Το μέλλον της ανακύκλωσης

«Κυκλική οικονομία» αποκαλείται ο νέος στόχος. Μετά από τρία χρόνια διαπραγμάτευσης το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε, την Τετάρτη, το νέο νομοθετικό πακέτο με προοπτική να αχρηστευθούν οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμάτων (ΧΥΤΑ) και να αυξηθεί στο 55% το ποσοστό ανακύκλωσης για τα αστικά απόβλητα μέχρι το 2025. Στην πραγματικότητα ο νομοθέτης θέλει να πάει ένα βήμα πιο πέρα και να μειώσει στο ελάχιστο τα απόβλητα, επιβάλλοντας ως γενικό κανόνα την επαναχρησιμοποίηση των υπαρχόντων υλικών και πρώτων υλών. Η ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Μαρία Σπυράκη εξηγεί τις προτεραιότητες της νέας νομοθεσίας: «Προβλέπει ότι κατ΄αρχήν δεν πρέπει να θάβονται σε χώρους υγειονομικής ταφής, τους λεγόμενους ΧΥΤΑ, προϊόντα που μπορούν να περάσουν στην ανακύκλωση. Το δεύτερο είναι ότι κάθε είδους χώρος υγειονομικής ταφής αξιολογείται πια με ενιαίο τρόπο στην ΕΕ, άρα μπορούμε να έχουμε κεντρικά κριτήρια. Το τρίτο, που για μένα έχει πολύ μεγάλη σημασία, είναι να δώσουμε το μήνυμα στις τοπικές αρχές- γιατί σήμερα λιγότερο από το ένα τέταρτο των αστικών απορριμμάτων ανακυκλώνεται- και να δώσουμε επίσης ένα σύνθημα στους ίδιους τους πολίτες. Να αλλάξουμε συνήθειες δηλαδή».

Όμως, πόσο εύκολα μπορεί να γίνουν όλα αυτά σε μία χώρα όπως η Ελλάδα, που ανακυκλώνει λιγότερο από το 20% των αποβλήτων, ενώ πολλές φορές δεν διαθέτει καν τις προβλεπόμενες- αν και τεχνολογικά ξεπερασμένες στην Ευρώπη- ΧΥΤΑ, με αποτέλεσμα η ταφή των απορριμμάτων να γίνεται σε παράνομες χωματερές; «Η αλήθεια είναι πως το νομοθετικό πακέτο για την κυκλική οικονομία είναι πάρα πολύ φιλόδοξο και ταυτόχρονα είναι οδηγός και κίνητρο για τα κράτη-μέλη να προσαρμοστούν στη νέα εποχή» λέει η Μαρία Σπυράκη στην Deutsche Welle. «Η Ελλάδα πράγματι είναι μία από τις δέκα χώρες που έχει ζητήσει περαιτέρω προθεσμία πέντε χρόνων, περισσότερη από τις υπόλοιπες χώρες. Δηλαδή να συμμορφωθεί με το πλαίσιο για τους Χώρους Υγειονομικής Ταφής έως το 2035, αντί για το 2030, που έχουν οι υπόλοιπες χώρες».

 «Τα απορρίμματα είναι χρήματα»

Ωστόσο, η κυκλική οικονομία δεν επιφυλάσσει μόνο υποχρεώσεις, αλλά και ευκαιρίες. «Τα απορρίμματα είναι χρήματα» λέει η ελληνίδα ευρωβουλευτής, επισημαίνοντας ότι η ανακύκλωση και ανακαίνιση πρώτων υλών προσφέρει νέα πεδία επιχειρηματικής δραστηριότητας σε φιλόδοξα start-ups. Αυτό τονίζει και ο πρώτος αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς, μιλώντας στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου. Και υποστηρίζοντας ότι η υλοποίηση της νέας νομοθεσίας «θα ελευθερώσει νέους πόρους για την ανάπτυξη και την καινοτομία. Θα δημιουργήσει νέες θέσεις απασχόλησης στην Ευρώπη. Και επιπλέον θα μειώσει την εξάρτηση από εισαγωγές πρώτων υλών, τις οποίες σήμερα πηγαίνουμε πολύ μακριά για να αναζητήσουμε σε όλον τον κόσμο...»

Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη: το νέο νομοθετικό πακέτο μπορεί να είναι ένα γενναίο βήμα, αλλά στην προσπάθεια να συμβιβάσει ετερόκλητα αιτήματα και συμφέροντα δεν αγγίζει την ουσία της «κυκλικής οικονομίας», υποστηρίζει ο Γιο Λάινεν, από τους πιο έμπειρους γερμανούς ευρωβουλευτές και πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος. «Το σημαντικό δεν είναι μόνο να διαχωριζουμε πρώτες ύλες στην πηγή, δεν είναι μόνο να τις ανακυκλώνουμε, αλλά πρέπει επίσης να δημιουργήσουμε μία ‘δευτερογενή αγοράʼ πρώτων υλών, για να περάσουν στον κύκλο της οικονομίας τα υλικά που επαναχρησιμοποιούνται» λέει ο σοσιαλδημοκράτης πολιτικός. «Το σχέδιο δράσης της Κομισιόν δεν είναι τόσο φιλόδοξο. Ελπίζω με την επικείμενη νομοθεσία για τα πλαστικά να κινηθούμε πιο γρήγορα. Ας μη διστάσουμε ακόμη και να φορολογήσουμε το πλαστικό. Αν δώσουμε τα ενδεδειγμένα κίνητρα, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές θα ακολουθήσουν».

Επαναχρησιμοποίηση αντί απόρριψης  

Όσο απλή φαίνεται η συνταγή, τόσο δύσκολη παραμένει στην υλοποίησή της: πρέπει να μειωθεί δραστικά ή να συνοδεύεται από αντικίνητρα η χρήση πλαστικών, ενώ την ίδια στιγμή να επιβραβεύεται η επαναχρησιμοποίηση, επισκευή ή ανακαίνιση άλλων υλικών που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον. Το επόμενο «τεστ» για τον ευρωπαίο νομοθέτη είναι η νομοθεσία για τα πλαστικά, που αναμένεται σύντομα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο