Το βαλκανικό θαύμα: Προς μια «μίνι-ΕΕ»;

Η έκπληξη δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη. Δεν πρόλαβαν να περάσουν πολλές ημέρες μετά την απόρριψη του αιτήματος των Δυτικών Βαλκανίων για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, δεν πρόλαβαν να ακουστούν καλά- καλά οι προειδοποιήσεις για νέες εντάσεις στην περιοχή μετά το γαλλικό βέτο, και οι 3 ισχυροί άνδρες των Βαλκανίων, ο Αλεξάντερ Βούτσιτς της Σερβίας, ο Έντι Ράμα της Αλβανίας και ο Ζόραν Ζάεφ της Βόρειας Μακεδονίας έχουν φιλόδοξα σχέδια, που υλοποιούν με μεγάλα βήματα, προς την κατεύθυνση μιας πραγματικά θαυμαστής συμφωνίας.

Χέρι με χέρι

Επί χρόνια οι Βρυξέλλες πίεζαν για μια στενή συνεργασία των χωρών των Βαλκανίων. Και τώρα που οι Βρυξέλλες δεν θέλουν να αφήσουν περιθώρια ελπίδας για ένταξη, φαίνεται να φέρνει αποτελέσματα. Στην Οχρίδα της Βόρειας Μακεδονίας γίνεται η δεύτερη σε ένα μήνα περιφερειακή συνάντηση κορυφής. Και όχι μόνο αυτές οι τρεις χώρες δείχνουν να εχουν βρει δρόμο συνεννόησης, αλλά προσκαλούν και άλλες τρεις χώρες, αποκλεισμένες μέχρι σήμερα, να συμμετάσχουν, ανάμεσά τους και το Κοσσυφοπέδιο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι συνεργασία ή δικτύωση, όπως το αποκαλούν κοινοτικοί ειδήμονες, θα χρειάζονταν επειγόντως οι χώρες των Βαλκανίων. Σε πολλά σύνορα κάθονται ακινητοποιημένα ακόμα και μέρες φορτηγά, όταν μεταφέρουν προϊόντα από ανταγωνιστή χώρα της περιοχής. Δασμοί και διαδικαστικά προβλήματα αποκλείουν τις πολλές μικρές αγορές από τον γείτονα. Δεν έχει προηγούμενο σε όλον τον κόσμο το ύψος των δασμών που επιβάλλει το Κόσσοβο σε προϊόντα από τη Σερβία. Ακόμη και για ιδιώτες, κυρίως το καλοκαίρι, τα ταξίδια σε γειτονικές βαλκανικές χώρες συνοδεύονται με ανυπέρβλητα εμπόδια. Όλα αυτά για την οικονομία είναι εξοντωτικά. Οι επενδυτές δεν ενδιαφέρονται για χώρες με μικρή αγοραστική δύναμη και οι προμηθευτές δεν επιδιώκουν αγορές με πρακτικές που ισοδυναμούν με «καψόνι».

Στο παρελθόν οι βαλκανικές χώρες συνωστίζονταν στον δρόμο προς την ΕΕ, τώρα χέρι-χέρι θέλουν να προχωρήσουν μαζί μπροστά. Μόλις τον Οκτώβριο ο Σέρβος πρόεδρος Βούτσιτς και οι πρωθυπουργοί της Αλβανίας και τη Βόρειας Μακεδονίας διατύπωσαν στο Νόβι Σαντ το στόχο να εισάγουν στα Βαλκάνια τις 4 ελευθερίες διακίνησης αγαθών, κεφαλαίων, ανθρώπων και υπηρεσιών. Σαν «ένα μικρό Σένγκεν», όπως το αποκάλεσε ο Βούτσιτς, οι κάτοικοι των χωρών αυτών θα μπορούν από το 2021, να ταξιδεύουν χωρίς διαβατήρια, αλλά με αστυνομικές ταυτότητες. Αλλά τα Βαλκάνια δεν θα ήταν Βαλκάνια, εάν ο διάβολος δεν κρύβονταν στις λεπτομέρειες. Με τα σύνορά τους οι τρεις νεόκοποι φίλοι περικυκλώνουν ένα τέταρτο κράτος, το Κοσσυφοπέδιο.  Για να εξασφαλιστούν απρόσκοπτα τα ταξίδια από την Σερβία προς την Αλβανία, όπως άφησε να εννοηθεί ο Βούτσιτς, θα πρέπει να γίνονται μέσω πολλών παρακαμπτήριων οδών, όσο καιρό η Σερβία δεν αναγνωρίζει το Κοσσυφοπέδιο.

Εμπόδιο το άλυτο πρόβλημα του Κοσσυφοπεδίου

Πολλά από τα προβλήματα που θα μπορούσαν να επιλυθούν μετά την εξαγγελία των 3 αξιωματούχων για μια «μικρή ΕΕ» είτε είναι άκρως αμφιλεγόμενα, είτε έχουν διευθετηθεί στη θεωρία, στην πράξη όμως δεν έχουν εφαρμοστεί, όπως για παράδειγμα η εκατέρωθεν αναγνώριση των πτυχίων. Τώρα πώς 6 χώρες θα επιτύχουν κάτι που οι δύο από αυτές δεν μπορούν να καταφέρουν, είναι ένα αναπάντητο ερώτημα. Αλλά και ο στόχος της τελωνειακής ένωσης βρίσκεται ενώπιον αξεπέραστων εμποδίων. Πριν το Κοσσυφοπέδιο επιβάλει αστρονομικούς δασμούς σε σερβικά προϊόντα, επικρατούσε ο φόβος ότι η Σερβία θα μπορούσε, με την οικονομική της υπεροχή, να «πνίξει» την ανερχόμενη επιχειρηματικότητα του Κοσσυφοπεδίου. Αυτό δεν είναι παρά μόνο ένα από τα προβλήματα. Άγνωστο είναι ακόμη αν η τελωνειακή ένωση είναι συμβατή με τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που συνήψε τελευταία η Σερβία με την Ευρωασιατική Οικονομική Ένωση του Πούτιν. Θα πρέπει στο εξής οι χώρες των Βαλκανίων να κάνουν ελεύθερο εμπόριο με τη Ρωσία ή την Αρμενία;  

Πυρήνας της «ΕΕ των Βαλκανίων» είναι ο νέος άξονας Βελιγραδίου-Τιράνων. Με το σκηνοθετημένο στήσιμο μιας ιστορικής συμφιλίωσης ανάμεσα στους Σέρβους και τους Αλβανούς πριν από 3 χρόνια αποκόμισαν, τόσο ο Σέρβος Βούτσιτς όσο και ο Αλβανός Ράμα, πλεονεκτήματα. Αλλά οι δύο χώρες δεν έχουν ιδιαίτερα προβλήματα και δεν είχαν καμιά ανάγκη συμφιλίωσης. Αλλά είναι πιο εύκολο να οδηγηθεί σε λύση το άλυτο πρόβλημα του Κοσσυφοπεδίου μέσω των φιλικά διακείμενων Τιράνων παρά με την πεισματική στάση της Πρίστινας. Ο Έντι Ράμα από την πλευρά του παίζει πολύ ευχαρίστως τον ρόλο του «προέδρου όλων των Αλβανών». Αλλά και στον Ζόραν Ζάεφ κάνει καλό η σύμπλευση με τις άλλες δύο χώρες. Από τη μια χρειάζεται χειροπιαστή επιτυχία μετά το χαστούκι που πήρε η χώρα το από την ΕΕ. Και από την άλλη θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι Βελιγράδι και Τίρανα δεν κάνουν παιχνίδι σε βάρος του και δεν εγείρουν αξιώσεις ως διαπραγματευτική δύναμη για το αλβανικό τμήμα του πληθυσμού στη χώρα του.

Νόρμπερτ Μάπες- Νίντιεκ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου