για να «ξεπαγώσει» τη συμφωνία η Ρωσία θέτει πέντε όρους, ένας από αυτούς αφορά τη λειτουργία του αγωγού εξαγωγής αμμωνίας Τολιάτι-Οδησσού. Ο αγωγός σταμάτησε να λειτουργεί λίγο μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, λόγω έκρηξης στον αγωγό στην περιοχή του Χάρκοβου. Η Μόσχα κατηγόρησε τότε το Κίεβο για δολιοφθορά. Οι υπόλοιπες ρωσικές αξιώσεις αφορούν τις κυρώσεις της Δύσης που επιβλήθηκαν λόγω του πολέμου και κυρίως την συμφωνία μεταξύ Ρωσίας-ΟΗΕ για την εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών.

Η Ρωσία είχε αναστείλει τη συμφωνία για λίγο το φθινόπωρο

Σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, ζητούμενο για τη Μόσχα είναι η επανασύνδεση της αγροτικής τράπεζας Rosselchosbank με το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT, η επανέναρξη της χορήγησης ανταλλακτικών και εξοπλισμού, η υλικοτεχνική υποστήριξη μεταφορών, καθώς και η αποδέσμευση των "παγωμένων" περιουσιακών στοιχείων των ρωσικών εταιρειών.

Η συμφωνία για τα ουκρανικά σιτηρά επέτρεψε στην Ουκρανία να συνεχίσει να εξάγει γεωργικά προϊόντα μέσω θαλάσσης. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, η Ουκρανία εξήγαγε στο πλαίσιο της συμφωνίας 32,8 εκατομμύρια τόνους σιτηρών και ελαιούχων σπόρων, κυρίως αραβόσιτου και σιταριού. Πρόκειται για περισσότερο από το 50% των συνολικών εξαγωγών γεωργικών προϊόντων της περασμένης περιόδου, που έφθασαν τα 58 εκατομμύρια τόνους.

Η Ρωσία είχε ήδη αναστείλει τη συμφωνία για τα σιτηρά για αρκετές ημέρες στα τέλη του φθινοπώρου του 2022, κατηγορώντας την Ουκρανία ότι χρησιμοποιεί τον θαλάσσιο διάδρομο μεταφοράς του σιταριού για στρατιωτικές επιχειρήσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών κατά της προσαρτηθείσας χερσονήσου της Κριμαίας. Η συμφωνία άρχισε να εφαρμόζεται και πάλι από την Ρωσία όταν η Μόσχα φέρεται να έλαβε διαβεβαιώσεις από το Κίεβο ότι δεν θα γίνονταν ξανά τέτοιου είδους επιθέσεις.

Η Ρωσία έχει την πολυτέλεια να αποχωρήσει....

Από την πλευρά της η Ουκρανία κατηγορεί τη Ρωσία ότι καθυστερεί σκόπιμα τις διαδικασίες ελέγχου των σιτηρών στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης, με αποτέλεσμα να έχουν μειωθεί σημαντικά οι ροές σιτηρών μέσω των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας. Ουκρανοί παρατηρητές πιστεύουν ότι η Ρωσία έχει τη δεδομένη χρονική στιγμή την δυνατότητα αποχώρησης από τη συμφωνία επειδή ολοκληρώνεται σύντομα η κατασκευή του δικού της αγωγού αμμωνίας προς το λιμάνι του Ταμάν, στη ρωσική πλευρά των στενών του Κερτς, μεταξύ της Αζοφικής και της Μαύρης Θάλασσας, ενώ παράλληλα δημιουργεί νέες οδούς εξαγωγών των σιτηρών της, μεταξύ άλλων και μέσω του Ιράν.

Στη νέα σεζόν οι εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών θα μπορούσαν να φτάσουν σε πάνω από 40 εκατομμύρια τόνους, ενώ ορισμένες εκτιμήσεις είναι ακόμη πιο αισιόδοξες. Και αυτό χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ποσότητες σιτηρών που απέμειναν από την τελευταία συγκομιδή, τις οποίες η Ουκρανία δεν έχει ακόμη καταφέρει να εξαγάγει. Ένας από τους λόγους είναι οι περιορισμοί στις εισαγωγές ουκρανικών σιτηρών από πέντε χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων της Ουγγαρίας και της Πολωνίας. Οι αγρότες στις εν λόγω χώρες διαμαρτύρονται για την πτώση τιμών των προϊόντων τους λόγω των φθηνότερων ουκρανικών σιτηρών. Το πάγωμα της συμφωνίας σιτηρών αποτελεί σημαντικό πλήγμα στην ουκρανική οικονομία και ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση τιμών στην παγκόσμια αγορά, η οποία θα πλήξει πρώτα τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη.

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος