Στο «κλαμπ» των λαϊκιστών και η Γερμανία

Δεξιά λαϊκιστικά κόμματα, συγκρίσιμα με τη γερμανική «Εναλλακτική για τη Γερμανία», κυβερνούν ήδη σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες. Στην Πολωνία και την Ουγγαρία οι εθνολαϊκιστές έχουν κατακτήσει την απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί η Ελλάδα, όπου συγκυβερνούν ένα αριστερό και ένα δεξιό λαϊκιστικό κόμμα. Αλλά και στη Νορβηγία, καθώς και στην Ελβετία, οι δεξιοί λαϊκιστές συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό.

Βέβαια η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) παραμένει ακόμη πολύ μακριά από κυβερνητικούς θώκους. Αλλά όπως εκτιμά ο πολιτικός επιστήμων Φλόριαν Χάρτλεμπ, η ευρω-κρίση και το προσφυγικό ζήτημα ενισχύουν μία τάση επανεθνικοποίησης στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα αποδομούν το πνεύμα της αλληλεγγύης. «Δεν χρειάζεται να κοιτάμε μόνο προς την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, το ίδιο συμβαίνει και στη Βρετανία» προειδοποιεί ο Χάρτλεμπ. Το βρετανικό Κόμμα της Ανεξαρτησίας (UKIP) καταγράφει πλέον υψηλά ποσοστά στις εκλογές και αυτό ήταν άλλωστε η αιτία για την προκήρυξη δημοψηφίσματος σχετικά με την παραμονή της χώρας στην ΕΕ, επισημαίνει ο γερμανός πολιτικός επιστήμων. Σε δώδεκα ακόμη κράτη-μέλη της ΕΕ, δεξιά λαϊκιστικά κόμματα διαθέτουν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, από το «Εθνικό Μέτωπο» στη Γαλλία μέχρι τους «Ελεύθερους» στην Αυστρία ή ακόμη και το αντισημιτικό κόμμα «Ατάκα» στη Βουλγαρία, για να αναφέρουμε μερικά παραδείγματα. Στη Γερμανία οι δεξιοί λαϊκιστές δίνουν το παρών μέχρι στιγμής μόνο σε οκτώ τοπικά κοινοβούλια. Διαθέτουν όμως και επτά ευρωβουλευτές από τις ευρωεκλογές του 2014, ενώ και το νεοναζιστικό κόμμα NDPέχει εκλέξει έναν ευρωβουλευτή στο Στρασβούργο.

Οι περιθωριακοί που έγιναν... συστημικοί

Ο Φλόριαν Χάρτλεμπ προειδοποιεί: «Η εμπειρία στην Ευρώπη δείχνει ότι από τη στιγμή που ένα τέτοιο κόμμα καταφέρει να γίνει μέρος του συστήματος, δύσκολα το ξεφορτώνεσαι. Στην Αυστρία και στην Ολλανδία τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα είχαν εξαφανιστεί για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά γρήγορα επανιδρύθηκαν». Υπάρχει βέβαια και το παράδειγμα των ακροδεξιών «Ρεπουμπλικανών» του Φραντς Σένχουμπερ στη Γερμανία, οι οποίοι σημείωσαν εκλογικές επιτυχίες στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 αναδεικνύοντας εκπροσώπους σε τοπικά κοινοβούλια, καθώς και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά στη συνέχεια περιέπεσαν στην αφάνεια. Κάτι παρόμοιο είχε γίνει και με τον εκκεντρικό λαϊκιστή Ρόλαντ Σιλ, ο οποίος το 2001 συμμετείχε στην τοπική κυβέρνηση στο κρατίδιο του Αμβούργου, αλλά γρήγορα το κόμμα του διαλύθηκε υπό το βάρος σκανδάλων και εσωτερικών αντιπαραθέσεων.

Κατά τον Φλόριαν Χάρτλεμπ η AfDαποτελεί διαφορετική περίπτωση και έχει σοβαρές πιθανότητες να διατηρηθεί στο προσκήνιο, καθώς ο ευρωσκεπτικισμός και η μετανάστευση- τα δύο κύρια θέματα στην πολιτική ατζέντα της- δεν μπορεί παρά να κυριαρχούν στη δημοσιότητα και στα επόμενα χρόνια. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι η AfDείχε ιδρυθεί από συντηρητικούς καθηγητές πανεπιστημίου μεσούσης της ευρωκρίσης, αλλά όταν γιγαντώθηκαν οι προσφυγικές ροές, τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία αναδείχθηκαν, υπερίσχυσαν και τελικά πήραν τα ηνία του κόμματος. Λόγω του φόβου που προκαλούν οι πρόσφυγες η ξενοφοβία μπαίνει στα ευρωπαϊκά σαλόνια, τελευταία δε και στα γερμανικά σαλόνια, προειδοποιεί ο Χάρτλεμπ.

Πρότυπο το Εθνικό Μέτωπο

Μία ξεχωριστή άποψη καταθέτει ο αυστριακός ερευνητής των πολιτικών κομμάτων Βέρνερ Μπάουερ: μέχρι τον Νοέμβριο του 2015 διετύπωνε τη θεωρία ότι η Γερμανία απολαμβάνει μία «ανοσία» προς στους εθνολαϊκιστές σε εθνικό επίπεδο, καθώς η όποια ψήφος διαμαρτυρίας εύκολα εκτονώνεται με τις εκλογές σε τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, αυτή η ιδιαιτερότητα της Γερμανίας τείνει πλέον να εκλείψει, υποστηρίζει ο Μπάουερ. Αυτό που συμβαίνει δε σε κάθε περίπτωση, τονίζει ο πολιτικός επιστήμων Φλόριαν Χάρτλεμπ, είναι ότι η AfDβλέπει ως πρότυπο το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο ή τους "Ελεύθερους" στην Αυστρία, κόμματα που προσελκύουν πλέον το 20% του εκλογικού σώματος. Έτσι, γίνεται όλο και πιο ριζοσπαστική, προσπαθώντας να πλησιάσει τα πρότυπά της.

Μπερντ Ρίγκερτ/Γιάννης Παπαδημητρίου