«Σταγόνα στον ωκεανό» η ιστορική ανταλλαγή κρατουμένων

Ο δημοσιογράφος Βλάντιμιρ Καρά-Μουρζά, ο επικριτής του πολέμου στην Ουκρανία Ιλία Γιασίν και ο ιδρυτής της οργάνωσης Open Russia Αντρέι Πιβοβάροφ είναι τρεις από τους πιο γνωστούς Ρώσους αντιφρονούντες που αφέθηκαν ελεύθεροι στα πλαίσια της συμφωνίας ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία για ανταλλαγή κρατουμένων, που ολοκληρώθηκε χωρίς απρόοπτα το πρωί της Παρασκευής. Κάποιοι κάνουν λόγο για ιστορική συμφωνία. Σε κάθε περίπτωση ήταν η μεγαλύτερη του είδους από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Το απόγευμα της Παρασκευής οι τρεις αντιφρονούντες παραχώρησαν συνέντευξη τύπου στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων της Deutsche Welle, στη Βόννη, με τους δημοσιογράφους και τα τηλεοπτικά συνεργεία από όλη την Ευρώπη να έχουν κατακλύσει τον χώρο από νωρίς. Τον συντονισμό της συζήτησης είχε ο Λεονίντ Βολκόφ από το «Ίδρυμα κατά της Διαφθοράς» που ίδρυσε το 2011 ο Αλεξέι Ναβάλνι. «Η απελευθέρωση αυτών των ανθρώπων είναι μία σταγόνα στον ωκεανό» ανέφερε ο Ιλία Γιασίν, ο οποίος το 2022 είχε καταδικαστεί σε ποινή φυλάκισης 8 ετών γιατί χαρακτήρισε «τερατώδη» τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο ίδιος αντιλαμβάνεται ότι η Δύση βρέθηκε σε «δύσκολο δίλημμα» πριν συναινέσει στη συμφωνία με τη Μόσχα και μάλιστα εκτιμά ότι αυτή η συμφωνία «ενθαρρύνει τον Πούτιν να θέσει υπό ομηρεία ακόμη περισσότερους στο μέλλον». Ωστόσο, επισημαίνει, «αυτό είναι κάτι που θα έκανε ούτως ή άλλως ο Πούτιν, είτε οι δυτικές κυβερνήσεις αποφασίσουν να σώσουν αυτούς τους ανθρώπους, είτε αποφασίσουν να τους αγνοήσουν».

Απαντώντας στο ερώτημα με ποια ταξιδιωτικά έγγραφα έχει ταξιδέψει και αν διαθέτει πλέον γερμανική ταυτότητα, ο Ιλία Γιασίν λέει ότι «όπου υπάρχει πολιτική βούληση, μπορούν να ξεπεραστούν τα νομικά ή γραφειοκρατικά εμπόδια. Δεν έχω πλέον διαβατήριο ή ταυτότητα, γιατί όταν με συνέλαβαν στη Ρωσία μου πήραν την ταυτότητα. Κατά συνέπεια» καταλήγει ο Γιασίν με μία δόση αυτοσαρκασμού, «αν θέλετε να δείτε ποιος είμαι θα πρέπει να με αναζητήσετε στο Ίντερνετ».

«Θα γυρίσω, πιο γρήγορα από ό,τι νομίζουν»

Ο Βλάντιμιρ Καρά-Μουρζά δηλώνει με νόημα ότι «όπως έλεγε και ένας Ρώσος συγγραφέας, στη Ρωσία είναι αδύνατον να σε συλλάβουν βάσει του νόμου, αλλά είναι αδύνατον και να σε αφήσουν ελεύθερο βάσει του νόμου». Η ιστορία του Καρά-Μουρζά είναι εντυπωσιακή: Ο ίδιος επιβίωσε από δύο απόπειρες δηλητηρίασης το 2015 και το 2017, οι οποίες όμως του προκάλεσαν μόνιμη βλάβη στο νευρικό σύστημα. Η γυναίκα του και τα παιδιά του διέφυγαν στις ΗΠΑ μετά την πρώτη δολοφονική επίθεση εναντίον του. Το 2022 συνελήφθη, έχοντας επικρίνει τον πόλεμο στην Ουκρανία και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 25 ετών στη Σιβηρία για «εσχάτη προδοσία» και «διασπορά ψευδών ειδήσεων».

Την Παρασκευή ο Καρά-Μουρζά απάντησε στην ερώτηση δημοσιογράφου του γερμανικού δικτύου ZDF, εάν αναγκάστηκε να υπογράψει δήλωση μετάνοιας ή αίτημα απονομής χάριτος προς τον πρόεδρο Πούτιν. «Τον Ιούλιο με έβγαλαν ξαφνικά από το κελί μου, μου άφησαν χαρτί και μολύβι, καθώς και μία έτοιμη δήλωση με αποδέκτη τον Πούτιν, στην οποία θα έλεγα ότι μετανοώ για όσα έγιναν» ανέφερε. «Τους είπα ότι δεν πρόκειται να την υπογράψω, γιατί θεωρώ τον Πούτιν δικτάτορα και δολοφόνο. Επιπλέον, δεν αισθάνομαι ένοχος για ο,τιδήποτε. Στις 25 Ιουλίου ήρθαν πάλι με χαρτί και μολύβι, με ρώτησαν γιατί είπα όλα αυτά τα άσχημα πράγματα για τον πρόεδρο και τους απάντησα ότι προτιμώ να είμαι ειλικρινής. Τελικά ξαναήρθαν στις 3 το πρωί του περασμένου Σαββάτου και μου είπαν ότι έχω στη διάθεσή μου 20 λεπτά για να μαζέψω τα πράγματά μου...»

Ο Καρά-Μουρζά ήταν ένας από τους 13 κρατούμενους (μεταξύ αυτών και 5 Γερμανοί υπήκοοι) που έφτασαν τα ξημερώματα της Παρασκευής στο αεροδρόμιο της Κολωνίας, μέσω Τουρκίας. Γερμανικά ΜΜΕ εκτιμούν ότι η Τουρκία είχε διαδραματίσει κομβικό ρόλο στις επαφές με το Κρεμλίνο που οδήγησαν στην ολοκλήρωση της συμφωνίας για την ανταλλαγή κρατουμένων.

Μιλώντας στους δημοσιογράφους στη Βόννη, ο Καρά-Μουρζά καταθέτει μία ακόμη προσωπική μαρτυρία: «Κατά την απογείωση από τη Ρωσία, ο αξιωματούχος των μυστικών υπηρεσιών που με συνόδευε μου είπε 'Κοίτα καλά από το παράθυρο, γιατί είναι η τελευταία φορά που βλέπεις την πατρίδα'. Του απάντησα ότι 'έχω σπουδάσει ιστορικός και γι' αυτό είμαι σίγουρος ότι θα επιστρέψω στην πατρίδα. Πιο γρήγορα από ό,τι νομίζεις».

Ευχαριστίες στη Γερμανία και …μία παράκληση

Ο Αντρέι Πιβοβάροφ, ο οποίος το 2022 είχε καταδικαστεί σε ποινή φυλάκισης 4 ετών για συμμετοχή σε «ανεπιθύμητη οργάνωση» ήταν ο πρώτος που πήρε τον λόγο την Παρασκευή - μεταξύ άλλων για να ευχαριστήσει τη Γερμανία και τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς που διαδραμάτισε «ενεργό ρόλο» στην ολοκλήρωση της συμφωνίας για την ανταλλαγή κρατουμένων.

Παράλληλα όμως, ο Πιβοβάροφ απευθύνθηκε στη δυτική κοινή γνώμη, εκφράζοντας μία παράκληση για τον τρόπο που αντιμετωπίζει τη Ρωσία: «Να μην ταυτίζει τους ανθρώπους με το κράτος. Υπάρχει τεράστιος φόβος, δεν είναι όλοι πρόθυμοι να καταλήξουν στη φυλακή. Όμως οι δυνάμεις του καλού είναι ισχυρές. Απλώστε ένα χέρι φιλίας, απευθυνθείτε στον κόσμο, είναι κάτι που θα μας βοηθήσει όλους…»