Τι πέτυχε η Σύμβαση της Κων/πολης 10 χρόνια μετά;

Ήταν μια συνθήκη-σταθμός για το Συμβούλιο της Ευρώπης με στόχο να θέσει τέλος στη βία κατά των γυναικών. Ήταν η πρώτη σύμβαση που έθετε ξεκάθαρα νομικά κριτήρια για την τιμωρία των δραστών και έθετε το πλαίσιο για θετικά μέτρα πρόληψης της έμφυλης βίας και προστασίας των θυμάτων. Αν και η Συνθήκη αυτή υπεγράφη στην Κωνσταντινούπολη, η Τουρκία τον περασμένο Μάρτιο ανακοίνωσε την αποχώρησή της από αυτή, προκαλώντας διεθνείς αντιδράσεις.

Ωστόσο, στις περισσότερες από τις υπόλοιπες 44 χώρες που συνυπογράφουν τη Σύμβαση της Κων/πολης έχουν γίνει βήματα προόδου. Σύμφωνα με ειδικούς και ακτιβιστές στα θετικά βήματα συγκαταλέγονται αλλαγές στις εθνικές νομοθεσίες διαφόρων χωρών ως προς τον νομικό ορισμό του βιασμού ώστε να συμβαδίζει με όσα προβλέπει η Σύμβαση - Γερμανία, Δανία, Σουηδία,  Ελλάδα, Κροατία.

Ο ορισμός του βιασμού και τα κενά που υπάρχουν ακόμη

Μέχρι σήμερα σε πολλές χώρες ως βιασμός δεν νοείται κάθε σεξουαλική πράξη χωρίς συναίνεση, αλλά ο νόμος απαιτεί να συνοδεύεται από χρήση βίας, απειλών ή εκφοβισμού. Αυτό σημαίνει ότι συχνά οι εισαγγελείς, προκειμένου να επιτύχουν τη δίωξη ενός φερόμενου δράστη, να καταφεύγουν στις ποινικές διατάξεις περί κακοποίησης. Η Σύμβαση της Κων/πολης, ωστόσο, θεωρεί κρίσιμο στοιχείο για τον ορισμό του βιασμού την απουσία συναίνεσης και όχι μόνο τη χρήση βίας. Τόσο η Ισπανία όσο και η Ολλανδία αναμένεται επίσης να αλλάξουν τις διατάξεις περί βιασμού στους ποινικούς κώδικές τους. Στην προώθηση αλλαγών στο νομοθετικό πλαίσιο που ορίζει τη συναίνεση για σεξουαλικές πράξεις σημαντικό ρόλο έπαιξε και η άνοδος του κινήματος #Μetoo, καθώς αυξήθηκαν τα αιτήματα για περισσότερη προστασία στα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης. «Αν δεν είχε μεσολαβήσει το #Μetoo σίγουρα δεν θα βρισκόμασταν εδώ» αναφέρει η ακτιβίστρια Άννα Μπλας από τη Διεθνή Αμνηστία, εστιάζοντας στην κινητοποίηση έκτοτε πολλών χωρών για νομοθετικές μεταρρυθμίσεις.

Σύμφωνα με τη Χίλαρι Μάργκολις, ερευνήτρια από την Human Right Watch, η Σύμβαση της Κων/πολης συνέβασε στην ποινικοποίηση πράξεων που μέχρι τότε δεν θεωρούνταν ποινικά αδικήματα, όπως οι αναγκαστικοί γάμοι ανηλίκων, ο ακρωτηριασμός γεννητικών οργάνων ή η παρενοχλητική παρακολούθηση γυναικών (stalking). Ειδικά η εισαγωγή νομικών ρυθμίσεων για την τελευταία περίπτωση αποτελεί καινοτομία, παρατηρεί η ειδικός.

Ένα άλλο κέρδος που αποκόμισαν διάφορες χώρες είναι η δημιουργία θεσμών και δομών για τη βοήθεια γυναικών-θυμάτων. «Η Φινλανδία για παράδειγμα καθιέρωσε γραμμή 24/7 για τη βοήθεια σε γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής βίας» αναφέρει η Μπλας. Όπως συμπληρώνει η Μάργκολις το σημαντικό βήμα που έγινε με τη Σύμβαση της Κων/πολης είναι ότι προσφέρονται συγκεκριμένοι νομικοί ορισμοί, τίθενται ξεκάθαροι στόχοι, τρόποι για να επιτευχθούν αλλά και διαδικασίας παρακολούθησης για την εφαρμογή της Σύμβασης. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι οι φιλόδοξοι στόχοι της έχουν ήδη επιτευχθεί, ενώ ακόμη υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτιώσεων.

Γιατί υπάρχει ακόμη αντίσταση;

Πέρα όμως από την Τουρκίακι άλλες κυβερνήσεις, όπως η πολωνική, έχουν εκφράσει τελευταία αντιρρήσεις. Η συντηρητική κυβέρνηση του PiS έχει επίσης ανακοινώσει ότι εξετάζει την αποχώρηση της χώρας από τη Σύμβαση της Κων/πολης. Κι αυτό διότι εδώ και καιρό στην Πολωνία η συγκεκριμένη Σύμβαση θεωρήθηκε από πολλούς ότι δεσμεύει τις κυβερνήσεις που την έχουν υπογράψει να προωθήσουν πχ τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών. Ωστόσο η συγκεκριμένη Σύμβαση αφορά νομικά μόνο την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας εναντίον γυναικών. Ο Ντάνιελ Χέλτγκεν εκπρόσωπος του Συμβουλίου της Ευρώπης δήλωσε μιλώντας στη DW για το θέμα: «Το να λέμε ότι η εν λόγω σύμβαση προωθεί τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών -όπως διατείνονται ορισμένες κυβερνήσεις- απλά δεν ευσταθεί». Αυτό που φαίνεται να τους ενοχλεί είναι η χρήση του όρου «φύλου», αναφέρει ο Χέλτγκεν, τονίζοντας ότι δεν υπάρχει πίσω από τη Σύμβαση «κρυφή ατζέντα».

Παρά τις όποιες παλινωδίες και τα κενά που συνεχίζουν να υπάρχουν, οι δύο ακτιβίστριες πάντως από την Διεθνή Αμνηστία και την Human Rights Watch ελπίζουν ότι και άλλες χώρες θα υπογράψουν τη Σύμβαση της Κων/πολης, ενώ όσες ήδη αποτελούν μέρος της θα συνεχίσουν στην κατεύθυνση της εμβάθυνσης και προώθησής της.

Στέφανι Μπέρνετ

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη