Τελευταία ετυμηγορία για τον Ράτκο Μλάντιτς

Η φωτογραφία του έχει εντυπωθεί στη μνήμη πολλών. Ο ευτραφής Σέρβος στρατηγός Ράτκο Μλάντιτς μοιράζει ζαχαρωτά στα παιδιά της Σρεμπρένιτσας. Είναι Ιούλιος του 1995. Ο Σερζ Μπράμερτς, πρώην Γενικός Εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για Εγκλήματα στην πρώην Γιουγκοσλαβία, βλέπει τις σκηνές που εκτυλίσσονται. “Ο Μλάντιτς μιλά καθησυχαστικά προς τους άμαχους αιχμαλώτους, και λίγο αργότερα δίνει διαταγή να τους σκοτώσουν”. Ήταν τα χειρότερα εγκλήματα που διεπράχθησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία (1992-1995), ανάμεσά τους η γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα. Γι αυτό ο Μλάντιτς ονομάζεται “Χασάπης των Βαλκανίων”. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο των ΗΕ για εγκλήματα στην πρώην Γιουγκοσλαβία με έδρα την Χάγη καταδίκασε τον πρώην Σέρβο στρατηγό σε πρώτο βαθμό σε ισόβια. Το Δικαστήριο αυτό δεν υπάρχει πια. Η τελευταία απόφασή του ήταν το 2017, έξι φορές ισόβια σε βάρος του Μλάντιτς. Ήταν η πρωτόδικη απόφαση.

Συνεχίζει να δηλώνει αθώος

Αύριο, τα μέλη του Εφετείου στο δικαστήριο που το διαδέχθηκε, έχουν την τελευταία λέξη. Ο εισαγγελέας Μπράμερτς δεν έχει καμιά αμφιβολία ότι η ποινή θα παραμείνει ίδια: ισόβια. Με την απόφαση αυτή ολοκληρώνεται η τελευταία μεγάλη δίκη και η τελευταία διεθνής ακροαματική διαδικασία με αντικείμενο ιδιαίτερα τη γενοκτονία στη Σρεμπρένιστα, την πρώτη στη Ευρώπη μετά το 1945. Υπό τις διαταγές του Μλάντιτς, σερβικές στρατιωτικές μονάδες επιτέθηκαν τον Ιούλιο του 1995 στην πόλη που ήταν "ζώνη ασφαλείας" του ΟΗΕ. Οι παρόντες Ολλανδοί κυανόκρανοι και τα νατοϊκά στρατιωτικά αεροπλάνα δεν αντέδρασαν. Οι Σέρβοι στρατιώτες σφαγίασαν 8.000 μουσουλμάνους της Βοσνίας, άνδρες και παιδιά. Τον Μάιο του 2016 ο "συνοδοιπόρος" του Μλάντιτς, ο Σερβοβόσνιος ηγέτης Ράντοβαν Κάρατζιτς, είχε ήδη καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη σε πρώτο βαθμό. Η απόφαση τελεσιδίκησε το 2019. Ο Μλάνιτς συνελήφθη μόλις το 2011, 16 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία και εκδόθηκε στο δικαστήριο της Χάγης. Εκτός από την κατηγορία της γενοκτονίας στη Σρεμπρένιτσα αντιμετωπίζει κι άλλες, όπως για την πολιορκία του Σεράγεβου με πάνω από 10.000 νεκρούς και τη λεγόμενη εθνοκάθαρση σε άλλες περιοχές με θανατώσεις και εκτοπίσεις.

Οι δικαστές στην πρώτη δίκη θεώρησαν ως επιβεβαιωμένο το στόχο του να δημιουργήσει, από κοινού και με άλλους, ένα καθαρά εθνικό σερβικό κράτος. Τα μέσα του ήταν οι θανατώσεις, οι εκτοπίσεις και η γενοκτονία του πληθυσμού που δεν ήταν σερβικός. Οι κατήγοροι ελπίζουν ότι αυτήν την φορά θα αναγνωριστούν ως γενοκτονία εγκλήματα που διέπραξε και σε άλλες εθνικές κοινότητες. Από την πλευρά του ο κατηγορούμενος, 78 χρονών σήμερα, δεν περιμένει τίποτα λιγότερο από την πλήρη αθώωσή του. Όπως δηλώνει συνεχώς, έκανε μόνο το καθήκον του. “Δεν είμαι άγιος, είμαι ένα απλός άνθρωπος” είπε πέρυσι στην απολογία του. “Η τύχη με έβαλε στη θέση να πρέπει να υπερασπιστώ τη χώρα μου, που καταστράφηκε από τις δυτικές δυνάμεις”. Ανάμεσά τους συμπεριλαμβάνει το Βατικανό, τις ΗΠΑ και τη Γερμανία. Αλλά και το δικαστήριο των ΗΕ, αποτελεί γι αυτόν φερέφωνο της Δύσης.

Φοιτητική εστία με το όνομα Μλάντιτς

„Η δίκη σε βάρος του Μλάντιτς έχει μεγάλη σημασία, κυρίως για τα θύματα και τους επιζώντες, όπως τις ´μητέρες της Σρεμπρένιτσα´” λέει ο Μπράμερτς στο γερμανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο DPA. „Μου έλεγαν εξ αρχής ότι ήθελαν να δουν τον Κάρατζιτς και τον Μλάντιτς να λογοδοτούν στη δικαιοσύνη και ότι θα ήταν το μοναδικό που θα τους έδινε ικανοποίηση”. Αλλά και ο ίδιος ο εισαγγελέας ξέρει πολύ καλά ότι μια καταδικαστική απόφαση μόνο κομμάτι της επεξεργασίας μιας γενοκτονίας μπορεί να είναι, γιατί υπάρχουν ακόμη 1000 θύματα στη Σρεμπρένιτσα που αγνοούνται. “Η εξύμνηση των δραστών και η άρνηση εγκλημάτων είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα” επισημαίνει ο Βέλγος δικαστής. “Πολιτικοί δεν ντρέπονται να επαινούν καταδικασμένους για εγκλήματα πολέμου, μάλιστα μια φοιτητική εστία πήρε το όνομα του Κάρατζιτς. Στο Μαυροβούνι μέλη της κυβέρνησης εξέφρασαν δημοσίως αμφιβολίες για τη γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα. Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να αντιδρά πιο έντονα σε όλα αυτά”.

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο των ΗΕ για εγκλήματα κατά της πρώην Γιουγκοσλαβίας στη Χάγη έχει γράψει ιστορία στα ποινικά χρονικά. Ήταν το πρώτο διεθνές δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου στην Ευρώπη μετά τη Δίκη της Νυρεμβέργης για εγκλήματα πολέμου της ναζιστικής Γερμανίας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αποφάσισε ήδη από το 1993 να το συστήσει. Δεν κατάφερε μεν να αποτρέψει τη γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα, αλλά η νομική διαδικασία γύρω από τη γενοκτονία έθεσε τις βάσεις για το ότι για μια γενοκτονία υπόλογοι ενώπιον της δικαιοσύνης δεν είναι μόνο οι στρατιωτικοί αλλά και οι πολιτικοί υπεύθυνοι. Σε ότι αφορά τη δίωξη Μλάντιτς επρόκειτο για μια δίκη-μαμούθ με σχεδόν 10.000 έγγραφα και 377 μάρτυρες. Μετά την απόφαση σε πρώτο βαθμό σημειώθηκαν καθυστερήσεις με ασθένειες και με μέτρα προστασίας από την πανδημία. Όμως, δεν επαληθεύτηκαν οι ανησυχίες πολλών ότι ο Μλάντιτς δεν θα ζούσε για να ακούσει αύριο την τελευταία και οριστική ετυμηγορία για όσα διέπραξε.

Ανέτε Μπίρσελ/dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου