Το Μακεδονικό στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Η αίθουσα «Γιώργος Ιωάννου» στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης ήταν γεμάτη, παρά το προχωρημένο της ώρας. Η παρουσίαση των τριών βιβλίων του δημοσιογράφου Σταύρου Τζίμα για τα Βαλκάνια, από τις εκδόσεις «Επίκεντρο», συνέπεσε με τη νέα ένταση Αθήνας-Σκοπίων για το όνομα της Βόρειας Μακεδονίας. Quo vadis στα Βαλκάνια; Ποιες είναι οι φωτιές που σιγοκαίνε, που προκαλούν κίνδυνο πισωγυρίσματος στις σχέσεις Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας;

Οι κίνδυνοι ανάφλεξης

Ο Σταύρος Τζίμας καταγράφει στα τρία του βιβλία τις ελληνοαλβανικές σχέσεις την ταραχώδη περίοδο της δεκαετίας του '90, την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας και τις κρυφές πτυχές του μακεδονικού ζητήματος μέχρι την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών. Μέσα από τη διεισδυτική ματιά του ρεπόρτερ στο πεδίο φωτίζει άγνωστα γεγονότα, δίνοντας μία πολύπλευρη εικόνα. «Ακολουθώ την αρχή: Εμείς οι δημοσιογράφοι, γράφουμε αυτά που ξέρουμε. Αυτά που είδα, άκουσα, και αυτά που μου είπαν. Δεν γράφω εγκεφαλικά», επισημαίνει μιλώντας στην Deutsche Welle o Σταύρος Τζίμας.

Η επικράτηση του εθνικιστικού κόμματος VMRO-DPMNE στη Βόρεια Μακεδονία και η επιμονή του να γειώσει στην πράξη τη Συμφωνία των Πρεσπών δημιουργεί έντονο προβληματισμό. «Επισήμως, δεν αλλάζει τίποτα. Είναι διεθνής συνθήκη που κατισχύει των νόμων των δύο χωρών. Θα αρχίσει όμως μία διελκυστίνδα για το όνομα, καθυστερήσεις επί των επιμέρους συμφωνιών κι ένα επικίνδυνο γαϊτανάκι σε μία τροχιά εσωστρέφειας», τονίζει ο Τζίμας. Πώς συμβαίνει όλη αυτή η αμφισβήτηση των συμπεφωνημένων; Ποιος έχει συμφέρον από όλο αυτό; «Όλοι δείχνουν τη Ρωσία. Αντιτάχθηκε στη Συμφωνία των Πρεσπών, παραμένει παίκτης στην περιοχή και θα είχε συμφέρον από μία αναταραχή, προσθέτοντας κι έναν πόλο στο ουκρανικό», λέει ο Έλληνας δημοσιογράφος. Η συνεργασία του VMRO με τα αλβανικά κόμματα που επηρεάζονται από τον ριζοσπάστη εθνικιστή Άλμπιν Κούρτι στο Κόσοβο ανησυχεί τον δημοσιογράφο, που φοβάται ρήγμα ανάμεσα στους Αλβανούς. Ακόμα, η ρητορική μη αναγνώρισης της Συμφωνίας των Πρεσπών σε συνδυασμό με την άρνηση της υπογραφής των συνταγματικών τροποποιήσεων προκειμένου να συμπεριληφθεί σε αυτό η βουλγαρική μειονότητα που ζει στη χώρα, πυροδοτούν εντάσεις στις ακροδεξιές παρυφές και των δύο χωρών. «Φοβάμαι την αναζωπύρωση των εθνικισμών στην περιοχή, την ώρα που όλοι οι Βαλκάνιοι παρά τη φτώχεια τους αγοράζουν όπλα. Ένα πιθανό βαλκανικό ντόμινο θα προκαλέσει αλλαγή των πόλων ισχύος της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Αλβανίας», προσθέτει προβληματισμένος ο κ. Τζίμας.

Η Συμφωνία των Πρεσπών κι ο ευρωπαϊκός δρόμος

Πόσο καλή ήταν η Συμφωνία των Πρεσπών; «Μία συμφωνία είναι καλύτερη από την απουσία συμφωνίας. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων θα δώσεις και θα πάρεις. Μόνο στη Συνθήκη των Βερσαλιών δεν συνέβη αυτό», λέει ο κ. Τζίμας σχολιάζοντας ότι τα επιμέρους ζητήματα είναι διατυπωμένα με τέτοιον τρόπο που ερμηνεύονται όπως η κάθε πλευρά επιθυμεί. «Δε ξέρω αν είναι win-win, πάντως σταθεροποίησε τις σχέσεις των δύο χωρών. Σίγουρα θα μπορούσε να είναι καλύτερη. Δεν έχω αυταπάτες, καμία συμφωνία δεν εφαρμόζεται από την επόμενη ημέρα. Στα Βαλκάνια χύθηκε πολύ αίμα και τα πηγάδια της καχυποψίας αναβλύζουν ακόμη», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Τζίμας.

«Μας πήρε πολλά χρόνια να ξεριζώσουμε τον εθνικισμό και τον λαϊκισμό στα Βαλκάνια, και πολλές εθνοτικές συγκρούσεις. Τη στιγμή που άρχισε να σταθεροποιείται η ευρωπαϊκή προσέγγιση στην περιοχή, θα ήταν κολοσσιαίο λάθος να εκθέσουμε την περιοχή σε ανατρεπτικές δυνάμεις. Ας μην στραβώσουν τα πράγματα τώρα», σχολίασε στην παρουσίαση o Έλληνας αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς, επικρίνοντας την πρόσφατη ρητορική των Σκοπίων κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών και τονίζοντας στο σχόλιό του την ομόθυμη αντίδραση από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα συνεχίσει να είναι απέναντι σε τέτοιες τακτικές.

Οι κοινωνίες των δύο χωρών θα δώσουν την τελική απάντηση

«Εκτός από την ιστορία των από πάνω, υπάρχει και η ιστορία των από κάτω, που πρέπει να μας κάνει τουλάχιστον συγκρατημένα αισιόδοξους. Δεν κατοικούν διάφοροι κακοί ήρωες στα Βαλκάνια. Έχουμε κοινή πολιτισμική κληρονομιά, που δημιουργεί ένα από τα κάτω ανάχωμα στην προσπάθεια να αναζωπυρωθούν τα εθνικά πάθη», επεσήμανε στην παρουσίαση ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος από τις εκδόσεις «Επίκεντρο». Στην πρόσφατη έρευνα του αμερικανικού ινστιτούτου International Republican Institute (IRI), η Ελλάδα δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των πέντε χωρών που οι κάτοικοι της Βόρειας Μακεδονίας αισθάνονται ως απειλή για αυτούς, εν αντιθέσει με Βουλγαρία και Αλβανία. «Μα είναι όλοι εδώ. Τα Σαββατοκύριακα κατεβαίνουν όλοι στην Ελλάδα. Οι εκλογές έγιναν Τετάρτη γιατί τα Σαββατοκύριακα ο κόσμος λείπει στην Ελλάδα», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Τζίμας, συνεχίζοντας: «Δημιουργείται με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη και τη Βόρεια Ελλάδα που ασκούν μία αέναη βαρυτική έλξη στις κοινωνίες των Βαλκανίων προς τις ακτές του Βορείου Αιγαίου, μία γλυκιά μίξη πολιτισμού και ανθρωπίνων σχέσεων που είναι δύσκολο να ανακοπεί. Υπάρχει μία άλλη όσμωση πλέον, όσο κι αν κάποιοι αντιδρούν». Για τον ίδιο, το όνειρο του κάθε Δυτικοβαλκάνιου είναι να γίνει Ευρωπαίος πολίτης. «Υπάρχει μία στροφή και προσήλωση στον δυτικό τρόπο ζωής για τους κατοίκους της Βόρειας Μακεδονίας. Η ένταξη στην ΕΕ σημαίνει πάρα πολλά για τους πολίτες, η ένταξη στο ΝΑΤΟ όχι τόσο. Χρειάζονται κάποιες κινήσεις ενθάρρυνσης».